«دستیابی به ثبات در اقتصاد و درآمدهای ارزی پایدار، لازمه تحقق سیاست تک نرخی شدن ارز»؛ این موضوع را تازگیها عضو هیات رییسه کمیسیون اقتصادی مجلس اعلام کرده و گفته حدود 25 سال است که موضوع تک نرخی شدن ارز مطرح میشود اما جز یک مقطع زمانی کوتاه، این موضوع تاکنون عملیاتی نشده است. از این رو منابع ارزی تضمین شده و ثبات اقتصادی از عوامل مورد نیاز برای تحقق این رویا هستند که براین اساس باید میزان منابع حاصل از درآمدهای ارزی حاصل از صادرات خدمات، نفت و محصولات دیگر به اندازهیی باشد که امکان تحقق سیاست تک نرخی شدن ارز فراهم شود. بنابراین بانک مرکزی و وزارت اقتصاد باید با هماهنگی دستگاههای ذیربط شرایط تحقق سیاست تک نرخی شدن ارز را فراهم کنند تا از رانت موجود در این موضوع جلوگیری شود.
براین اساس باید گفت پیشتر هم وعده تک نرخی شدن ارز منوط به رسیدن به توافق در مذاکرات هستهیی و امضای برجام شده بود که پس از رسیدن به توافق نیز این خواب تعبیر نشد. در این راستا رییس کل بانک مرکزی در آن روزها گفت که «دسترسی ضعیف ایران به بازار بینالملل، تلاش برای تک نرخی کردن ارز را عقب انداخت»؛ چرا که برنامه این بود تا طی 6 ماه پس از اجرای برجام و با استفاده از دسترسی به بازار جهانی و بهکارگیری از تمام منابع خود سیاست یکسانسازی نرخ ارز در کشور اجرایی شود، اما شرایط گونه که انتظار میرفت اتفاق نیفتاده است.
آن هم به این دلیل که اجرای این سیاست نیازمند به پیش شرط امکان دسترسی به بازار جهانی و همچنین نقل و انتقال آزادانه پول به نقاط دیگر جهان است و تنها زمانی در راستای یکسانسازی نرخ ارز میتوان قدم برداشت که نسبت به دسترسی پایدار خود به بازار ارز بینالمللی مطمئن باشیم.
حالا بیش از یکسال از اجرای برجام میگذرد و ارز در کشور کماکان دو نرخ است که یکی به صورت رسمی تعیین و دیگری در مبادلات آزادانه در بازار ارز مشخص میشود.
براین اساس باید گفت نرخ ارز در کنار مولفه مهمی همچون نفت یکی از موارد اثرگذار بر بودجه سنواتی کشور است که میتواند چرخه اقتصاد ایران را تحت تاثیر خود قرار دهد؛ چرا که مشخص بودن نرخ ارز جهت برنامهریزی در مبادلات بینالمللی یا تعامل برای افزایش تولید شرکتها مولفهیی بسیار مهم است و از سویی دیگر از آنجا که قیمت نفت بر اساس نرخهای جهانی تغییر میکند، پیشبینی درآمدهای نفتی آن هم بر اساس قیمت نامشخص ارز میتواند چشمانداز درآمدهای کشور را تا حدودی با ابهام مواجه کند.
از سوی دیگر در خصوص چرایی چند نرخی بودن و عدم ثبات نرخ ارز باید گفت برخی بر این باورند که به خاطر پایین نگه داشتن نرخ برخی کالاها، نرخ ارز برای مصرف و واردات گروهی از کالاها پایین نگه داشته میشود تا از این طریق، امتیازهایی به گروهی تعلق گیرد.
با وجود این برخی کارشناسان نظامهای چند نرخی ارز را زمینهساز تخصیص منابع نامناسب ارزی میدانند که باعث رانتجوییهای ناشی از تفاوت نرخهای ارز میشود و در نتیجه بخش قابل ملاحظهیی از توان جامعه بجای اینکه صرف تلاش برای تولید و نوآوری شود، برای استفاده از رانتهای حاصل از تفاوت قیمت ارز صرف میشود.
بعلاوه اینکه ارز چند نرخی میتواند بیشترین ضرر را بر پیکره تولید کشور وارد کند؛ چرا که قرار است تولیدکنندگان با نرخ پایین ارز، کالاهای اساسی به کشور وارد و کار تولیدی کنند ولی در عمل افرادی وارد صحنه میشوند که با ارز دولتی، کالاهای لوکس وارد میکنند و به تولید و صادرات ضربه میزنند.
به همین دلایل و برخی دلایل دیگر است که در چند سال گذشته موضوع تکنرخی شدن ارز در کشور مورد توجه مسوولان قرار گرفته است تا شاید از این رهگذر بتوان چند نرخی بودن آن را در کشور مهار کرد. از سوی دیگر به سرانجام رساندن داستان تک نرخی شدن ارز زمانی بیش از پیش احساس میشود که موضوع ورود سرمایهگذاران خارجی به کشور در دوران پساتحریم مورد توجه قرار میگیرد و باید با سروسامان دادن به نرخ ارز، ریسک و ابهام مربوط به حضور سرمایهگذاری خارجی در کشور را کمرنگ کرد تا دیگر خارجیها نگران ریسکهای مربوط به خروج ارز از کشور نباشند و برای ورود به اقتصاد ایران از خود میل و رغبتی نشان دهند.
از سوی دیگر برخی از کارشناسان دوای درد چند نرخی بودن ارز در کشور را راهاندازی بورس ارز میدانند و بر این باورند که در اقتصادهایی چون اقتصاد ما که نفتی است و به دلیل اینکه دولتها اصلیترین عرضهکننده ارز در بازار هستند، باید مکانیسمهایی تعریف کرد تا دولتها یا برخی مجموعههای دیگر نتوانند ارز را برای تامین کسری بودجه یا عناوینی از این دست به کار گیرند که راهاندازی بورس از از جمله این موارد است.
در مجموع باید گفت ایجاد بورس ارز یا هر راهحل دیگری برای تک نرخی شدن ارز، موضوعی واجب و ضروری برای اقتصاد کشور در مقاطع زمانی مختلف بوده، است و خواهد بود و حالا که دولتیها امید زیادی به ورود سرمایه خارجی به کشور در شرایط پساتحریم دارند باید کاری انجام دهند و آستینی
بالا بزند...