گروه جهان| طلا تسلیمی|
در میانه وخامت شدید در روابط برلین و آنکارا، آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان در حاشیه نشست سران کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در بروکسل با رجب طیب اردوغان دیدار کرد و موافقت دولت ترکیه برای دیدار قانونگذاران پارلمان آلمان با نیروهای این کشور که در پایگاه هوایی ناتو در شهر اینجرلیک مستقر هستند را خواستار شد و همچنین درخواست آزادی آلمانی‌های زندانی شده در ترکیه در بحران‌های پس از کودتای نافرجام سال گذشته در این کشور را مطرح کرد. این در حالی است که تلاش‌های اردوغان برای افزایش قدرت از طریق ایجاد تغییراتی در قانون اساسی، مقامات اروپایی را در خصوص استانداردهای دموکراسی در ترکیه نگران کرده است.
نقطه آغاز بحران
نشست ناتو در پایگاه تازه تاسیس این پیمان در پایتخت بلژیک، در حقیقت با هدف ایجاد اتحاد بیشتر میان اعضای این سازمان برگزار شد، اما روابط میان چندی از اعضا و به‌ویژه میان کشورهای اروپایی عضو و ترکیه چندان خوب نیست و نشست مرکل و اردوغان تنها یکی از نشانه‌هایی بود که از این شکاف عمده حکایت داشت. می‌توان گفت؛ روابط آنکارا و برلین پس از این مساله رو به وخامت گذاشت که قانونگذاران آلمانی، کشتار ارامنه توسط نیروهای عثمانی حدود یک قرن پیش را «کشتار جمعی» نامیدند. اما بحران به همین‌جا ختم نشد و تلاش‌های اردوغان برای افزایش قدرت از طریق برگزاری همه‌پرسی اصلاح قانون اساسی و اقدامات وی برای تبلیغات در حمایت از رای «آری» در این همه‌پرسی در کشورهای اروپایی که عمدتا با مخالفت این کشورها همراه بود، بر وخامت اوضاع افزود.
اما جدیدترین بحران سیاسی میان دو کشور به درخواست پارلمان آلمان برای دیدار با سربازان مستقر در پایگاه اینجرلیک مربوط می‌شود. جت‌های اکتشافی آلمانی که در حریم هوایی عراق و سوریه پرواز می‌کنند و عملیات انجام می‌دهند در این پایگاه مستقر هستند. مرکل اوایل ماه جاری میلادی موضع‌گیری ترکیه را در خصوص دیدار از اینجرلیک «اسفناک» توصیف و اعلام کرد که هواپیماهای جنگی مستقر در این پایگاه به مکانی خارج از ترکیه و احتمالا اردن منتقل خواهند شد.
صدراعظم آلمان همچنین در شدیدترین و جدیدترین واکنش به اقدامات و سیاست‌های دولت ترکیه در این زمینه پیش از دیدار دوجانبه با اردوغان به خبرنگاران گفت: «در گفت‌وگو با رییس‌جمهوری ترکیه به وضوح بیان خواهم کرد که این مساله برای ما بسیار مهم و ضروری است، چون ما ارتش پارلمانی داریم و اینکه باید امکان دیدار اعضای پارلمان آلمان با سربازان ما وجود داشته باشد، در غیر این‌صورت مجبور خواهیم بود که اینجرلیک را ترک کنیم.»
اردوغان پیش از ترک آنکارا به مقصد بروکسل به خبرنگاران گفته بود: «اگر تصمیم آنها این است، با این نیروها خداحافظی می‌کنیم. تصمیم‌گیری با آنهاست. این مساله واقعا مشکل بزرگی برای ما ایجاد نمی‌کند.» مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه هم به یک شبکه تلویزیونی این کشور گفته بود که کشورش برای ماندن آلمان‌ها التماس نخواهد کرد.
سرنوشت نامعلوم زندانی‌ها
روابط میان برلین و آنکارا در حالی رو به وخامت گذاشته که اردوغان با جایگزینی نظام ریاست‌جمهوری به جای نظام پارلمانی، قدرت خود را افزایش داده و این مساله نگرانی‌هایی را در سراسر اروپا ایجاد کرده است در این مورد که رییس‌جمهوری ترکیه استانداردهای دموکراتیک را زیر پا می‌گذارد.
اردوغان از زمان کودتای نافرجام در تابستان سال گذشته، سرکوب شدید مخالفان دولت را آغاز کرده است و دستگیری افراد متهم یا حتی مشکوک به مشارکت در کودتا در ترکیه تمامی ندارد. در همین حال آلمان با درخواست ترکیه برای خودداری از دادن پناهندگی به سربازان این کشور که به مشارکت در تلاش ناموفق برای کودتا متهم هستند، موافقت نکرده و همین مساله به تنش‌ها میان دو کشور افزوده است. آلمان همچنین آزادی اتباع دستگیر شده خود در ترکیه در جریان ناآرامی‌های بعد از کودتا را خواستار است.
دفتر صدراعظم آلمان با اشاره به اینکه آزادی زندانی‌ها از جمله موارد مورد گفت‌وگو میان مرکل و اردوغان بود، از دیدار دو مقام پیش از آغاز نشست ناتو خبر داد. استفان زیبرت، سخنگوی دولت آلمان، گفت که مرکل و اردوغان در چارچوب اجلاس ناتو مسائل حایز اهمیت برای دو کشور را مطرح کردند و صدراعظم آلمان رفتار منصفانه دولت ترکیه با شهروندان آلمانی زندانی شده را خواستار شد. مرکل همچنین اردوغان را به آزاد کردن دنیز یوجل، خبرنگار دو رگه آلمانی و ترک ترغیب کرده که 100 روز پیش بدون اینکه محاکمه شود، دستگیر و زندانی شده است. دستگیری یوجل که به اقدامات تروریستی و به‌طور خاص به ارتباطات مشکوک با شورشی‌های کرد متهم شده است، یکی از مواردی بود که تنش‌ها میان برلین و آنکارا را تشدید کرد.
در این حال، زیبرت به این مساله که دوطرف در دستیابی به توافقی در خصوص موارد فوق به‌ویژه پایگاه اینجرلیک موفق بودند یا خیر، اشاره‌یی نکرد و دویچه‌وله هم در گزارش خود در این خصوص اعلام کرد که مقامات دو کشور پس از دیدار خود از انتشار بیانیه خودداری کردند.
با این حال کارشناسان سیاسی معتقدند که آلمان و ترکیه روابطی متقابل دارند و با وجود مشکلات موجود، در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به یکدیگر وابسته‌اند. بیرگل دمیرتاش، از استادان بخش روابط خارجی دانشگاه علوم سیاسی «تی‌اُبی‌بی» آنکارا در این باره گفت: «آنکارا و برلین از بحران‌های گذشته بارها جان سالم به در برده‌اند و در خیلی از موارد زمینه‌های منافع مشترک به این مساله کمک کرده است.»
