گروه اقتصاد کلان |
بانک مرکزی دیروز گزارش کامل رشد اقتصادی 9ماهه سال 95 را منتشر کرد. قبل از این بانک مرکزی در اسفندماه رشد اقتصادی این بازه زمانی را اعلام کرده بود اما تنها به اعلام رشد 3بخش کشاورزی، خدمات و صنعت اکتفا کرده و رشد اقتصادی با احتساب نفت 9ماهه سال 95 را 11.6درصد گزارش کرده بود. در متن کامل گزارش برای رشد فصل سوم اقتصاد در سال گذشته عدد 15.7درصد ثبت شده که به گفته کارشناسان باتوجه به متوسط رشد در سال‌های اخیر، عدد بسیار بالا و چشم‌گیری است. همچنین در این گزارش رشد اقتصادی سال 94 نیز بطور رسمی اعلام شده است. بانک مرکزی در انتشار این نماگر (اعلام رشد فصلی و 12ماهه) تاخیر تقریبا یک‌ساله داشت؛ تاجایی که بسیاری از رسانه‌های منتقد دولت، این نهاد را متهم به سکوت در برابر اعلام شاخص‌ها و عملکرد ضعیف دولت می‌کردند اما بالاخره پس از یک سال تاخیر رسماً نرخ رشد اقتصادی سال ۹۴ را اعلام کرد که براین اساس نرخ رشد اقتصادی در این سال با نفت منفی 1.6درصد و بدون نفت منفی 3.1درصد شده است. پیش از این مرکز آمار ایران نرخ رشد اقتصادی در سال 94 را با احتساب نفت 1 درصد و بدون نفت 0.9 درصد اعلام کرده بود. براساس بررسی‌های «تعادل» از
جزئیات آخرین نماگرهای اقتصادی بانک مرکزی، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص و بخش ساختمان دو نقطه کور رشد اقتصادی سال 95 است که باوجود ثبت نرخ رشد بالا برای بخش‌های مختلف اقتصادی اما نرخ منفی این دو بخش که از سال 93 آغاز شده، عمق بیشتری یافته است؛ نرخ رشد منفی 25.4درصد بخش ساختمان و منفی 19.5درصدی تشکیل سرمایه ثابت در 3ماهه سوم سال 95 اعدادی هستند که گواه از وضع نامطلوب و استمرار کاهش سرمایه‌گذاری در این دو بخش دارد.
***
وضعیت بخش واقعی 9ماهه سال 95
به گزارش «تعادل» و براساس گزارش بانک مرکزی، رشد تولیدناخالص داخلی با احتساب نفت در 9ماهه سال 95 حدود 15.7درصد بوده و بدون نفت 4.6درصد ثبت شده است. عملکرد 3ماهه سوم سال 95 به قیمت جاری نشان می‌دهد، ارزش تولیدناخالص داخلی به قیمت پایه در این مدت 310هزارمیلیاردتومان بوده و 53هزارمیلیاردتومان سرمایه ثابت ناخالص تشکیل شده است. در این میان میزان هزینه‌های مصرفی بخش‌خصوصی 162هزار میلیارد تومان و هزینه‌های مصرفی بخش دولتی 38هزار میلیارد تومان بوده است. مجموع ارزش تولید ناخالص داخلی 9ماهه 95 را اگر با کل میزان تولیدناخالص داخلی در سال 94 مقایسه کنیم، به عدد 85درصد می‌رسیم، به‌معنای دیگر 85درصد از کل ارزش میزان تولیدناخالص داخلی سال 94 در 9ماهه سال 95 محقق شده است (میزان کل تولیدناخالص داخلی سال 94 حدود هزار و 112هزار میلیارد تومان است). در 9ماهه سال 94 نیز در مجموع اقتصاد ایران 848هزارمیلیاردتومان تولیدناخالص داخلی داشته که در مدت مشابه سال 95 این عدد به 942هزار میلیارد تومان می‌رسد.
رشد تفکیکی بخش‌های مختلف اقتصادی نیز نشان می‌دهد، بخش نفت در پاییز 95 نسبت به مدت مشابه آن در سال 94 از بیشترین رشد برخوردار بوده و با رشد 74.6درصدی حدود 38هزارمیلیارد تومان ارزش افزوده داشته است. در واقع در فصل سوم سال گذشته 3 میلیون و 963 هزار بشکه در روز نفت تولید شده و 2 میلیون و 426 هزار بشکه در روز صادر شده که نسبت به مدت مشابه در سال قبل به‌ترتیب رشد 8.9درصد و 12.5درصد داشته است. بعد از بخش نفت، صنعت و معدن قرار دارد که با رشد 11.3درصدی، ارزش افزوده 21هزار میلیارد تومانی را در 3ماهه سوم 95 ثبت کرده است. رشد بخش کشاورزی در مدت مذکور نسبت به دوره مشابه سال قبل 5درصد و بخش صنایع و معادن 2.4درصد و بخش خدمات 5.6درصد اعلام شده که نشان از خروج از رکود و رونق این بخش‌ها در سال گذشته است. اما بدترین عملکرد را در میان بخش‌های اقتصادی، بخش ساختمان به‌جا گذاشته که گواه از وضع رکودی و انجماد این بخش دارد. برای بخش ساختمان در پاییز 95 نسبت به دوره مشابه سال قبل رشد منفی 25.4درصدی گزارش شده که در تاریخ رشد اقتصادی بخش‌های مختلف از بی‌سابقه‌ترین ارقام است. بخش ساختمان از پاییز 93 به‌طور مکرر و متوالی رشدهای منفی
داشته و تقریبا در کانال منفی فصل به فصل نزول بیشتری را نیز تجربه کرده است. همچنان‌که جدول سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ساختمان‌های جدید نشان می‌دهد، در فصل سوم سال 95 رشد ساختمان‌های شروع‌شده منفی 24.5درصد بوده و ساختمان‌های تکمیل شده نیز رشد منفی 20.5درصدی را تجربه کرده است. در کل سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی در ساختمان‌های جدید مناطق شهری براساس مراحل ساخت رشد منفی 7.9درصد داشته و برحسب توزیع جغرافیایی نیز رشد منفی 7.9درصد گزارش شده است. جالب است که این شاخص براساس مراحل ساخت در سال‌های 91 تا 93نرخ رشدهای به‌ترتیب 54.7درصد، 23.1درصد و 7.5درصد بوده است. البته بیشترین رشد سال 91 مربوط به پروژه مسکن مهر بوده که شکست آن و نیمه‌تمام‌ماندنش با وقفه در نرخ‌های رشد سال‌های بعد خود را نشان داد.
آنطور که از جزئیات گزارش بانک مرکزی برمی‌آید، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص بعد از گذراندن رشد مطلوب 5.5درصدی در فصل میانی سال 95، در پاییز مجددا به کانال منفی که در فصل‌های پاییز 93 به‌بعد آغاز شده، بازگشته است. تشکیل سرمایه ثابت در فصل سوم سال 95 به منفی 19.5درصد رسیده که به بخش تولید سیگنال مثبتی نمی‌فرستد. البته بانک مرکزی هیچ جزئیاتی برای نرخ تشکیل سرمایه ثابت ناخالص منتشر نکرده است. در سال 94 تشکیل سرمایه ثابت ناخالص منفی 12 درصد بود و طبق آنچه در گزارش قبلی بانک مرکزی آمده بود، در نه ماهه 95 این نرخ منفی 8.9 درصد بوده است، اما بانک مرکزی در این گزارش اخیر خود نرخ تشکیل سرمایه ثابت در سه فصل بهار، تابستان و پاییز سال گذشته را به ترتیب منفی 16.1، مثبت 5.5 و منفی 19.5 درصد برآورد کرده است. این نهاد رقمی برای تشکیل سرمایه ثابت در بخش ماشین‌آلات و ساختمان به تفکیک بخش‌های کشاورزی، نفت و گاز، صنایع و معادن و خدمات درج نکرده اما جزییات سال 94 درج شده است، بنابر این ارقام، در بخش ساختمان، تشکیل سرمایه ثابت بخش کشاورزی منفی 27.9 درصد، نفت و گاز منفی 16.6 درصد، صنایع و معادن منفی 22 درصد و خدمات منفی 9.7 درصد بوده
است. در بخش ماشین‌آلات تشکیل سرمایه ثابت در بخش کشاورزی منفی 49.5 درصد، نفت و گاز منفی 18 درصد، صنایع و معادن منفی 12 درصد و خدمات منفی 12.6 درصد بوده و جمع تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در بخش ساختمان منفی 10.7 درصد و در بخش ماشین‌آلات منفی 15.2 درصد ارزیابی شده است.
متغیرهای پولی و اعتباری
طبق جزئیات نماگرهای اقتصادی بانک مرکزی، بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی در آذرماه 95 به 209هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، رشد 25.7درصدی داشته است. همچنین بدهی بخش غیردولتی به کل بانک‌ها تا پایان آذرماه سال گذشته با رشد 27.3درصدی به 868هزار میلیارد تومان رسیده است. در همین بازه زمانی بدهی دولت به بانک‌ها 31.1درصد رشد داشته و به 144هزار میلیارد تومان رسیده و برای بدهی دولت به بانک مرکزی نیز رشد 33.9درصدی ثبت شده است. به‌گفته کارشناسان این حجم از بدهی دولت به بانک‌ها بحرانی در نظام بانکی و کاهش سرمایه آنها مواجه کرده که عملا با افزایش تکالیف تسهیلاتی برای بانک‌ها بسیار خطر‌آفرین شده و آنها را در معرض ورشکستگی قرار داده است. همچنین نرخ رشد متغیرهای بخش پولی در آذرماه امسال نسبت به پایان سال قبل نیز حکایت از آن دارد که نقدینگی 16.5درصد، پول 12.7درصد و شبه‌پول 17.1درصد رشد داشته است. در این مدت همچنین، سپرده‌های بخش غیردولتی با 17.5 درصد افزایش روبه‌رو بوده است. نماگرهای اقتصادی فصل پاییز در حوزه وضع مالی دولت حکایت از آن دارد که درآمدها 295.6 هزار میلیارد ریال، پرداخت‌های هزینه‌یی 449.2 هزار میلیارد ریال، واگذاری دارایی‌های سرمایه‌یی 177.9هزار میلیارد ریال و تملک دارایی‌های سرمایه‌یی ۳۶ هزار میلیارد ریال بوده است. در این میان کسری تراز عملیاتی و سرمایه‌یی به 14.7هزار میلیارد ریال رسیده است. شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران در سه ماهه سوم سال جاری ۸۰ هزار و ۱۲۳ واحد را نشان می‌دهد که بر این اساس، ارزش سهام و حق تقدم معامله‌شده 119.6هزار میلیارد ریال بوده است. در این مدت، حجم سهام و حق تقدم معامله‌شده نیز 55.5 میلیارد سهم بوده است. بانک مرکزی همچنین درآمد نفتی کشور را در ۹ ماهه سال ۹۵ بیش از ۳۹ میلیارد و ۸۷۷ میلیون دلار اعلام کرده است. براین اساس درآمد صادرات نفت، فرآورده‌های نفتی، گاز و میعانات گازی در 9 ماهه سال 95 به بیش از 39 میلیارد و 877 میلیون دلار رسیده است. بنابراین درآمد نفتی کشور در 9 ماهه سال 94 بیش از 27 میلیارد دلار و در کل سال 94 هم 33.5 میلیارد دلار بوده است.
