گروه اقتصاد کلان
«طرح جامع گمرک» یکی از طرح‌های اصلی اصلاح ساختاری سال‌های اخیر است؛ طرحی که با هدف گرفتن شفافیت به‌دنبال الکترونیک کردن تمام مراحل مسیر ورود و خروج کالاست و عینیت یافتن آن را می‌توان در رتبه‌بندی 2017 بانک جهانی در حوزه کسب‌وکار دید؛ بهترین رتبه ایران در این رده‌بندی مربوط به تجارت فرامرزی و در حوزه گمرک بود. اکنون به گفته معاون برنامه‌ریزی و بین‌الملل رییس کل گمرک ایران فاز سوم طرح جامع گمرک در حال اجراست. فاز اول این طرح شامل رویه‌های گمرکی بود که فعالیت‌های خود را به صورت الکترونیکی اجرا کردند. در فاز دوم گمرک ایران توانست به صورت الکترونیکی با سازمان‌های داخل کشور و ذی‌نفعان ارتباط برقرار کنند و نهایتا در فاز سوم امور گمرکی به‌صورت الکترونیکی تا کشورهای دیگر پیش خواهد رفت. روسیه، ترکیه، چین و آذربایجان از جمله این کشورها هستند که با اجرای فاز سوم طرح جامع گمرک هرگونه اطلاعات گمرکی ایران با آنها به‌صورت الکترونیک واگذار می‌شود.
به گزارش «تعادل»، دیروز معاون برنامه‌ریزی و امور بین‌الملل گمرک در نشست خبری خود با اشاره به فاز سوم توسعه سیستم‌های اطلاعاتی در قالب پنجره واحد تجارت فرامرزی، بیان کرد: ارتباط با سایر سازمان‌های همجوار، همکاری به صورت الکترونیکی انجام شده و در گذشته مجوزها به صورت دستی و کاغذی ارائه می‌شد که اطلاع کاملی از صحت آنها وجود نداشت. اکنون تمام این ارتباط به صورت الکترونیکی بوده و مجوزها را پوشش می‌دهد تا زمانی که تاییدیه سازمان‌های همجوار وجود نداشته باشد، امکان ترخیص کالا نیست.
علی بعیدی مفردنیا با اشاره به موضوع توسعه تبادل داده با سایر کشورها، دروازه مشترک ایران با کشورهای طرف معامله به‌عنوان سومین فاز سیستم‌های اطلاعاتی گمرک، یادآور شد: باید شرایط به‌گونه‌یی باشد که اطلاعات مبنای گمرکی به صورت مستقیم و الکترونیکی از کشور صادرکننده کالا و توسط سازمان رسمی دریافت شود. در این شرایط می‌توان گفت به اطلاعات قابل اعتماد دست یافته‌ایم و این موضوع برای کالاهای صادراتی ما نیز مصداق خواهد داشت.
دریافت الکترونیک گواهی کشورهای مبدا
به گفته این مقام گمرکی، در حال حاضر شرکت‌های ارائه‌دهنده گواهی مبدا یا اتاق‌های بازرگانی کشورها به صورت مستقیم و الکترونیکی این اطلاعات را ارائه می‌دهند که پس از تطبیق این اطلاعات می‌توان از نتایج آن اطمینان حاصل کرد. بعیدی از دریافت اطلاعات گواهی مبدا کشورهای چین و کره‌جنوبی به شکل کاملا الکترونیکی و برخط خبر داد و گفت: این کار از یک سال پیش شروع شده که البته در مباحثی مانند استانداردسازی داده‌ها، حل مشکل زبان دو کشور در قالب کد تفاهم صورت گرفته و همچنین برای 10 کشور دیگر شامل امارات و 9 کشور اروپایی در دست انجام است. وی ادامه داد: دسترسی به سایت‌های تبادل داده سازمان‌هایی که گواهی مبدا می‌دهند، ایجاد شده است. همچنین اطلاعات شرکت‌های حمل به صورت کاملا الکترونیکی دریافت می‌شود، بنابراین مدیریت ریسک و کنترل‌ها قبل از رسیدن کالا و اظهار رسمی انجام خواهد شد. در حقیقت اطلاعاتی که از گمرک کشور مبدا گرفته می‌شود، قابل استناد است و با ایجاد ارتباط امن مبنای بررسی‌ها قرار می‌گیرد. به گفته معاون برنامه‌ریزی و امور بین‌الملل گمرک برای نخستین‌بار با کشور ترکیه بحث پیش‌اظهاری تیر و همچنین الکترونیک تیر به عنوان پایلوت
جهانی شروع شد. در این راستا با کشور آذربایجان دو ماه پیش کار شروع شده و اطلاعات اظهارنامه‌های وارداتی و پته‌های عبوری را دریافت می‌کنیم و متقابل به کشورهای طرف ارائه می‌‌دهیم.
بعیدی با اشاره به اینکه توسعه اطلاعات سیستمی با دیگر کشورها در دستور کار است و کار با روسیه نیز به جلو می‌رود، عنوان کرد: تبادل اطلاعات گمرکی در قالب توافقات انجام شده، پیش می‌رود. همچنین با کشور افغانستان نیز تست‌های این موضوع صورت گرفته و با ارمنستان هم وارد مذاکره شدیم.
وی درباره بحث کریدور شمال به جنوب نیز گفت: بحث کریدور در سال ۲۰۰۰ امضا شد و ارتباطات الکترونیکی گمرکی کمک خواهد کرد که کریدور به‌صورت راحت و امن ایجاد شود. در اجلاسی که چندی پیش برگزار شد، میان کشورهای مرتبط با این کریدور مباحثی صورت گرفت که مثلا بین هند و روسیه اختلاف‌نظرهایی به وجود آمد که با ورود جمهوری اسلامی ایران و پیشنهاداتش در این زمینه توافق حاصل شد.
تبادل داده با اتاق بازرگانی
در بخش دیگر این نشست، بعیدی در پاسخ به سوالی مبنی بر استفاده از ایکس‌ریل برای اسکن کالاها در گمرکات تصریح کرد: اولویت سال 96 بحث دستگاه‌های کنترلی بوده و تعدادی از این دستگاه‌ها از بیرون خریداری شده و برخی نیز از داخل تامین می‌شود. به نظر تا پایان سال این بحث تکمیل خواهد شد.
وی در مورد کارت‌های بازرگانی تاکید کرد: اکنون اطلاعات واردکنندگان و صادرکنندگان در تجارت خارجی به صورت الکترونیکی برقرار شده و تبادل داده نیز با اتاق بازرگانی وجود دارد.
معاون برنامه‌ریزی و امور بین‌الملل گمرک ادامه داد: در تمام سیستم‌های مکانیزه معتبر دنیا بحث مدیریت ریسک هوشمند به عنوان چتر پوششی مطرح است. اگر روی این سیستم‌ها مدیریت ریسک انجام نشود عملا آنها ابتر خواهند بود. در تمام سه فاز اصلی شامل پنجره واحد، دروازه مشترک، چتر اطلاعاتی (مدیریت ریسک) انجام می‌شود که در قالب برون‌داد و درون‌داد شاخص‌هایی که خطر و پارامترها و معیارهای ایستا مشخص بود. اکنون شاخص‌های پویا برای مدیریت ریسک در سطح منطقه و ملی ایجاد شده است. همچنین وقتی تفاوت ارزش یا خطری در گمرک اتفاق می‌افتد سیستم خود را به‌روز می‌کند و همچنین ریسک رندومی نیز از واردات انجام خواهد شد. وی با تاکید بر اینکه در حال حاضر اطلاعات را از منشا دریافت می‌کنیم و برای مدیریت ریسک اطلاعات گواهی را می‌گیریم، عنوان کرد: در گذشته مسیر قرمز، زرد و سبز وجود داشت که اکنون این مسیرها سیستمی شده است. مسیر سبز کنترل کاملا سیستمی، مسیر زرد کنترل کاملا سیستمی و اسنادی توسط کارشناس و مسیر قرمز کنترل کاملا سیستمی، اسنادی به همراه بررسی فیزیکی است. بعیدی تاکید کرد: قطعا سال‌ها و ماه‌های آینده سیستم و سامانه قابل مقایسه با قبل نخواهد
بود. در حال حاضر میانه راه هستیم و خیلی کارها برای انجام دادن وجود دارد. معاون برنامه‌ریزی و امور بین‌الملل گمرک یادآور شد: گمرک در سال 95، 100درصد پروژه‌های اقتصاد مقاومتی خود را عملیاتی کرده است.
سرنوشت کریدور سبز
در اردیبهشت سال ۱۳۹۵ تفاهمنامه کریدور سبز گمرکی میان ایران و روسیه امضا شد که به موجب آن قرار بر این بود که امور گمرکی بین دو کشور تسهیل شود. با این حال طرف روسی پس از مدتی مواردی خارج از تفاهمنامه را مطرح کرده مبنی بر اینکه شرکای ایرانی طرف حساب شرکای روسی خود را معرفی کنند که این موضوع با مخالفت شرکای ایرانی روبه‌رو شده همچنان که آنها اظهار کرده بودند که چنین اقدامی منجر به افشای اطلاعات آنها خواهد شد.
معاون برنامه‌ریزی و امور بین‌الملل گمرک درباره کریدور سبز میان ایران و روسیه و نتایج آن توضیح داد: مباحث مربوط به کریدور در دست پیگیری است و اکنون دو بخش تبادل الکترونیکی داده و شرکت‌های قابل معرفی شدن به خوبی پیش رفته است. درخصوص شرکای تجاری نیز باید بگویم که از نظر طرف روسی ۵۰درصد شرکت‌های اعلام شده مشکلی ندارند و راهکارهای ارائه شده از سوی ایران نیز برای آنها قابل قبول است. فقط مواردی ابهام دارد که در مورد آن موارد نیز در حال بحث و گفت‌وگو هستیم تا ابهامات مطرح شده برطرف شود.
در این زمینه طرف روسی هم تمایل دارد ابهامات برطرف شود و تا حدی قابل درک است که مثلا مواردی معرفی می‌شوند که تخلفات گمرکی نداشته باشند یا مشکلی ایجاد نکرده باشند. در این زمینه طرف روسی تمایل دارد که پیشبرد امور با احتیاط پیش رود و با تعداد معدودی شروع کنیم.
