گروه بنگاه‌ها
بزرگ‌ترین سنگ پیش پای رونق تولید، افزایش صادرات بنگاه‌ها و متعاقب آن اشتغال‌زایی چیست؟ این یک پرسش بنیادین است که پاسخگویی به آن می‌تواند تصویری مشخص از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی توسعه کشور را نمایان کند.
در شرایطی که دولت، مجلس و تمام ارکان و سازمان‌های اقتصادی، اجرایی و تقنینی کشورمان روی توسعه پایدار کشور تاکید و اصرار می‌کنند، باید دید چه عاملی باعث می‌شود تا فرآیند رونق تولید در کشورمان براساس اهداف از پیش‌بینی شده تحقق پیدا نکند. اکثر کارشناسان معتقدند که باتوجه به تحریم‌های دامنه‌دار غرب علیه کشورمان فضای تولید و صنعت کشورمان نیازمند جذب حداقل 68میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است تا با نوسازی صنایع و انتقال فناوری‌های به‌روز روند بهبود شاخص‌های تولیدی در کشورمان ارتقا پیدا کند و از طریق این ارتقا در کیفیت و بهره‌وری امکان رقابت در فضای صادراتی بین‌المللی مهیا شود. اما این تنها یک روی سکه توسعه است و اقتصاد ایران برای رسیدن به افق‌های تدارک دیده شده نیازمند اصلاح ساختاری در قوانین پولی و بانکی خود است.
یکی از موضوعاتی که کارشناسان به‌عنوان یک معادله جدی بر سر راه توسعه پایدار کشور مطرح می‌کنند بحث نرخ سود بالای تسهیلات در کشورمان است که مشکلات فراوانی را ایجاد کرده است. بنا بر آمارهای رسمی ایرانیان حدود250میلیارد دلار از دارایی‌های خود را به جای فضای تولیدی و صنعتی در بانک‌ها سپرده‌گذاری می‌کنند و 250میلیارد دلار نیز از دارایی‌های کشورمان در قالب مسکن‌های ساخته شده، راکد مانده است.
به عبارت روشن‌تر 500میلیارد دلار از دارایی‌های کشور که به‌صورت طبیعی باید در فضای کسب و کار و تولید سرمایه‌گذاری شود مسکوت مانده است. مجموعه این دلایل باعث شده تا کارشناسان از دولت بخواهند برای رونق تولید، افزایش صادرات و نهایتا اشتغال‌زایی فکری به حال نرخ بهره تسهیلات در کشورمان کند. در جریان این گزارش سراغ دیدگاه‌های اهالی تولید و فعالان بخش خصوصی رفتیم تا نوری به ابعاد پنهان مشکلات بنگاه‌های اقتصادی در این بخش بتابانیم.
زمینه‌سازی برای جذب سرمایه‌های خارجی
عضو هیات‌مدیره خانه صنعت ایران از جمله چهره‌هایی است که معتقد است «دولت دوازدهم برای ایجاد بستر برای توسعه سرمایه‌گذاری در کشور باید بهره تسهیلات اعطایی را کاهش دهد.»
سیدسجاد نباتچیان افزود: «انتظار می‌رود دولت دوم روحانی، برجام را دقیق اجرا کند تا همه از موهبت‌های آن بهره‌مند و به‌دنبال آن مشکلات و مسائل بانکی حل شود. از سوی دیگر این انتظار می‌رود که دولت پیگیر رفع آن دسته از تحریم‌هایی که ارتباطی به برجام ندارد، باشد و آن را به نتیجه برساند.»
رییس خانه صنعت و معدن استان زنجان تاکید کرد: «باید زمینه توسعه سرمایه‌گذاری در کشور را فراهم کرد و این موضوع فقط با ورود، نظارت و کنترل دولت محقق می‌شود. گروهی از سرمایه‌گذاران قدیمی هستند که از ابتدا توانمندی مالی کافی را برای شروع پروژه‌های صنعتی و تولیدی دارند و از تسهیلات بانکی استفاده نمی‌کنند. باید زمینه ورود این دسته از سرمایه‌گذاران به میدان عمل و سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف را فراهم کرد. ازسوی دیگر افرادی هستند که شهامت سرمایه‌گذاری را دارند، اما سرمایه آنان اندک است و برای اجرای پروژه‌های صنعتی و تولیدی نیاز به تسهیلات بانکی دارند.» عضو هیات‌مدیره خانه صنعت ایران گفت: «متاسفانه با بهره به ظاهر 18درصدی تسهیلات بانکی، یک سرمایه‌گذار قادر به مدیریت مجموعه تولیدی خود نخواهد بود و چنین فعالیتی صرفه اقتصادی ندارد. هم‌اکنون در کشور چنین صنعتی وجود ندارد که بتواند طی یک سال به سودی بیش از 18درصد که معادل سود بانکی است، دست یابد مگر صنایع بسیار بزرگی همچون خودروسازی که بازار و توان رقابت را دراختیار دارند.»
نباتچیان به راهکار حل این مشکل و حمایت از سرمایه‌گذاران اشاره و اضافه کرد: «به حتم هیچ تضمینی وجود ندارد که در صورت پرداخت تسهیلات ارزان‌قیمت، فرد دریافت‌کننده، وام را در محل موردنظر هزینه کند در چنین شرایطی تنها راهکار پیش رو ورود دولت و افزایش نظارت بر نحوه هزینه‌کرد تسهیلات است.»
رییس خانه صنعت و معدن استان زنجان ادامه داد: «دولت می‌تواند با واسطه‌گری بانک‌ها، تسهیلات را به واحدهای تولیدی و صنعتی پرداخت کند بدون آنکه پول نقدی دراختیار سرمایه‌گذار قرار گرفته باشد. متاسفانه هم‌اکنون دولت در چنین شرایطی قرار ندارد که بتواند این تسهیلات را برای حمایت از سرمایه‌گذار تامین کند.»
نرخ سود بانکی روی نقطه تعادل
همچنین سیدعلی صدری رییس خانه صنعت، معدن جوانان درخصوص کاهش نرخ سود بانکی می‌گوید: «همان‌گونه که دولت در کاهش نرخ تورم موفق عمل کرد، می‌تواند نرخ سود بانکی را باتوجه به نرخ تورم 14درصد تنظیم کند. یکی از دلایلی که اقتصاد کشور وارد رکود شده، نبود پول در چرخه اقتصادی است. اگر بانک‌ها نقدینگی موردنیاز واحدهای تولیدی را تامین کنند این چرخه وارد مدار درستی خواهد شد و به‌طور قطع از رکود خارج می‌شویم.
وی افزود: در دولت گذشته زمانی که بخش تولید با رکود مواجه می‌شد تنها راهکار چاپ پول بود و ادامه آن تورم بیش از 40درصد را رقم زد. ولی دولت یازدهم با منطق اقتصادی جلو می‌رود و ضمن کنترل تورم می‌خواهد رونق اقتصادی را برگرداند. از این‌رو مهم‌ترین کاری که دولت باید انجام دهد حرکت سیستم بانکی و تولید به سمت استانداردهای جهانی است.»
وی تاکید می‌کند: «استاندارد جهانی می‌گوید تسهیلات بانکی با نرخ سود تک‌رقمی باید به دست تولیدکنندگان برسد، لذا از دولت می‌خواهیم به جای آنکه به تولیدکنندگان یارانه مستقیم بدهد آن را دراختیار بانک‌ها بگذارد و بانک‌ها با نرخ سود پایین به تولیدکنندگان تسهیلات پرداخت کنند. در چنین شرایطی شاهد تولید رقابت‌پذیر، توسعه سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و افزایش کیفیت محصولات داخلی خواهیم بود.
چالش اصلی تولید دسترسی نداشتن به منابع مالی ارزان‌قیمت است، حال با چنین راهکاری که در دولت مطرح شده است، می‌توان به آینده صنعت خوشبین بود.»
رییس خانه صنعت، معدن جوانان اظهار کرد: «اگر نرخ سود بانکی با نرخ فعلی تورم هم برابر شود این امر می‌تواند مقدمات خروج از رکود را فراهم کند.»
تسهیلات گران‌قیمت برای تولید نمی‌صرفد
محمدرضا دیانی رییس مجمع کارآفرینان ایران به‌عنوان موافق کاهش نرخ سود بانکی برای بهبود شرایط تولید می‌گوید: «ما نیازمند نقدینگی هستیم تا جهش اقتصادی را پاسخگو باشد، اما متاسفانه عرضه و تقاضا همخوانی ندارد و برای نخستین‌بار نرخ سود ما با تورم همخوانی دارد. به هر میزان با تولید دستوری برخورد شود باز هم نقدینگی لازم جذب نخواهد شد.»
دیانی در ادامه می‌گوید: «در بخش تولید 3گروه هزینه داریم که در ابتدا هزینه از دست رفته سپس محدود شدن دارایی‌هایی که به محصول و رشته خاصی اختصاص دارد و نکته آخر هزینه‌های مبادله‌یی است که شامل هزینه‌های مالیاتی، هزینه‌های نیروی کار، هزینه‌های عرضه‌کنندگان مواد اولیه، هزینه‌های عرضه‌کنندگان ماشین‌آلات و هزینه‌های فروش محصول می‌شود.»
او در ادامه تصریح کرد: «باید درآمدی داشته باشیم که با فرار از مالیات و گران‌فروشی بتوانیم پاسخگوی این نرخ سود باشیم، زیرا با این نرخ سود بالا تولید‌کننده رغبتی به دریافت تسهیلات ندارد.»
رییس مجمع کارآفرینان ایران ادامه می‌دهد: «عمده معوقات مختص افرادی است که یا به‌عنوان صنعت تسهیلات گرفته‌اند یا اصلا صنعت‌گر نبود‌ه‌اند سوالی که مطرح است این است که، نرخ سود بانکی 20درصد است آیا صنعت می‌تواند با این نرخ رقابت کند.»
وی افزود: «اگر امروز کسی قصد سرمایه‌گذاری در صنعت را داشته باشد، باید چه انتظاری از سود و تولید خود داشته باشد. آیا انتظاراتی که در مقابل نرخ سود بانکی ایجاد شده، مرگ خاموش بخش‌های مولد اقتصادی کشور است؟»
دیانی در ادامه تاکید کرد: متاسفانه بانک‌ها خود را مالک پول در بانک می‌دانند.
وی در پایان تاکید می‌کند: «امروز تمام اقتصاددان‌ها معتقدند بانک‌ها نقدینگی را چند برابر کرده‌اند. رشد نقدینگی اگر در بخش مولد بود، این مشکلات بیکاری فعلی وجود نداشت.»
