ادامه از صفحه اول|
پروژه مدرنسازی رآکتور آب سنگین اراک طبق برنامه ادامه دارد. بازطراحی مفهومی رآکتور توسط متخصصین کشورمان به پایان رسیده و همزمان قرارداد مشاوره بازطراحی با چین مذاکره و در روز 24فروردین 1396 با ملحوظ شدن کلیه ملاحظات سازمان انرژی اتمی ایران نهایی و در پکن امضا گردید. مذاکره بر سر تعیین نوع سوخت رآکتور مذکور با طرف چینی درحال انجام است و در اسفند 1395 متخصصان دو کشور به صورت متقابل از مراکز سوخت یکدیگر بازدید کردند. طراحی مراحل بعدی پروژه توسط متخصصان داخلی براساس جدول زمانبندی و پیشبینی شده درحال انجام است.
کارخانه تولید آب سنگین همچنان به فعالیت خود با ظرفیت کامل ادامه میدهد. به منظور ایفای تعهد جمهوری اسلامی ایران مبنی بر عرضه محصول مازاد بر 130تن در بازارهای بینالمللی و فروش محصول تولیدی، شناسایی مشتریهای بالقوه اروپایی و آسیایی و مذاکره با خریداران درحال انجام است. لازم به ذکر است تاکنون مقدار 70تن آب سنگین تولیدی کشورمان به روسیه و آمریکا فروخته شده است.
در فردو ضمن حفظ کلیه زیر ساختها، تجهیزات و تاسیسات و سانتریفیوژهای موجود در یک بال سایت که به معنی حفظ ظرفیت راهبردی فردو است، پروژه جداسازی ایزوتوپهای پایدار به روش سانتریفیوژ (طبق بند 1/46 برجام) پس از انجام مذاکرات فنی و تخصصی با دولت روسیه مورد تفاهم واقع شده است. قرارداد فاز مطالعاتی(تحقیق و توسعه) این پروژه در تاریخ 30دی 1395 امضا شد و درحال حاضر در دست اجراست.
تعامل با آژانس بینالمللی انرژی اتمی با هدف راستیآزمایی انجام تعهدات از سوی جمهوری اسلامی ایران در چارچوب توافقنامه و پروتکل الحاقی (که به صورت داوطلبانه اجرا میشود) طبق برنامه از پیش تعیین شده و بدون هیچ مشکل خاصی ادامه دارد. این تعاملات شامل تهیه اظهاریههای مربوطه، پاسخ به مکاتبات و سوالات آژانس، ارائه دسترسیهای متعارف، برگزاری جلسات هماهنگی با نمایندگان آژانس و تکمیل فرمهای حسابرسی مواد هستهیی میباشد. در آخرین گزارش مدیرکل آژانس به شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی (GOV/2017/10) که در تاریخ 6 اسفند 1395 منتشر شد، مدیرکل آژانس اجرای کامل تعهدات از سوی ایران وفق برجام را گواهی و بار دیگر بر پایبندی ایران به کلیه تعهدات خود تاکید کرده است.
درخصوص ذخایر کیک زرد، عملیات اکتشاف، استخراج و فرآوری کیک زرد از کلیه منابع داخلی بدون هیچگونه محدودیتی و با قوت ادامه دارد. این عملیات با تجهیزات جدیدی که بخشی از آن در 20فروردین 1396 توسط ریاست محترم جمهوری به بهرهبرداری رسید با سرعت مضاعفی در جریان است. از دیگر تحولات مهم طی3ماهه گذشته، خرید حدود 137تن کیک زرد از روسیه است. خرید این محموله که با تایید کانال خرید برجام صورت گرفت اهمیت زیادی از حیث افزایش ذخایر راهبردی مواد خام مورد نیاز برای تداوم و گسترش برنامه صلحآمیز هستهیی کشورمان دارد. بدین ترتیب مجموع کیک زرد وارد شده در فضای پسابرجام (پس از روز توافق تاکنون)، به حدود 360تن بالغ گردیده است که در کل سالهای پس از انقلاب اسلامی بیسابقه میباشد.
در همین دوره زمانی، بخشی از اورانیوم غنیشده 20درصدی که در روسیه به امانت گذاشته شده بود با اعلام نیاز از سوی سازمان انرژی اتمی به منظور تولید صفحات سوخت برای رآکتور تحقیقاتی تهران براساس مفاد برجام به کشور بازگردانده شد.
در ارتباط با ذخایر اورانیوم غنی شده، جمهوری اسلامی ایران تعهد خود مبنی بر رعایت سقف 300کیلوگرم UF6 غنی شده یا معادل آن در سایر اشکال شیمیایی را رعایت کرده است. براساس مذاکرات فشرده و طولانی صورت گرفته در سال 1395 پس از تامین نظرات جمهوری اسلامی ایران در رابطه با نحوه محاسبه ذخایر 300کیلوگرم، کار پاکسازی رسوبات غیرقابل استفاده موجود در واحد باز تبدیل کارخانه UCF اصفهان(EUPP) با هماهنگی آژانس آغاز شد. ضمنا براساس توافق صورت گرفته در قالب کمیسیون مشترک برجام هر اورانیوم غنی شدهیی در هر شکلی(صفحه سوخت، اهداف مورد استفاده برای تولید رادیو دارو و رادیو ایزوتوپها و...) که اندکی پرتودهی شده باشد از شمول محاسبه در سقف 300کیلو ذخایر کشور معاف میشود. فرآیند پاکسازی رسوبات غیرقابل بازیابی فوق طی 120روز به پایان خواهد رسید.
در ادامه روند رو به رشد همکاریهای بینالمللی، از جمله در راستای بهرهبرداری از ظرفیتهای پیوست شماره 3 برجام در حوزه صلحآمیز هستهیی و با هدف بهرهبرداری حداکثری از ظرفیتهای پیشبینی شده در این توافق، سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی ایران به تلاشهای خود در جهت تعمیق و تثبیت همکاری با کشورهای صاحب این فناوری ادامه میدهد. در این روند، بازدیدهای متقابل در سطوح مختلف، مذاکرات و ملاقاتهای متعدد و امضای اسناد همکاری در دستور کار قرار گرفته است.
همکاری با سایر کشورها: مذاکره با تعداد قابل توجهی از کشورها جهت همکاری در زمینه ایمنی هستهیی و برگزاری دورههای آموزشی در این حوزه، مشارکت در تجهیز مرکز مجهز ایمنی هستهیی مطابق بند 3 برجام، برگزاری همایش ایمنی هستهیی در تهران، تخصیص اعتبارات مورد نیاز به منظور افزایش توانایی ایمنی هستهیی نیروگاه اتمی بوشهر، همکاری در حوزه پشتیبانی و تامین تجهیزات و ارائه خدمات آموزشی در حوزه نیروگاهی و از همه مهمتر ساخت دو واحد نیروگاهی انرژی اتمی هر کدام به ظرفیت هزار مگاوات در ساختگاه بوشهر، در جریان است و در برخی از موارد منتهی به امضای اسناد مختلف در قالب قرارداد یا یادداشت تفاهم گردیده است. از جمله موارد قابل توجه اختصاص مبلغی در حدود پنج میلیون یورو از جانب اتحادیه اروپا به امر تقویت ایمنی هستهیی در کشورمان میباشد که اخیرا کار برگزاری مناقصه میان شرکتهای اروپایی و تعیین شرکت مجری و مشاور با هماهنگی و حضور نمایندگان مرکز نظام ایمنی کشورمان در بروکسل به پایان رسید.
بخش دوم
آخرین تحولات در حوزه رفع تحریمها
کارکرد مورد انتظار از برجام در حوزه اقتصادی، رفع موانع و محدودیتهای گسترده ناشی از «تحریمهای هستهای» بوده و میباشد. متعاقب اجرایی شدن برجام، تحریمهای مرتبط با هستهیی علیه ایران رفع و در نتیجه آن، گشایشهای قابل ملاحظهیی حاصل شد و روند بازگشت به شرایط عادی آغاز گردید. این روند همچنان و به صورت مستمر ادامه دارد.
در گزارشهای 3ماهه قبلی خصوص در گزارش 3ماهه چهارم که همزمان با سالگرد اجرای برجام تهیه و ارائه شد، گشایشها و تحولات عمده در حوزه رفع تحریمها، با استناد به آمار و اطلاعات دریافتی از دستگاههای مختلف اجرایی و اقتصادی، به تفصیل تشریح شد. انعکاس آمار و اطلاعات واصله از دستگاهها در گزارشهای 3ماهه وزارت امور خارجه عمدتا به منظور تبیین ملموستر گشایشها و مقایسه شرایط قبل و پس از اجرای برجام با تکیه بر آمارهای رسمی و با هدف فراهم کردن امکان ارزیابی دقیقتر روند اجرای این تفاهم توسط نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی صورت گرفت.
همانطور که در گزارشهای پیشین اشاره شد، تحریمهای غیرقانونی و ناعادلانه هستهیی که با هدف فلج کردن اقتصاد جمهوری اسلامی ایران وضع شده بود، عمدتا بر 3 حوزه اصلی و چندین حوزه فرعی متمرکز بود. 3 حوزه اصلی مورد اشاره عبارت بود از حوزه نفت و گاز، حوزه حمل و نقل و حوزه بانکی و مالی و حوزههای فرعی نیز شامل آب و برق، صنعت و تجارت، بهداشت و درمان، کشاورزی و... بوده است. در گزارشهای قبلی با تکیه بر آمار و اطلاعات واصله از دستگاههای اجرایی و اقتصادی کشور تاکید شد که بخش اعظم تحریمها در تمامی حوزههای اصلی و فرعی مورد اشاره و البته در چارچوبی که در برجام مورد توافق قرار گرفته بود، رفع شده و طی 3ماهه اخیر روند مزبور ادامه یافته است.
اکنون پس از گذشت بیش از یک سال از اجرای برجام و با عنایت به ثبات نسبی در حوزه رفع تحریمها، تداوم شرایط تشریح شده در گزارشهای 3ماهه اول تا چهارم، عدم دریافت گزارش جدیدی از سوی دستگاهها مبنی بر بازگشت موانع گذشته و تاکید دستگاهها بر تداوم روند بهبود شرایط و رفع موانع، این گزارش و گزارشهای آتی 3ماهه وزارت امور خارجه بر تشریح «روند اجرای برجام» یعنی آنچه که «قانون اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» وزیر امور خارجه را موظف بر انجام آن کرده است، متمرکز خواهد بود. بنابراین در حوزه رفع تحریمها صرفا تشریح آخرین تحولات در حوزه رفع موانع تحریمی مورد توجه قرار خواهد گرفت و عندالزوم، برخی آمارهای مرتبط ( به خصوص در حوزههای حساس یا بخشهایی که همچنان درگیر برخی چالشها هستند) ارائه خواهد شد. بدیهی است، دستگاههای اجرایی و اقتصادی همچنان و بنابر وظیفه ذاتی خود، موظف به پاسخگویی به مجلس شورای اسلامی درخصوص عملکرد خود و ارسال آمار و اطلاعات مورد نیاز نمایندگان محترم خواهند بود.
با عنایت به توضیحات فوق، تحولات سهماهه اخیر در حوزه رفع تحریمها، به شرح زیر میباشد:
تحولات در حوزه بانکی و مالی: پس از اجرای برجام، تحولات و گشایشهای وسیع و قابل توجهی در حوزه مالی و بانکی رخ داده که موجب خروج قطعی نظام بانکی و مالی از مرحله بحرانی و بنبست دوران تحریم شده است. همانگونه که در گزارشهای پیشین مورد اشاره قرار گرفت با وجود تداوم برخی مشکلات و محدودیتها در این حوزه (که عمدتا مرتبط با برجام نبوده و به عوامل دیگری مانند تحریمهای اولیه و غیرهستهیی آمریکا، قوانین انضباطی مرتبط با پولشویی، مشکلات زیرساختاری در نظام بانکی کشور و... مربوط میشود) سیستم بانکی کشور هم اکنون با مانع تحریمی مرتبط با موضوع هستهیی و برجام مواجه نمیباشد.
براساس آخرین اطلاعات دریافتی از بانک مرکزی، از تاریخ اجرای برجام تا پایان سال 1395، شبکه بانکی کشور 704 رابطه کارگزاری با 249بانک دنیا ایجاد کرده است. طی این مدت 99936فقره گشایش اعتبارات اسنادی و ارائه خدمات تجاری در قالب 17861فقره گشایش اعتبار اسنادی، 1866فقره ثبت سفارش برات اسنادی و 80209 فقره حواله ارزی صادر شده که ارزش دلاری خدمات تجاری مذکور بیش از 38میلیارد دلار بوده و شامل 17.74میلیارد دلار گشایش اعتبار اسنادی، 96/3میلیارد دلار برات اسنادی و 16.62میلیارد دلار حواله ارزی است. در چارچوب آزادسازی داراییهای کشور علاوه بر آزادسازی 12میلیارد دلار از وجوه مسدود شده کشورمان در فاصله زمانی برنامه اقدام مشترک (توافق موقت ژنو) تا انعقاد برجام از تاریخ اجرایی شدن برجام تا پایان سال 1395 بالغ بر25.7میلیارد دلار از منابع ارزی کشور آزاد شده که آزادسازی9.3میلیارد دلار از این مبلغ مربوط به 3ماهه اخیر میباشد. شایان ذکر است، انتقال وجوه حاصل از فروش نفت و سایر درآمدهای صادراتی در اروپا و آسیا از طریق حسابهای افتتاح شده نزد بانکهای مرکزی و نیز حسابهای موجود نزد تعدادی از بانکهای تجاری خریداران نفت در اروپا و
آسیا استمرار دارد.
تحولات در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی: تحریمهای مربوطه در این حوزه کاملا رفع شده و گزارشی از اینکه کشور با مانع عمدهیی در تولید، صادرات یا انتقال عواید حاصله از فروش نفت مواجه باشد، دریافت نشده است. براساس آخرین آمار دریافت شده از وزارت نفت، میانگین تولید نفت خام و میعانات گازی کشور در سال 1395 به بیش از 4میلیون و 337 هزار بشکه در روز رسیده است که 31درصد نسبت به قبل از برجام رشد نشان میدهد. میانگین تولید گاز طبیعی نیز با 23درصد افزایش نسبت به قبل از برجام بیش از 781میلیون متر مکعب در روز است.
روند افزایش صادرات نفت خام کشور پس از اجرای برجام مطابق با اهداف از پیش تعیین شده، ادامه دارد. میانگین صادرات روزانه نفت خام و میعانات گازی کشور در سال 1395 حدود 2میلیون و 639 هزار بشکه در روز بوده که بیش از 2برابر نسبت به زمان قبل از برجام افزایش داشته است. درآمد کشور از محل صادرات نفت خام و میعانات گازی در سال 1395 بالغ بر 34میلیارد دلار بوده است. مبالغ حاصل از صادرات نفت خام از طریق بانکهای مختلف بینالمللی دریافت میشود.
تحولات در حوزه حملونقل: پس از اجرای برجام کلیه تحریمهایی که مرتبط با موضوع هستهیی بر حوزه حملونقل وضع شده بودند، برطرف شده و گزارشی مبنی بر وجود مانع عمدهیی مرتبط با برجام در این حوزه دریافت نشده است. روند نهایی شدن و اجرای بسیاری از توافقها و تفاهمهایی که طی یک سال نخست اجرای برجام قطعی شده بود به شکل قابل قبولی ادامه دارد.
در ماههای اسفند 1395 و فروردین 1396 دومین و سومین فروند از هواپیماهای ایرباس که از نوع پیشرفته A330 هستند، تحویل شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) شده و عملیاتی شدند. پیشبینی میشود تا پایان سال 1396 حداقل 4 فروند دیگر از هواپیماهای ایرباس و حداقل یک فروند هواپیمای بویینگ تحویل هما شود. همچنین قرارداد نهایی خرید 20فروند هواپیمای ATR72-600 بین هما و شرکت سازنده امضا شد و قرار است 4 فروند از این هواپیماها طی یک ماه آینده و تعدادی دیگر تا پایان سال 2017 تحویل شود.
علاوه بر موارد ذکر شده طی یک ماه اخیر مذاکرات شرکت هواپیمایی آسمان با شرکت بویینگ به تفاهم نهایی منتهی شد که بر اساس آن قرار است، تعداد 30فروند هواپیمای بویینگ 737 مکس اس (قابل افزایش تا 60 فروند) که از جدیدترین و مدرنترین تولیدات شرکت بویینگ میباشد به تدریج و از سال 2019 به هواپیمایی آسمان تحویل شود.
با توجه به طرح پارهیی ابهامها مبنی بر «مرجوعی» بودن هواپیماهای تحویلی به ایرانایر، ذکر توضیحی در این خصوص مفید به نظر میرسد. اصولاشرکتهای سازنده هواپیماهای مسافربری پس از دریافت سفارش و براساس مفاد قرارداد منعقده با خریدار و بسته به نوع هواپیما و امکانات پیشبینی شده در آن (ازجمله نوع، تعداد و چیدمان صندلیها)، فرآیند ساخت هواپیما را آغاز میکنند که این روند ممکن است از چندین ماه تا چند سال- بسته به شرایط- متفاوت باشد. در زمان ساخت و هنگام آماده شدن هواپیما ممکن است خط هوایی سفارشدهنده به دلایلی ازجمله مشکلات مالی یا تغییر سیاستهای تجاری خود، و با استناد به مفاد قرارداد، درخواست خرید خود را لغو کند. در چنین شرایطی شرکت سازنده به سایر خریداران خود اعلام میکند که چنین هواپیمایی با مشخصات ذکر شده و در تاریخ بسیار کوتاهتر از زمان تحویل قراردادهای عادی آماده تحویل میباشد و چنانچه خط هوایی دیگری تمایل و آمادگی داشته باشد، هواپیمای ساخته شده در موعد تسریع شده تحویل متقاضی جدید خواهد شد. این موضوع در بسیاری از معاملات ازجمله در صنعت هوانوردی، امری رایج است و نه تنها به معنای «مرجوعی» بودن هواپیما تلقی
نمیشود بلکه فرصت و امتیازی برای خریدار بعدی خواهد بود که هواپیمای سفارشی خود را زودتر از موعد تحویل گیرد. این امر به خصوص در مورد خطوط هوایی کشورمان که به علت تحریمهای ظالمانه و طولانی مدت (قریب 40سال) از خرید هواپیمای مسافربری «نو» محروم شده بودند، امتیازی مضاعف محسوب میشود. شایان ذکر است، مجموع ساعات پرواز هواپیمای ایرباس A330 تحویل داده شده به ایرانایر (که به دلیل سفارش اولیه توسط یک شرکت هواپیمایی از آمریکای لاتین، محور فضاسازی اخیر قرار گرفته بود) 11ساعت بوده که این زمان نیز برای موارد آموزشی و پروازهای آزمایشی متداول و مرسوم قبل از تحویل نهایی هواپیما به ایران صورت گرفته است. خارج شدن نام 3شرکت ایرانی از فهرست تحریمهای اتحادیه اروپا: متعاقب مذاکرات و پیگیریهای مستمر حقوقی و سیاسی «شرکت سرمایهگذاری صندوق بازنشستگی صنعت نفت»، «شرکت نکا نوین»، و «شرکت تجاری وستسان» به موجب فرآیند مرور اداری از فهرست تحریمهای اتحادیه اروپا خارج شدند. خاطرنشان میکند، قرار بود این شرکتها 8 سال بعد از روز توافق برجام از فهرست تحریمهای اتحادیه اروپا خارج شوند.
حذف نام اشخاص حقوقی ایرانی از فهرست اشخاص تحت کنترل و مراقبت سازمان کنترل صادرات بریتانیا: سازمان کنترل صادرات بریتانیا در دوره تحریم و به عنوان دستورالعمل رسمی برای صادرکنندگان برخی اقلام استراتژیک به ایران و جهت حصول اطمینان از کاربری نهایی این قبیل کالاها، فهرستی موسوم به «فهرست ایران» تهیه کرده بود که براساس دستورالعمل مترتب بر آن، صادرکنندگان مقیم بریتانیا موظف بودند برای صدور کالاهای مزبور به ایران و حتی صدور بسیاری از کالاهایی که در شرایط عادی نیاز به کسب مجوز صادرات ندارد از مراجع رسمی این کشور مجوز کسب کنند. در پی تحولات مبتنی بر برجام و برداشته شدن بخش عمده تحریمهای موضوعی و نیز رفع تحریم از اغلب اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی در تاریخ 2/1/1396 «فهرست ایران» لغو شد.
اصلاح مقررات مربوط به صادرات تجهیزات پزشکی و اقلام کشاورزی به ایران از سوی آمریکا: وزارت خزانهداری آمریکا در تاریخ 14بهمن 1395 اطلاعیهیی را مبنی بر اصلاح فهرست تجهیزات پزشکی که صادرات آنها به ایران مستلزم اخذ مجوز خاص است، منتشر کرد. هر چند اصلاح مقررات مذکور ارتباط مستقیمی به برجام و تعهدات آمریکا در این خصوص ندارد اما صدور این اطلاعیه تحت تاثیر شرایط و فضای پسابرجام است. بررسی اصلاحات انجام شده در فهرست فوقالاشاره بیانگر نوعی تغییر رویکرد از لحاظ مقررات داخلی آمریکا نسبت به صدور تجهیزات پزشکی و اقلام کشاورزی به ایران است، بدین معنا که تا پیش از این وزارت خزانهداری آمریکا فهرستی از اقلام پزشکی «مجاز» جهت صادرات به ایران را منتشر میکرد اما با اصلاح مقررات جدید، فهرست اقلامی را که نیازمند صدور مجوز خاص میباشد، منتشر کرده است بنابراین سایر اقلام مجاز تلقی میشود. برخلاف برخی اظهارنظرها و فضاسازیهای زودهنگام داخلی، این اصلاحیه موجب سهولت و سرعت بیشتری برای تامین اقلام پیشرفته مورد نیاز حوزه بهداشت و درمان کشور میشود.
تحولات کانال خرید برجام: روند فعالیت کانال خرید برجام به شکلی مستمر ادامه داشته و طی چند ماه گذشته تعداد 6 درخواست برای صدور اقلام مورد نیاز صنایع کشور(که تا قبل از برجام، فروش آنها به ایران به موجب قطعنامههای شورای امنیت و تحریمهای اتحادیه اروپایی مطلقا ممنوع بود) به تصویب رسیده است. این درخواستها علاوه بر کیک زرد که پیش از این ذکر شد مربوط به اقلام و کالاهایی با فناوری پیشرفته مورد نیاز در صنایع معدنی، داروسازی، فولاد و خودروسازی بوده است. طی این مدت تعداد دیگری از درخواستهای واصله از شرکتهای ایرانی در کارگروه کانال خرید برجام به ثبت رسیده و در دست بررسی است. شایان ذکر است، سازمان انرژی اتمی کشورمان به منظور آینده نگری در تامین مواد اولیه به دنبال خرید حدود 950تن کیک زرد از قزاقستان طی دورهیی 3ساله میباشد که هنوز موافقت کلیه کشورهای طرف کانال خرید درخصوص آن اخذ نشده است. این موضوع همچنان در مرحله رایزنی و مذاکره است و در نشست آتی کمیسیون مشترک برجام نیز مطرح و پیگیری خواهد شد.
آخرین وضعیت فهرستهای تحریمی هستهای: در چارچوب لغو تحریمهای مرتبط هستهیی وفق برجام، مجموعا تعداد 611 (با لحاظ کردن 3شرکتی که طی 3ماه اخیر از فهرست تحریمی اتحادیه اروپا خارج شدند) شخص و نهاد ایرانی به همراه 303فروند هواپیما، نفتکش و کشتی ثبت شده در ایران (مجموعا 914مورد) همزمان با اجرایی شدن برجام و طی یک سال اخیر از فهرست 3گانه تحریمهای هستهیی شورای امنیت، آمریکا و اتحادیه اروپا خارج شدهاند.
برگزاری کمیسیون مشترک: نشست آتی کمیسیون مشترک برجام در تاریخ 5 اردیبهشت 1396 در شهر وین برگزار خواهد شد. شایان ذکر است براساس برجام، کمیسیون مشترک هر 3ماه یک بار با حضور جمهوری اسلامی ایران و نمایندگان اتحادیه اروپایی و کشورهای 1+5 به منظور بررسی روند اجرای برجام و بحث و تبادل نظر در مورد مشکلات و موانع احتمالی، تشکیل جلسه میدهد. جلسه قبلی کمیسیون مشترک در تاریخ 21دی 1395 برگزار شده بود.
بخش سوم
موانع و چالشها
همانگونه که در گزارشهای 3ماهه اول تا چهارم مورد تاکید قرار گرفت از زمان اجرایی شدن برجام در تاریخ 26دی ماه 1394 با وجود گشایشهای عمدهیی که صورت گرفته است، کوتاهیها و بدعهدیها از سوی آمریکا و برخی طرفهای مقابل در برجام، تحریمهای باقی مانده غیرهستهای، به همراه دستهیی از موانع و مشکلات فنی در حوزه مراودات مالی و بانکی موجب شده تا سرعت تحقق گشایشهای ناشی از برجام با وضعیت مطلوب فاصله داشته باشد. وزارت امور خارجه بنا بر وظایف محوله و ذاتی خود، از یک سو با تلاش شبانهروزی طرف مقابل را وادار به اجرای تعهدات خود کرده و از سوی دیگر تمامی تحولات را رصد و هر گونه تاخیر و تعلل یا بدعهدی طرفهای برجام را بلافاصله به مراجع و نهادهای ذیصلاح به ویژه به هیات عالی نظارت بر برجام منعکس میکند. متعاقبا تصمیمات و دستورات هیات نظارت توسط وزارت امور خارجه یا سایر نهادهای ذیربط مورد اجرا واقع میگردد.
در گزارشهای 3ماهه پیشین به تفصیل به موانع و چالشهای پیش روی اجرای برجام پرداخته شده که بخش عمده آنها کماکان برقرار هستند. در گزارش حاضر صرفا به چالشهایی که طی 3ماهه اخیر روند اجرای برجام را متاثرکرده است، اشاره خواهد شد:
الف) افزودن تعدادی از اشخاص ایرانی به فهرست تحریمهای آمریکا به بهانه آزمایش موشکی ایران
در تاریخ 15بهمن 1395 دفتر کنترل داراییهای خارجی وزارت خزانهداری آمریکا (اوفک) به بهانه آزمایش موشکی ایران و با ادعای مقابله با بهاصطلاح فعالیتهای بیثباتکننده ایران در منطقه مجموعا 13شخص حقیقی و حقوقی ایرانی را به همراه 12شخص حقیقی و حقوقی از سایر کشورها در فهرست تحریمهای وزارت خزانهداری آمریکا قرار داد. در تاریخ 30 اسفند ماه 1395 نیز وزارت امور خارجه آمریکا تعداد 11شرکت خارجی دیگر (10شرکت چینی و یک شرکت اماراتی) را به بهانه همکاری جهت تهیه و تامین قطعات مورد نیاز برای صنایع موشکی ایران در فهرست تحریمهای خود قرار داد.
در واکنش به افزودن اشخاص جدید ایرانی به فهرست تحریمهای آمریکا، وزارت امور خارجه ایران علاوه بر اعتراض رسمی به این اقدام آمریکا و مکاتبه و هشدار به طرفهای ذیربط برجام، تعداد 15شرکت آمریکایی را به دلیل مشارکت در جنایات رژیم صهیونیستی و سلب حقوق مردم فلسطین به خصوص در ساخت غیرقانونی شهرکهای صهیونیستنشین تحریم کرد. وضع این تحریمها علاوه بر جنبه نمادین و افشاگری علیه جنایات رژیم صهیونیستی، حیثیت و اعتبار شرکتهای مزبور را برای کار در سایر نقاط جهان و به ویژه جهان اسلام زیر سوال میبرد و توجه جهانیان را به مشارکت شرکتهای آمریکایی در فعالیتهای تروریستی و همکاری آنها با رژیم صهیونیستی جلب میکند.
ب) شروع به کار هیات حاکمه جدید آمریکا
موضع رسمی و اعلامی هیات حاکمه جدید آمریکا نسبت به برجام آن است که درحال بررسی و ارزیابی این توافق میباشد ولی در طول دوره ارزیابی به تعهدات برجامی خود پایبند خواهد بود. در عین حال تکرار اظهارات و مواضع ضد برجامی از سوی مقامات آمریکایی که مغایر با تعهدات دولت ایالات متحده آمریکا وفق برجام محسوب میشود، تردیدهایی را در مورد جدیت این کشور در ایفای کامل و با حسن نیت تعهداتش ایجاد کرده است.
جمهوری اسلامی ایران از طرق مختلف ازجمله مکاتبه با هماهنگکننده برجام، صراحتا به کلیه طرفهای 1+5 اعلام نکرده که برجام نه یک تفاهم دوجانبه میان ایران و آمریکا بلکه سندی «چند جانبه» و مورد تایید شورای امنیت سازمان ملل متحد و جامعه بینالمللی است که همه طرفهای برجام مسوولیت مشترکی برای حراست از آن از طریق اجرای کامل تعهدات خود به عهده دارند. سایر اعضای 1+5 و ازجمله کشورهای اروپایی در این امر هم موضع با جمهوری اسلامی ایران هستند.
ج) مشکلات و موانع غیربرجامی
چالشها و موانع غیربرجامی در مسیر اجرای برجام ازجمله تحریمهای اولیه آمریکا، تحریمها و محدودیتهای غیرهستهای، محدودیتهای گروه ویژه اقدام مالی (FATF) فضای ایرانهراسی مشکل افراد و بنگاههای داخلی و خارجی که از تحریمها منفعت میبردند و... همچنان مشکلاتی را در مسیر و روند بهرهبرداری بهینه از فضای پسابرجام ایجاد میکند که با عنایت به شرح مبسوط این موارد در گزارشهای قبلی، از تکرار مجدد توضیحات خودداری میشود.