گروه جهان|
شهروندان ترکیه یکشنبه در همهپرسی سرنوشتساز به پای صندوقهای رای رفتند تا به تغییر یا عدم تغییر قانونی اساسی کشورشان رای دهند. اگر شهروندان ترکیه به همهپرسی رای «آری» دهند رجب طیب اردوغان، رییسجمهوری ترکیه در صورتی که در انتخابات بعدی پیروز شود، خواهد توانست تا سال ۲۰۲۹ میلادی قدرت را در دستان خود نگه دارد. با اصلاح و تغییر قانون اساسی ترکیه رییسجمهوری مسوول تشکیل دولت خواهد بود و اختیار ویژه نظارت بر عملکرد شورای عالی قضات و دادستانها را خواهد داشت. این همهپرسی سومین دور همهپرسی در دوره اقتدار حزب حاکم عدالت و توسعه هم محسوب میشود. همهپرسی ترکیه در شرایطی برگزار شد که رهبران کمپینهای موافق و مخالف اصلاح قانون اساسی از عموم مردم این کشور دعوت کردند تا در انتخابات شرکت کنند.
رجب طیب اردوغان، رییسجمهور ترکیه نیز پس از انداختن رای خود در صندوق رایگیری در یک مدرسه در استانبول به همراه امینه اردوغان، همسرش در جمع خبرنگاران گفته است: «از سال ۲۰۰۲ کارهای بسیار زیادی در کشور انجام دادیم اما این توسعه کافی نیست. امروز مردم کشورم چه در داخل و چه در خارج از کشور گزینه مورد نظر خود را انتخاب خواهند کرد و به سمت توسعه سریع حرکت خواهند کرد. روند رایگیری و شمارش آرا را از استانبول پیگیری خواهم کرد.»
شبکه خبری امتیوی ترکیه گزارش داده، کمال قلیچدار اوغلو، یکی از رهبران اصلی کمپین رای «نه» یکشنبه با حضور در یک حوزه رایگیری پس از انداختن رای خود به صندوق گفته است: «در طول دو ماه گذشته کمپین بسیار خوبی را پیش بردیم. ما برای سرنوشت ترکیه رای میدهیم. انشاءالله نتیجه خوبی از این رایگیری به دست خواهد آمد که براساس آن همگی بتوانیم مشکلات اصلی ترکیه را مورد حل و فصل قرار دهیم.»
روزنامه ترکیهیی حریت هم نوشته که صلاحالدین دمیرتاش، رهبر حزب دموکراتیک خلق ترکیه سومین حزب بزرگ پارلمان در پیامی مکتوب از مردم ترکیه خواسته با حضور گسترده در همهپرسی به تغییر قانون اساسی رای «نه» دهند. دمیرتاش همچنین از فشارهای زیاد بر اپوزیسیون و ناعادلانه بودن مبارزات انتخاباتی بهشدت انتقاد کرده است. گفته شده، جناح اردوغان در چند ماه گذشته تلاش کرده با دادن وعده آزادیهای مدنی آرای کردها را جلب کند. با این حال آخرین نظرسنجیها نشان داده احتمال پیروزی رای «نه» در همهپرسی وجود دارد.
روزنامههای فرانسه هم یک روز پیش از همهپرسی نوشتهاند که ظاهرا حامیان رای «نه» به تغییرقانون اساسی تا حد کمی از رای «آری» پیشی گرفتهاند. موسسه نظرسنجی گزیجی نیز با انجام آخرین نظرسنجی از بین ۱۴۰۰ نفر در چند استان ترکیه از پیشی گرفتن مخالفان تغییر قانون اساسی خبر داده است. با این حال برخی کارشناسان معتقدند به علت گسترده بودن شمار شهروندان مردد نمیتوان گفت نتایج همهپرسی چگونه خواهد بود.
همهپرسی یکشنبه را میتوان مهمترین مرحله دوقطبی موافقان و مخالفان اردوغان خواند. از دید موافقان، اردوغان که با رهبری حزب عدالت و توسعه از سال 2002 تاکنون هدایت دستگاههای قانونگذاری و اجرایی ترکیه را در دست داشته، این کشور را از بیثباتیهای سیاسی و نابسامانیهای اقتصادی نجات خواهد داد. اما از دید مخالفان تغییر قانون اساسی و تجمیع قدرت در دست اردوغان به معنی آغاز دیکتاتوری و پایان عصر دموکراسی در این کشور خواهد بود. در شرایط کنونی که نظام پارلمانی در ترکیه حاکم است، پارلمان میتواند تصمیمات رییسجمهوری را در برخی حوزهها ابطال یا اجرای آن را متوقف کند یا تحقیقاتی را آغاز کرده و حتی با رای دوسوم آرا، رییسجمهوری را استیضاح کند. منتقدان بر این باورند که در صورت تایید اصلاحات پیشنهاد شده در همهپرسی، دولت نتیجه همهپرسی را رای به «خود» تعبیر کرده و مخالفان و منتقدان را بیش از پیش تحت فشار قرار خواهد داد. ولی اگر نتیجه همهپرسی «نه» به تغییرات باشد، به تدریج روند افول حزب حاکم ترکیه آغاز خواهد شد.
شورای عالی انتخابات ترکیه اعلام کرده در این انتخابات 56میلیون و 588هزار و 505نفر واجد شرایط رای دادن (18 سال به بالا) هستند که به پای 167هزار و 140صندوق رای رفتند. گفته شده، بیش از 380هزار نیروی پلیس در مناطق شهری و نیروی ژاندارمری در مناطق خارج از شهر و روستایی امنیت این همهپرسی را تامین کردند. این همهپرسی در واقع هفتمین دور همهپرسی در تاریخ سیاسی ترکیه محسوب میشود.
ترکیه برای نخستینبار در سال 1961 نخستین همهپرسی خود را در خصوص تایید قانون اساسی برگزار کرده که در همهپرسیهای گذشته پنج بار رای «آری» از صندوقها بیرون آمده و یک بار هم مردم این کشور در چهارمین دور همهپرسی در سال 1988 به همهپرسی رای «نه» دادهاند.
بهشت یا جهنم؟
عبدالباری عطوان، تحلیلگر با اشاره به همهپرسی سرنوشتساز ترکیه مینویسد: «اردوغان و بیشتر افراد حلقه کوچک اطرافش را میشناسم و میتوانم بگویم که او اکنون میخواهد تبدیل به سلطان عثمانی شود و حکومت را زیر سلطه خودش ببرد و دیدگاه دیگری که با دیدگاهش فرق دارد را حتی از نزدیکترین افراد به خودش نمیخواهد بشنود و بهترین مثالها در این زمینه، دور کردن عبدالله گل و احمد داوود اوغلو از فضای سیاسی ترکیه است... ترکیه بهدلیل موفقیتهای بزرگش در زمینه اقتصادی و دموکراسی و میانهروی در دوره طلایی حاکمیت اردوغان و حزبش، حسادت و حساسیت غرب را برانگیخت. اما حالا بعید نمیدانم که سریال تجزیه بر اساس الگوی همسایگان عراقی و سوری و نیز همسایگان دورش یعنی لیبی و یمن به این کشور هم برسد. منتظر نتایج واقعی در بامداد دوشنبه میمانیم تا بفهمیم هواداران نظام ریاستجمهوری حامی اردوغان به بهشت میروند یا مخالفان آنها به جهنم.»