در شرایطی روابط حوزه انرژی چین و خاورمیانه در حال گسترش است که روابط ایران و کشورهای منطقه چندان تعریفی ندارد و به خصوص بعد از برجام رقابت شدیدی بین کشورهای منطقه خاورمیانه بر سر تصاحب سرمایه‌های خارجی از یک‌سو و کسب بازارهای انرژی از سوی دیگر آغاز شده و ادامه دارد.
در این بین یکی از کشورهایی که در حوزه انرژی سعی در نفوذ بیشتر در منطقه خاورمیانه دارد چین است. این کشور که یکی از مصرف‌کننده‌های بزرگ حامل‌های انرژی است یکی از شرکای اصلی انرژی ایران نیز محسوب می‌شود. پادشاه عربستان اخیرا با سفر به چین قراردادهای تجاری مهمی را با این کشور امضا کرد که یکی از این قراردادها در حوزه انرژی بود که به ایجاد یک کنسرسیوم چینی برای خرید سهام آرامکوی عربستان اختصاص داشت.
مسائل ژئوپلیتیک منطقه نیز در حال تغییر شکل به نفع عربستان و همکاری این کشور با چین است. کارشناسان معتقدند در شرایط کنونی روابط نزدیک ابرقدرت‌های بزرگ دنیا با عربستان همچون امریکا و چین و سایر کشورهای آسیایی می‌تواند فتح بابی بر توسعه قدرتمند اقتصادی سعودی‌ها باشد.
چین نیازمند فرصت‌های جدید اقتصادی برای سرمایه‌گذاری است تا بتواند رشد اقتصادی خود را از رقم کنونی آن تا 8 درصد ارتقا دهد اما برای این منظور نیازمند تضمین منابع انرژی است که به نظر می‌رسد روابط با عربستان می‌تواند این ضمانت را به چینی‌ها بدهد. تا پیش از این تلاش چین بیشتر محدود به سرمایه‌گذاری در کشورهای ایران و عراق می‌شد که توسط شرکت‌هایی همچون ساینوپک عملیاتی شده است با این حال به نظر می‌رسد چین در حال تغییر جهت به سمت بازارهای دیگر خاورمیانه و شمال آفریقا است.
شرکت‌های چینی به خصوص در منطقه کردستان عراق فعالیت‌های قابل توجهی برای توسعه نفتی این مناطق انجام داده‌اند اما بعد از رفع تحریم‌های ایران فعالیت‌های خود را در کشور ما کاهش داده و محدود کرده‌اند. با این حال با راه‌اندازی راه ابریشم زمینه‌های جدیدی برای همکاری بین ایران و چین آغاز در زمینه‌هایی مثل صنعت برق و انرژی‌های خاک، تکنولوژی، ساخت و ساز، آهن و فولاد، ذغال سنگ، نفت، مالی، بانکی و بیمه، سرمایه‌گذاری، ارتباطات، هوا- فضا، تجهیزات صنعتی، خودرو، حمل و نقل، کشاورزی، نوشیدنی، دارو و تجارت بین‌المللی آغاز شده است.
این در شرایطی است که کمربند جاده ابریشم زمینه‌های مشارکت سایر کشورها از جمله روسیه را نیز فراهم آورده است. دو روز پیش اجلاس بین‌المللی جاده ابریشم در چین کار خود را با حضور هزار و 500 نفر از جمله 850 میهمان خارجی از 130 کشور و 70 سازمان بین‌المللی آغاز کرد و به پایان رساند.
وزیر امور اقتصادی و دارایی کشورمان درباره نقش ایران و ارزیابی اجلاس مذکور گفت که چین می‌خواهد نقش موثرتری در اقتصاد جهان ایفا کند و طرح راه ابریشم نوین نیز در همین راستا است و موسسات مالی چین از موسسات بانکی بزرگ دنیا بوده و در تامین اعتبارات مالی پیشرو دیگر کشورها هستند.
او اجرای برنامه راه ابریشم را برای همه کشورها مفید دانست و گفت که بسیاری از کشورها در سطوح بالا در اجلاس حضور داشتند و دیدگاه‌ها و اظهارات مطرح شده نشان می‌دهد که دولت‌ها و کشورها طرح را جدی گرفته‌اند. در این بین حضور سایر کشورها از جمله روسیه و ترکیه به عنوان موافقان این طرح نشان می‌دهد زمینه‌های توسعه همکاری‌های منطقه‌یی زیادی برای اجرای این طرح وجود دارد.
ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه با استقبال از طرح «یک کمربند - یک جاده» گفت: روسیه به صورت فعالانه در اجرای این پروژه جهانی با چین و دیگر کشورهای ذی‌نفع مشارکت خواهد کرد. علی طیب‌نیا، نماینده ایران در این اجلاس هم تاکید کرد که جمهوری اسلامی تمام توان خود را برای اجرای این طرح به‌کار می‌گیرد.
رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری ترکیه هم به عنوان یکی از کشورهای مهم در مسیر جاده ابریشم با حضور در این اجلاس عزم ترکیه در احیای جاده ابریشم را نشان داد. علاوه بر سه کشور بزرگ روسیه، ایران و ترکیه، کشورهای آسیای میانه هم از ایده احیای جاده ابریشم حمایت کرده‌اند. به عقیده کارشناسان این طرح می‌تواند از کاهش نقش همکاری‌های ایران و چین و ابرقدرت‌های آسیایی ایران جلوگیری کند که برخی کشورها به خصوص کشورهای عرب منطقه به دنبال آن هستند.
عربستان در تلاش است تا مانع همکاری‌های ایران و چین شود و سعی می‌کند با جذب سرمایه‌های چینی در حوزه‌های نفت، پتروشیمی و پالایشی همکاری‌های ایران و چین را به سمت خود معطوف کند. با این حال به نظر می‌رسد جاده ابریشم جدید می‌تواند این موضوع را خنثی کرده و باعث تقویت بیشتر همکاری‌های تهران-پکن شود.
