گروه بورس|میرحسین مرادی‌فخر|
بورس کالا به عنوان محلی برای معاملات کالایی این روزها در حال تبدیل شدن به یک بازار پیشرفته با قابلیت‌هایی همچون بازارهای آتی، آپشن و گواهی سپرده برای کالاهای مختلف است. براین اساس، مجموعه بورس کالا در حال انجام اقداماتی است که به واسطه آن صادرات از این کانال توسعه یابد تا به دنبال آن به مرجعیت قیمت برای کالاهایی که تولیدکننده اصلی آن هستیم، تبدیل شویم. در راستای رسیدن به این اهداف بورس کالا با سیستم مدیریت نوین خود طی 2 سال گذشته توانسته بازار آپشن و همچنین گواهی سپرده سکه را راه‌اندازی کند و برای توسعه بازار سکه طلا در این بورس در هفته‌های اخیر راه‌اندازی صندوق سرمایه‌گذاری طلا در دستور کار قرار گرفته است. از طرف دیگر ایجاد بازار آتی برای پنج محصول پربازیگر نیز توسط مدیرعامل این بورس در حال پیگیری است که به گفته این مقام مسوول بازار آتی ذرت تا آخر تیر راه‌اندازی خواهد شد. درباره جزئیات این موارد همچنین چشم‌انداز و اهداف بورس کالا در پایان سال 96 با حامد سلطانی‌نژاد، مدیرعامل شرکت بورس کالای ایران به گفت‌وگو نشستیم که متن آن را در ادامه می‌خوانید.
***
بیش از یک سال از راه‌اندازی بازار گواهی سپرده سکه می‌گذرد اما این بازار هنوز از رونق لازم برخوردار نیست دلیل این امر را چه می‌دانید؟
هدف از ایجاد بازار گواهی سپرده طلا، شکل دادن یک بازار نقد مستمر برای سکه بوده است. همانطور که می‌دانیم، یکی از پیش‌نیازها برای راه‌اندازی بازار مشتقه راه‌اندازی یک بازار نقدی قوی برای آن کالاست. در حال حاضر بازار نقد سکه بیرون از بورس و در سیستم صرافی و بانک است، اما در عین اینکه این بازار منسجم و مستمر است اما مراجع قیمتی مختلفی در این بازار وجود دارند. به عبارتی قیمت سکه طلا در صرافی خیابان کریم‌خان با خیابان فردوسی و یک صرافی در محله‌های دیگر تهران مختلف است.
علاوه بر یکسان‌سازی قیمت در بازار سکه، دغدغه‌های بازار نقد نیز وجود دارد؛ یکی بحث اصالت سکه است، درواقع هنگام خرید به پلمب سکه اعتماد می‌کنید اما واقعا نمی‌دانید سکه درون آن چه عیاری دارد، در این ارتباط نیز تاکنون هر چند به تعداد محدود با مسائلی روبه‌رو بوده‌ایم و سکه‌های پلمب شده اصالت نداشته است. معضل دیگر بحث امنیت و جابه‌جایی سکه است، درواقع همین که شخصی از صرافی بیرون می‌آید با ریسک سرقت مواجه خواهد بود. بحث دیگر مشکل فروش است، یعنی برای فروش، سکه مجددا باید تا صرافی حمل شود و ریسک سرقت و همچنین صرف زمان دوباره وجود خواهد شد. با توجه به این دلایل گواهی سپرده سکه طلا را مطرح کردیم.
طبعا راه‌اندازی اولیه بازار گواهی سپرده طلا با چندین مساله روبه‌رو بود؛ یکی استفاده از بستر مناسب برای انجام این معاملات بود که برای این امر بستر نرم‌افزاری معاملات اوراق بهادار را که معاملات بورس و فرابورس در آن انجام می‌شود، در نظر گرفتیم؛ منتها ساعت انجام معاملات در این بستر تا 12 و 30 دقیقه بود. این در حالی است که بازار طلا و سکه ما تازه ساعت 11 از خواب بیدار می‌شود و قیمت‌های جهانی به دلیل افق زودتر ما در این ساعت‌ها به دست ما می‌رسد. درواقع معاملات طلا در بازار ایران ساعت 11 شروع می‌شود، ساعت 2 به اوج خود می‌رسد و تا ساعت 7 بعدازظهر ادامه پیدا می‌کند. براین اساس در پایان سال گذشته درخواست افزایش ساعت معاملات را از شرکت مدیریت فناوری و اطلاعات بورس تهران درخواست کردیم که با همکاری این شرکت ساعت انجام معاملات تا ساعت 15 و 30 دقیقه قرار گرفت؛ با این گام حجم معاملات مقداری افزایش پیدا کرد.
گام بعدی بحث تبلیغات و آموزش بود. در این بخش هم تبلیغات رسانه‌یی انجام دادیم و هم با نهادهای توزیع سکه وارد مذاکره شدیم. اما همانطور که کارشناسان نیز اشاره کرده‌اند بحث فرهنگی معضل اصلی برای توسعه معاملات این بازار است. یعنی به همان صورت که در فرهنگ مالی، اسکناس را به جای سکه‌های طلا و نقره پذیرفته‌ایم و از آن به عنوان یک قرارداد استفاده می‌کنیم باید بتوانیم در میان مردم گواهی سپرده سکه را به جای سکه فیزیکی قرار دهیم به گونه‌یی که حتی برای هدیه دادن نیز این اوراق مورد استفاده قرار گیرد.
در پاسخ به نقدهای پیرامون این بازار و اینکه انباری در شهرستان‌ها برای تحویل و پذیرش سکه وجود ندارد باید گفت در ابتدا باید بتوانیم حجم معاملات را به قدری برسانیم که برای خزانه‌دار یا همان بانک تجهیز خزانه صرفه اقتصادی داشته باشد. به هر حال نگهداری از طلا شرایط خاص خود را دارد، بانک رفاه این امکانم را داشت و ما از خزانه این بانک که از پیش وجود داشت استفاده کردیم. با این حال بانک‌های دیگری نیز برای پذیرش سکه و ورود به این بازار اعلام آمادگی کرده‌اند. ورود بانک‌ها به این پروسه چون یک کارگزاری نیز در کنار خود دارند می‌تواند بسیار مفید باشد، درواقع بانک‌ها در کنار خدمات سپرده‌گذاری بانکی، می‌توانند باجه بازار سرمایه ایجاد کنند و خرید گواهی سپرده سکه را به مشتریان خود پیشنهاد دهند. فایده دیگر حضور بانک‌ها این است که آنها به عنوان یک نهاد مالی تمایل دارند که هم در بازار نقد و هم در بازار مشتقه سکه فعال شوند، درواقع به نوعی نقش بازارگردانی را به عهده بگیرند که این هم در سیستم بانکی امکان‌پذیر است. با این حال در ابتدای کار تعداد بانک‌ها را افزایش ندادیم تا و اجازه دادیم که در ابتدا بازار بزرگ شود.
اما بحث بعدی وجود بازیگر فعال و همیشگی است که حیات و ممات او به این بازار بستگی داشته باشد. اینکه شخصی امروز تصمیم به خرید سکه می‌گیرد و فردا بخواهد از بازار خارج شود بازار را بدون مشتری می‌گذارد. راه‌حل ما برای حضور بازیگران فعال، ایجاد صندوق کالایی برای طلا بود، در این صندوق‌ها افرادی حرفه‌یی حضور خواهند داشت که با ترکیبی از معاملات گواهی سپرده، بازار آتی و آپشن یک پرتفوی با بازده خوب را ایجاد می‌کنند. یکی از بحث‌هایی که همواره در بازار مشتقه مطرح است قرار دادن دارایی به عنوان وجه تضمین حضور در این بازار است؛ این امکان در صندوق‌های طلا وجود خواهد داشت، به این ترتیب صندوق می‌تواند ترکیبی از موقعیت‌های بازار نقد و مشتقه را اتخاذ کند که همیشه در سود باشد. این صندوق چون حیات و مماتش به طلا وابسته است، نمی‌تواند وارد معاملات گندم، اوراق بهادار یا کالای دیگری شود، این صندوق فقط باید کار طلا انجام دهد. اما وقتی صندوق را به طلا محدود می‌کنیم، باید این امکلان را برای آن به وجود آوریم که هم در موقعیت فروش و هم در موقعیت خرید طلا قرار گیرد که منافع پورتفوی خود و سرمایه‌گذاران در صندوق (Unit Holder) خود را به حد
بالایی برساند. بنابراین فرایند ایجاد این صندوق را به نحوی قرار داده‌ایم که کارکرد اصلی آن زنده نگه داشتن بازار معاملات سکه باشد، یکی از بازارهایی که این صندوق در آن فعالیت خواهد کرد نیز بازار گواهی سپرده سکه است.
ادامه در صفحه 01
