اقتصاد اجتماعی|
در حالی که در یک ماه اخیر و در میان مناظره‌های انتخاباتی، بسیاری از دولتمردان صحبت از کاهش واردات دارو کرده‌اند، «تعادل» در بررسی این ادعاها، سراغ آمارهای رسمی واردات اقلام دارویی رفته است. در نخستین گام آنچه بیش از همه به چشم می‌آید، جای خالی شفافیت است و نبود دسترسی قابل قبول به داده‌ها. مجلس شورای اسلامی ایران در بهمن ماه سال 1387 قانون «انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات» را با 23 ماده و 7 تبصره تصویب کرد. پس از آن نیز در مردادماه سال 88، مجمع تشخیص مصلحت نظام با الحاق یک تبصره ذیل ماده دهم این قانون، با آن موافقت کرد. بنابر این قانون، هر آنچه که محرمانه نباشد، باید در معرض دسترسی آزاد قرار گیرد. با این همه، همچنان و پس از گذشت نزدیک به هشت سال از زمان تصویب این قانون، داده‌های مربوط به واردات و صادرات کالاها در دسترس نیست.
در میان آمار و اطلاعاتی که از سال‌های 94 و 95 روی وبسایت گمرک ایران منتشر شده است، در گروه داروها و تجهیزات پزشکی، تنها آمار مربوط به «داروهای دارای هورمون یا محصولات 2937 فاقد آنتی‌بیوتیک که تولید مشابه داخلی ندارند» در دسترس است. هرچند در آمار مربوط به یک ماهه نخست سال 96، حال داده‌ها اندکی بهتر است و آمار مربوط به واردات انواع دیگر داروها نیز منتشر شده است. با این همه، در دسترس نبودن داده‌های مربوط به واردات انواع دیگر دارو در سال‌های 94 و 95، راه را بر بررسی جامع تغییرات میزان واردات داروها و تجهیزات پزشکی می‌بندد.
جدول سمت چپ میزان تغییرات داده‌های مربوط به واردات تنها نوعی از داروها و تجهیزات پزشکی را که سنجش‌شان میسر است، بررسی می‌کند. بر این اساس، مشاهده می‌شود که با وجود افزایش 140.45 درصدی وزن و افزایش 237.44 درصدی ارزش دلاری این نوع داروها در سال 95 و نسبت به سال 94، در سال 96، نزدیک به 12.67 درصد از وزن واردات این نوع داروها کاسته شده است. این میزان کاهش چندان چشم‌گیر نخواهد بود، مگر بدانیم که این کاهش در وزن واردات، موجب کاهش 52.09 درصدی ارزش دلاری واردات این نوع داروها شده است. تغییر نرخ ارز مبادله‌یی را اما، نباید از نظر دور داشت. نرخ ارز مبادله‌یی از 2958 تومان در سال 94 به 3240 تومان در سال 95 رسید، این در حالی است که در همین بازه زمانی، نرخ دلار آزاد از 3450 تومان در سال 94 به 3644 تومان در سال 95 رسید. در این بازه زمانی نرخ ارز مبادله 282 تومان و چیزی بیش از افزایش 194 تومانی نرخ دلار آزاد رشد کرد. این نسبت اما در سال 96 تغییر کرد و در حالی که در پایان فروردین 96، نرخ ارز مبادله با تنها 4 تومان افزایش به 3244 تومان رسید، نرخ دلار آزاد 106 تومان افزایش یافت. با به خاطر آوردن این موضوع که واردات داروها
با ارز مبادله‌یی انجام می‌گیرد، اثر این تغییرات در تغییرات ارزش دلاری واردات داروها، قابل مشاهده می‌شود.
اذعان به کاهش
روز گذشته، رییس سازمان غذا و دارو با اشاره به افزایش دو برابری صادرات دارو در سه سال گذشته، از کاهش قاچاق دارو خبر داد. رسول دیناروند پیرامون آخرین آمار صادرات و واردات دارو و تجهیزات پزشکی گفت: «در حال حاضر بخشی از صادرات تجهیزات پزشکی که ثبت می‌شود حدود ۳۰ میلیون دلار است. از سوی دیگر، به سبب شباهت زیاد تجهیزات پزشکی با برخی از تجهیزات غیرپزشکی، در مواردی این اقلام به نام تجهیزات پزشکی ثبت نمی‌شوند. گمان بر این است که این گروه تجهیزات پزشکی که به عنوان تجهیزات غیرپزشکی صادر می‌شوند، حدود ۲۰ میلیون دلار ارزش دارند. بنابراین تصور می‌شود با این گروه از کالاها، آمار صادرات این اقلام به حدود ۵۰ میلیون دلار می‌رسد. » دیناروند در گفت‌وگو با ایسنا توضیح نداد که رقم 20 میلیون دلار بر چه اساسی تخمین زده می‌شود و چگونه این اقلام در هنگام ارائه آمار تفکیک می‌شوند. او افزود: «در سه سال اخیر صادرات دارویی ما حداقل به ۱۵۰ میلیون تا ۲۰۰ میلیون دلار رسیده است که نسبت به دوره قبل حدود دو برابر شده است. واردات دارو نیز سالانه حدود یک میلیارد دلار بوده که نسبت به دوره مشابه ۲۵ درصد کاهش داشته است.»
رییس سازمان غذا و دارو با تاکید بر کاهش آمار قاچاق دارو و تجهیزات پزشکی در سال‌های اخیر گفت: «زمانی که نیاز بازار تامین نشود، قاچاق ایجاد می‌شود، اما در حال حاضر چنین شرایطی نداریم چون در تولید دارو و واردات مشکلی نیست. بنابراین وضعیت نیاز بازار با واردات قانونی و تولید با کیفیت داخلی تامین می‌شود.» او افزود: «آمار قاچاق دارو به کمتر از 5درصد و در حوزه تجهیزات پزشکی به کمتر از ۱۰ درصد رسیده است.» معنای این سخن دیناروند، کاهش 25 درصدی واردات داروست.
رییس سازمان غذا و دارو پیش‌تر، 20 اردیبهشت ماه، نیز با اشاره به حل بحران دارویی کشور در یازدهم گفته بود: «شاید این موضوع کار چندان سختی نبود و می‌شد درهای کشور را باز و کمبود را حل کرد، اما با کاهش واردات، این بحران را حل کردیم و در حال حاضر کمبود دارو از ۳۵۰ قلم به ۳۰ قلم رسیده و واردات دارویی نیز حدود ۲۵ درصد کم شده است.»
دیناروند در نخستین روزهای اردیبهشت ماه و در مراسم افتتاح و معرفی سامانه حامی نیز گفت: «ما نه تنها هزینه‌های مردم، بلکه هزینه‌های دولت را هم در حوزه سلامت کاهش دادیم. در حوزه دارو واردات‌مان نسبت به دوره مشابه در گذشته حداقل به میزان 500 میلیون دلار کاهش یافته است و این اتفاق برای نخستین بار است که رخ داده، یعنی نزدیک به 2000 میلیارد تومان صرفه‌جویی از مسیر واردات دارو انجام داده‌ایم.» او ادامه داد: «از طرفی بطور همزمان بحران و کمبودهای دارویی را کم کردیم بطوری‌که اکنون خبری از کمبود صدها قلم دارو نیست. همچنین در حوزه یارانه دارو باید توجه کرد که یارانه دارو در بودجه سال آخر دولت قبل، با توجه به بحران دارویی که وجود داشت 2440 میلیارد تومان بود اما در سال آخر دولت یازدهم با وجود افزایش نرخ ارز، صرفه جویی 15 درصدی را در نیاز به یارانه دارو داشتیم. یعنی ضمن توسعه خدمات دارویی و افزایش رضایت بیماران در این حوزه، نیاز به کاهش 340 میلیارد تومانی یارانه دارو داشته‌ایم.» او افزود: «از طرفی میزان دسترسی بیماران به دارو به خوبی تامین شده است. در عین حال باید توجه کرد که ما در سال 96 نسبت به سال 95
صرفه‌جویی 25 درصدی را در هزینه واردات شیرخشک‌های متابولیک تجربه کرده‌ایم. این در حالی است که در هشت ماهه دولت قبلی 20 میلیون واردات شیر خشک داشته‌ایم. اما در این دولت حتی یک دلار هم خرج واردات شیرخشک یارانه‌یی نشده است و به همین دلیل نیازمان به یارانه دارویی کاهشی بوده و از طرفی دسترسی بیماران نیز افزایش یافته است.»
کاهش واردات، افزایش تخمین ها
دو هفته پیش‌تر، چهارشنبه 20 اردیبهشت ماه، سیدحسن قاضی‌زاده هاشمی در جریان سفر به استان کردستان، گفت: «در دولت یازدهم ۵۰۰ میلیون دلار واردات دارو کاهش پیدا کرد و از لحاظ ارزش ریالی هم ۱۰ درصد وابستگی دارو به خارج را کاهش دادیم.»
این در حالی است که یک هفته پیش از وزیر بهداشت، فریده اولادقبا، نماینده مجلس شورای اسلامی با اشاره به دگرگونی‌های حاصل از اجرای طرح تحول سلامت در ارائه خدمات سلامت بهداشت و درمان کشور، گفت: «کاهش ۴۰۰ میلیون دلاری واردات دارو و افزایش دو برابری صادرات آن، قیمت انواع لوازم و تجهیزات پزشکی پرمصرف همچون لنز داخل چشمی و استنت‌های قلبی بطور متوسط ۴۲ درصد کاهش یافته است.»
