سیدرضا حسینی لاهیجی|شهرساز|
شهر موجودی زنده است که رفتار و کنش‌های شهروندان به آن معنا و جهت می‌دهد. از سویی، شهر زمانی برای زندگی، مناسب و آباد می‌شود که ساکنانش آن را دوست بدارند و شرط این دوستی، تعامل مدیریت شهری و شهروندان است.
از طرف دیگر، شهر مانند یک اثر هنری زیبا است که شهروندان آن هنرمندان و خالق محیط و نمای شهری هستند. با نگاهی به شهرهای مختلف جهان می‌توان تا حدی به فرهنگ و هنر و رفتارهای انسانی ساکنین آن پی برد. موضوع زیباسازی شهری، شامل گنجینه‌یی از آثار هنری و فرهنگی است که می‌تواند به اصلاح رفتار شهروندی و آرامش و زیبایی چهره شهر و ساکنین آن منجر شود.
شهر، تنها شامل بناها نیست، بلکه فضای بین ساختمان‌ها، کوچه، میدان، فضای سبز، عناصر پرکننده، کاربری‌ها و حضور و همراهی مردم است که موجودیت شهر را می‌سازد و به آنها بها می‌دهد.
چهره شهر مانند موزه و نگارخانه‌یی است که هر روز نمایشگاه آثار متنوع مردم و منظر تاریخ و فرهنگ تمدن بشری است. فضای شهر، محیط زندگی شهروند را تشکیل می‌دهد. بنابراین مدیران، طراحان و افراد متخصص باید محیط را به گونه‌یی تجهیز کنند که شرایط زندگی و زیست محیطی آن از «سطحی عالی» برخوردار باشد.
امروزه شهرها مانند شرکت‌ها با هم به رقابت می‌پردازند: تلاش برای زیباتر شدن، کارآمد بودن و ارائه هویتی با ارزش، چرا که در این صورت قادر خواهند بود توجه جهانی، جذب گردشگر و بازار سرمایه و استعداد را به خود اختصاص دهند. جامعه امروزی به طرف کاربردی کردن فضا پیش می‌رود و زیبایی تنها زمانی ظاهر و درک می‌شود که نیازهای اساسی جامعه برآورده شده باشد. به همین دلیل است که رشد و توسعه کیفیت زندگی شهری و نگاه انسان‌مدارانه مورد توجه قرار گرفته است.
کیفیت، مفهومی چند وجهی است که از طریق «واقعیت فیزیکی موجود» مانند زیبایی محیط و اجزای آن و پاسخگویی به نیاز انسانها، درذهن و روان آدمی شکل می‌گیرد و تبدیل به تجربه‌یی مطلوب و خوشایند می‌شود. کیفیت فضای شهری یعنی ترکیب‌بندی فضاهای باز و بسته، بگونه‌یی که از نظر عملکرد و زیبایی رضایت بخش باشد. مشکل اساسی فضاهای شهری امروز این است که در عرصه‌های وسیع و پیچیده به آسانی نمی‌توان با محیط شهر روابط حسی مطلوب و دلپذیر برقرار کرد. هنوز در بسیاری از فضاهای شهری به روابط و نیازهای انسانی توجه نشده است. برای حضور و استفاده مردم از فضاهای عمومی، امکانات مفید و با کیفیت، بسیار محدود و ناچیز است. بنابراین قبل از هرگونه مداخله در سطوح کلان‌شهری، باید اهداف شکل‌گیری و جایگاه پروژه‌های شهری تعریف شود و شاخصه‌های بصری ادراک محیط و کیفیت فضایی مورد بازشناسی قرار گیرد. واقعیتی که تاکنون به درستی درک نشده است که در تجهیز فضاهای عمومی و ارتقای کیفیت محیط، هیچ اقدام موثر و هوشمندانه‌یی صورت نمی‌گیرد مگر اینکه بر مبنای شناخت واقعیت باشد.
تفکر زیبایی شناختی و کیفیت زندگی باید برای تمامی کسانی که در فرآیند توسعه و نوسازی شهردرگیر می‌شوند، به عنوان یک هدف مطرح باشد. محصول این نوع طراحی باید فضا و ساخته‌هایی باشد که برای خود و محیط اطراف و محیط عمومی (فضای میان ساختمان‌ها) جذاب و خوشایند بوده و همچنین مدیریت و نگهداری آنها آسان باشد. آسایش بصری از عواملی است که در ایجاد منظر شهری مناسب باید به آن توجه کنیم. از مولفه‌های آسایش بصری می‌توان به رنگ، روشنایی، کیفیت محیطی و... اشاره کرد که کاربرد نامطلوب رنگها و کمبود روشنایی در شهرها موجب آلودگی نمایی، رنگ، نور و... در محیط‌های شهری شده که القاکننده بی‌نظمی، فشار روانی، بی‌تناسبی، زشتی و سیطره مادیت و کمیت بر زندگی انسان شده است.
علت اینکه سیمای شهر ما عاری از کیفیت و القاکننده آرامش و بهره‌برداری از فضا نیست عدم توجه برنامه‌ریزان و مدیران شهری بوده که هنوز برنامه جامعی برای آن تهیه نکرده‌اند و همچنین با گسترش بی‌ضابطه بسیاری از شهرها و افزایش جمعیت رفته‌رفته به این مهم کمتر توجه شده و همین امر موجب آشفتگی بصری و نابسامانی شهرها شده است. برای رسیدن به آسایش بصری در شهرها مولفه‌های زیادی دخیل هستند. از جمله مواردی که می‌توان به آنها اشاره کرد عبارتند از رفع آلودگی‌های (نمادی، دیداری، نور و رنگ)، توجه به کیفیتهای بصری منظر از قبیل منظر طبیعی و منظر مصنوع و توجه به میزان نور و روشنایی بافت‌های شهری به ویژه در هنگام شب، نمای بصری و رنگ استفاده شده درسیمای بصری بناها و ساختمان‌های شهری، کیفیت دسترسی به فضاهای شهری و شبکه عبور و مرور، توجه به تاسیسات شهری، کیفیتهای محیطی، میزان نمای بدنه در بافت‌ها و... ازجمله عواملی هستندکه نقش بسزایی در ارتقای آسایش بصری خواهند داشت. بنابراین، افرادی که در رشته‌های مختلف صاحب تخصص هستند و به نوعی در شکل‌گیری فضاهای شهری موثر هستند می‌توانند در کنار هم سیستم جامع و کاملی را پدید آورند که جزییات مختلف نیازهای شهر و انسان را مورد مطالعه و بررسی قرار دهند. افرادی مانند طراحان شهری، معماران، طراحان صنعتی، طراحان منظر و فضای سبز، محیط زیست و هنرمندان. البته مسوولان شهری نیز باید از جمع چنین نخبگانی حمایت کنند تا شاهد شکوفایی زیبایی‌های شهر، حل مشکلات جاری و نگاه به آینده باشیم.
