گروه انرژی| حمید مظفر|
روز گذشته گزارش ماهانه جدید آژانس بین‌المللی انرژی منتشر شد. این گزارش دو روز پس از گزارش ماهانه اوپک منتشر شده است. آژانس بین‌المللی انرژی نهادی وابسته به کشورهای OECD است و مقایسه گزارش آن با گزارش اوپک نشان می‌دهد که این دو گروه نه تنها در خط مشی و رویکرد بازار بلکه در نگاه تحلیلی و آماری نیز تفاوت‌های چشم‌گیری با یکدیگر دارند. در حالی که گزارش ماه مه اوپک دارای دید مثبت و امیدوارانه‌یی به رشد تقاضا و کاهش ذخایر نفتی دارد، گزارش آژانس بین‌المللی انرژی حاکی از کاهش تقاضا و روند رو به رشد سطح ذخایر نفتی است.
گزارش ماه مه IEA با اقرار به پایبندی تحسین‌برانگیز اوپکی‌ها به تعهدات‌شان در توافق کاهش تولید آغاز می‌شود و کارشناسان این نهاد معتقدند که تا بدین‌جای کار شرایط بازی به صورت عادلانه‌یی برای تولیدکنندگان خوب پیش رفته است. در حال حاضر قیمت‌ها پس از سقوطی 10درصدی در ماه مارس مجددا به ثبات بازگشته‌اند. علت تقویت مجدد قیمت‌ها از منظر آژانس بین‌المللی انرژی اختلال‌های برنامهریزی نشده اخیر در تولید و افزایش تنش‌های سیاسی در خاورمیانه است. پایبندی کشورهای اوپک به توافق کاهش تولید از همان ابتدا بسیار تاثیربرانگیز بوده است. از آن‌سو کشورهای غیراوپکی حاضر در این توافق به صورت تدریجی در حال افزایش درجه پایبندی خود هستند. اگرچه کار تحلیلگران برای تحلیل داده‌های تولید مربوط به کشورهای غیراوپکی دشوارتر از کشورهای اوپکی است.
حتی در این نقطه میانی مسیر کاهش تولید، می‌توان به آینده و اتفاقات بعدی فکر کرد. هرچند آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش روز گذشته خود تصمیم‌گیری راجع به سطح تولید را مساله‌یی مربوط به خود اوپکی‌ها عنوان کرده، اما این حق را برای خود درنظر گرفته است که به بررسی نتایج تمدید فرضی توافق کاهش تولید برای بیش از 6ماه و تاثیر آن بر کاهش ذخایر نفتی بپردازد. از نظر IEA، چنین اقدامی از سوی اوپک می‌تواند به تقویت بیش از پیش قیمت نفت‌خام در بازار منجر شود. رشد قیمت نیز بیش از پیش مشوق تولیدکنندگان نفت شیل و دیگر تولیدکنندگان برای افزایش تولید خواهد بود.
کارشناسان IEA معتقدند که به احتمال فراوان بازار نفت در خلال سال جاری بسیار رقابتی خواهد شد، دارای حجم بالایی بوده و فاصله بین پیشنهادات خرید و فروش بسیار محدود خواهد و به اصطلاح وضعیت Tight Market حاکم خواهد بود. در چنین شرایطی، معمولا بازار با عرضه محدود در برابر تقاضای بالا مواجه خواهد شد که منجر به افزایش قیمت نفت‌خام خواهد شد. با این حال آژانس بین‌المللی انرژی معتقد است که نه تنها در ایالات‌متحده بلکه مجموع تولید کشورهای غیراوپکی به‌زودی شاهد رشد مجدد خواهد بود.
بین کشورهای غیراوپکی 11 کشور وجود دارند که با طرح کاهش تولید اوپکی‌ها همراهی کرده‌اند. علاوه بر این 11 کشور کاهش برنامهریزی شده تولید در کانادا و نیز دریای شمال از مجموع تولید کشورهای غیراوپکی کاسته است. با این حال در گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی عنوان شده که انتظار می‌رود در ماه جاری و در یک قیاس سالانه، شاهد رشد مجدد تولید این کشورها در مقایسه با ماه مه سال گذشته باشیم. پیش‌بینی IEA از چشم‌انداز کلی سال 2017 نیز حاکی از رشد روزانه 485هزار بشکه در تولید غیراوپکی‌هاست. این درحالی است که در سال 2016 این دسته از تولیدکنندگان با کاهش 790هزار بشکه‌یی در هر روز مواجه بودند. ریشه اصلی شکل‌گیری انتظارات آژانس بین‌المللی انرژی مربوط به داده‌هایی است که به صورت ماهانه توسط ایالات‌متحده منتشر می‌شود. داده‌هایی که نشان می‌دهند تولید نفت‌خام امریکا در ماه مارس از مرز 9میلیون بشکه در روز گذشت (براساس آخرین آمارهای اداره اطلاعات انرژی امریکا تولید نفت این کشور به 9میلیون و 300هزار بشکه در روز رسیده است). این درحالی است که در 6ماهه پیش از این تاریخ یعنی در ماه سپتامبر 2016، تولید نفت‌خام ایالات‌متحده حدود
8میلیون و 600هزار بشکه در روز بود.
آژانس بین‌المللی انرژی انتظار دارد که تولید نفت‌خام امریکا در پایان سال 2017 حدود 680هزار بشکه در روز بیش از روزهای پایانی سال 2016 باشد. ارقامی که نشان‌دهنده بهبود انتظارات IEA در رابطه با تولید امریکاست. فاکتور دیگری که می‌تواند بازار را تحت‌تاثیر بگذارد، تجدیدنظرها در رابطه با رشد تقاضاست. آژانس بین‌المللی انرژی تازه‌ترین تخمین خود از رشد تقاضا در سه‌ماهه نخست سال 2017 را به میزان 200هزار بشکه در روز تنزل داده و به یک‌میلیون و 100هزار بشکه در روز رسانده است. داده‌های جدید IEA نشان‌دهنده این است که رشد تقاضا در شماری از کشورها ازجمله روسیه، هند، برخی کشورهای خاورمیانه، کره‌جنوبی و ایالات‌متحده ضعیف‌تر از حد انتظار بوده و افزایش تقاضا در این کشورها در ماه‌های اخیر از حرکت بازمانده است. چنین شرایطی سبب شده که کارشناسان آژانس بین‌المللی انرژی مجاب شوند که نه تنها تخمین‌ها در رابطه با تقاضای نفت‌خام را برای سه‌ماهه دوم بلکه برای کل سال 2017 کاهش دهند. اکنون رشد تقاضا برای سال جدید از منظر IEA یک‌میلیون و 300هزار بشکه در روز خواهد بود که 100هزار بشکه در روز نسبت به پیش‌بینی قبلی کاهش داشته است. این درحالی است
که اوپکی‌ها در گزارش ماهانه خود که پنج‌شنبه هفته گذشته منتشر شد، نشان دادند که نسبت به وضعیت اقتصاد جهانی و رشد تقاضا بسیار خوش‌بین‌تر از آژانس بین‌المللی انرژی وابسته به کشورهای OECD هستند پیش‌بینی اوپک از رشد تقاضای جهانی برای نفت‌خام به میزان 170هزار بشکه از پیش‌بینی IEA بالاتر و در سطح یک‌میلیون و 270هزار بشکه در روز است.
ذخایر نفت
اما آنچه درنهایت بیش از هر چیز برای بازار معنا پیدا می‌کند وضعیت تغییر در ذخایر تجاری نفت‌خام است. نگاه IEA به ذخایر نفت‌خام در کشورهای OECD در گزارش اخیر و مقایسه آن با گپ ایجاد شده بین عرضه و تقاضا نشان‌دهنده این است که کماکان این ذخایر به میزان قابل‌توجهی بالاتر از میانگین 5سال گذشته قرار دارند. جدیدترین داده‌های مربوط به ذخایر کشورهای OECD که مربوط به ماه فوریه است، نشان می‌دهد که این ذخایر به میزان 330میلیون بشکه بالاتر میانگین 5سال اخیر هستند. ذخایر OECD به‌خصوص فرآورده‌های نفتی در سه‌ماهه پایانی سال 2016 با کاهش 800هزار بشکه‌یی در روز مواجه بودند. اما آژانس بین‌المللی انرژی تخمین زده است که این رقم در سه‌ماهه نخست سال جدید میلادی با 400هزار بشکه در روز افزایش مواجه بوده است که البته این افزایش ذخایر بیشتر مربوط به نفت‌خام است و در اروپا و ایالات‌متحده است.
این درحالی است که در گزارش ماه مه اوپک عنوان شده است که در ماه مارس 3میلیون و 13هزار بشکه از ذخایر تجاری نفت‌خام کشورهای OECD کاسته شده است.
بیرون از مرزهای OECD، داده‌های حاصله از برخی مراکز ذخیره‌سازی نفت ازجمله «سالدانا بِی» در آفریقای‌جنوبی، منطقه کاراییب و مراکز ذخیره‌سازی شناور حاکی از کاهش روزانه ذخایر نفت به میزان 300هزار بشکه در سه‌ماهه نخست امسال بوده است.
خالص داده‌های مربوط به مراکز ذخیره‌سازی نفت OECD و دیگر مراکز ذخیره‌سازی جهان ممکن است حاکی از افزایش نهایی ذخایر نفت‌خام در سه‌ماهه نخست امسال باشد. کارشناسان آژانس معتقدند که اکنون می‌توان در رابطه با رسیدن بازار به تعادل صحبت کرد و بسیار به آن نزدیک هستیم و انتشار داده‌های بییشتر در آینده، این موضوع را شفاف‌تر خواهد کرد. نیمه دوم جالبی در راه است.
