گروه انرژی|
امروز 27 فروردین 1396 را می‌توان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین روزهای تاریخ صنعت نفت و گاز کشور به خاطر سپرد. رییس و وزیر نفت کابینه دولت یازدهم در آخرین روزهای فعالیت عمر خود امروز به عسلویه رفته‌اند تا طرح‌هایی را در منطقه پارسجنوبی به‌طور رسمی افتتاح کنند که سال‌ها آرزوی کشور به حساب می‌آمد و امروز رنگ واقعیت به خود می‌گیرد. در واقع مصادف شدن افتتاح این طرح‌ها با نزدیک شدن به روزهای آغاز تبلیغات انتخاباتی می‌تواند امتیاز قابل‌توجهی را به عملکرد دولت در بخش نفت‌وگاز واریز می‌کند. بخشی که پیش از این نیز با افزایش تحسین‌برانگیز تولید نفت پس از تحریم، افزایش سهمیه ایران در توافق کاهش تولید نفت اوپک و امضای تفاهمنامه‌های متعدد با شرکت‌های بین‌المللی و افزایش تولید فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی، نمره قبولی خود را از نگاه اکثر کارشناسان و فعالان دریافت کرده است.
سفر حسن روحانی و بیژن زنگنه شامل افتتاح طرح‌هایی است که هر سه بخش نفت، گاز و پترویشمی را دربر می‌گیرد. بهره‌برداری از طرح توسعه فازهای 18-17، فاز 19، فازهای 21-20 میدان گازی پارسجنوبی، بهره‌برداری از طرح برداشت نفت‌خام از لایه نفتی پارسجنوبی و افتتاح 4واحد صنعتی پتروشیمی، کنداکتور فشرده این سفر پربار است.
تفاضل گل مثبت ایران در پارسجنوبی
سرانجام تولید گاز ایران از میدان مشترک پارسجنوبی با افتتاح رسمی 5 فاز از قطر پیشی گرفت. فاز 20 و 21 میدان گازی پارسجنوبی پروژه عظیمی بود که در دولت محمود احمدی‌نژاد تلاش شد تا در 35ماه به بهره‌برداری برسد تا زمینه برای مانور تبلیغاتی قابل‌توجهی برای دولت قبل را فراهم کند. این در حالی بود که پروژه فازهای 21-20 از ابتدا به صورت 60ماهه تعریف شده بود و درنهایت با بازبینی‌های صورت گرفته از این پروژه، مدت بهره‌برداری از این طرح به 77 ماه افزایش پیدا کرد.
در بازدیدی که خبرنگاران «تعادل» در بهمن سال 94 از این فازها داشتند، اعلام شد که از خرداد سال 89 تا آن تاریخ بیش از 78میلیون نفر ساعت کار در این ابرطرح انجام شده بود و پروژه به پیشرفت 84درصدی رسیده بود و امروز موسم افتتاح رسمی آن است.
پالایشگاه واقع در خشکی فاز 20 و 21 پارسجنوبی نیز محصولاتی مانند میعانات گازی، گاز شهری، بوتان، پروپان و همچنین گوگرد جدا شده از گاز را به صورت جداگانه تولید می‌کند.
فاز 20 و 21 در مجاورت فازهای 10-9 قرار دارد و پیش‌تر ریاحی مدیر بخش خشکی پالایشگاه فاز
21-20 به «تعادل» گفته بود که MDP یا مستر پلن این طرح همان مستر پلن فازهای 10-9 است که در سال‌های قبل توسط کنسرسیوم مشترک OIEC و GS کره‌جنوبی طراحی شده بود و براساس نیازهای جغرافیایی و شرایط فیزیکی تغییراتی در آن ایجاد و پیاده شده است. همچنین بعضی طرح‌های پالایشگاهی نسبت به طرح اصلی فازهای 10-9 تغییر داشته است. مثلا بخش گوگردزدایی به‌دلیل اعمال مسائل زیست‌محیطی دچار تغییرات بیشتری شده و گوگردزدایی در واحد گوگردزدایی SRU از 99درصد به 99.7درصد رسیده است. اما یکی از تفاوت‌های فاز 20 و 21 پارسجنوبی استفاده از سیستم کاملا ایرانی برای اتاق کنترل مرکزی یا CCR است. به گفته صمدی مدیر سایت OIEC، این تکنولوژی پیش از این برای استفاده دراختیار شرکت ژاپنی یوکوگاوا بود که اجازه هیچ‌گونه دسترسی به این تکنولوژی را به مهندسان ایرانی نمی‌داد و همانند یک جعبه سیاه در فازهای قبلی استفاده می‌شد، بنابراین در این طرح یک شرکت ایرانی این سیستم را به صورت کامل بومی کرد و با نام PERSIA-A در این فاز از آن استفاده می‌شود. درواقع در این فاز علاوه بر ایرانی بودن کامل مهندسی طرح، بخش کنترل طرح نیز ایرانی شده است. البته اجرای این طرح با
محدودیت‌هایی نیز همراه بود از جمله اینکه به دلیل مشکلات ایجاد شده ناشی از تحریم‌های ایران در سال‌های گذشته امکان استفاده از کمپرسورهای بزرگ در این طرح به‌دلیل استفاده دوگانه در صنعت هسته‌یی وجود نداشت. از این‌رو براساس گفته مسوولان پروژه به جای استفاده از 5کمپرسور بزرگ زیمنس، ایران مجبور به استفاده از 7کمپرسور با ظرفیت کمتر شد.
با بهره‌برداری از دو فاز 20 و 21 روزانه 56میلیون و 300هزار مترمکعب گاز ترش از میدان مشترک پارسجنوبی استخراج خواهد شد و 50میلیون مترمکعب گاز جهت تزریق به شبکه سراسری شیرین خواهد شد. همچنین روزانه 77هزار بشکه میعانات گازی و یک‌میلیون تن گاز مایع برای صادرات، یک‌میلیون تن اتان برای تامین خوراک واحدهای پتروشیمی و 400تن گوگرد جهت صادرات از این طرح‌ها به دست خواهد آمد.
همچنین عرضه 2700تنی سکوی شماره 21 نیز در مرداد سال گذشته و پس از چند روز تاخیر به علت شرایط نامساعد جوی در آب‌های خلیج‌فارس نصب شد که «تعادل» در گزارشی با عنوان «ساعت‌های معلق روی آب‌های خلیج‌فارس» زوایای مختلف این عملیات را پوشش داده بود.
طرح توسعه فاز 19 پارسجنوبی با هدف استخراج 56میلیون تن گاز غنی ترش از محل میدان و ارسال آن به پالایشگاه برای تولید 50میلیون‌تن گاز شیرین، 75هزار بشکه میعانات گازی، 2800تن گاز مایع شامل LPG، بوتان و پروپان، 2700تن گاز اتان و 400تن گوگرد اجرا می‌شود.
در این میان 21 حلقه چاه توصیفی و توسعه‌یی کار استخراج 56میلیون مترمکعب گاز ترش را انجام می‌دهند. تا پایان سال 94 حدود 58کیلومتر عملیات حفاری در 15حلقه چاه به اتمام رسیده بود. عملیات حفاری که در عمق 3هزار و 500کیلومتری هر چاه صورت پذیرفته است. فاز 19 نیز جزو پروژه‌های موسوم به «35ماهه» در دولت محمود احمدی‌نژاد به حساب می‌آید. رییس‌جمهور سابق ایران در خردادماه 89 و در مراسم امضای قرارداد 6 فاز پارسجنوبی حاضر شده و اعلام کرد که این طرح‌ها طی مدت 35 ماه به پایان خواهند رسید. فاز 19 پارسجنوبی نیز در زمره یکی از این طرح‌ها قرار داشت. قرار بر این گذاشته شده بود تا ظرف 2 سال و 9 ماه 2 میلیارد استاندارد فوت مکعب در روز که معادل 2 فاز استاندارد پارسجنوبی است، از این میدان استخراج شود. روزها، ماه‌ها و سال‌ها اما یکی پس از دیگری گذشتند و این فاز نیز سرنوشتی بهتر از 5 پروژه دیگر 35 ماهه پیدا نکرد و از مسوولان وقت در سال 89، هیچ کس حاضر به اظهارنظر درباره وعده غیرعملی و پوپولیستی طرح شده تحت عنوان پروژه‌های 35 ماهه نیست.
این درحالی است که همین مسوولان نفتی دولت سابق که اکنون نقش تلخ‌کنندگان کام مردم را به عهده گرفته‌اند در روزهای گذشته ضمن زیر سوال بردن و کم‌رنگ کردن تلاش‌های دولت یازدهم، سعی دارند افتتاح امروز فازهای پارسجنوبی توسط حسن روحانی را به نفع خود مصادره کنند.
البته در بازدیدی که خبرنگار تعادل در شهریور سال گذشته از بخش خشکی فاز 19 پارسجنوبی داشت، علی‌اکبر شعبان‌پور مدیرعامل سابق شرکت نفت‌وگاز پارس اعلام کرد این پروژه با پیشرفت 90درصدی همراه بوده و بهره‌برداری کامل از این فاز با نصب سکوی 19B و تکمیل پالایشگاه تا پایان سال 95 تمام خواهد شد. اما امروز افتتاح این فاز به نخستین ماه سال جدید موکول شده و اگر کسی ادعا کند که این تاخیر تلاش دولت برای بهره‌برداری انتخاباتی از این فازها بوده پر بیراه نیست. اما چه کسی می‌تواند بگوید که این دولت اجازه ندارد از تلاش‌های منحصر به فرد خود در توسعه فازهای متعدد پارسجنوبی بهره‌برداری انتخاباتی به نفع خود نکند؟
سرانجام، لایه نفتی پارسجنوبی
اگر تاکنون نام پارسجنوبی تنها با گاز طبیعی و میعانات گازی گره خورده بود با اقدامات انجام شده در دولت یازدهم، از این به بعد واژه نفت نیز به دایره‌المعارف پارسجنوبی اضافه می‌شود. در سفر امروز حسن روحانی به استان بوشهر، طرح برداشت نفت از لایه نفتی پارسجنوبی نیز به‌طور رسمی افتتاح می‌شود. نخستین تولید آزمایشی از لایه نفتی این میدان، در 29اسفند سال گذشته و همزمان با سالروز ملی‌شدن صنعت نفت و به‌طور موفقیت‌آمیزی انجام شد و امروز با گذشت تقریبا یک‌ماه از آن تولید آزمایشی، تولید رسمی نفت ایران از اعماق خلیج‌فارس آغاز می‌شود.
طرح توسعه لایه نفتی پارسجنوبی در فاز نخست با هدف تولید 35هزار بشکه در روز مدنظر قرار گرفته است. اما این طرح یک ویژگی جذاب تکنولوژیکی با خود به همراه دارد و آن استفاده از شناور پالایشی برای استخراج نفت به جای احداث سکو و خط لوله است. به گزارش «تعادل» و به نقل از شانا برای ساخت این شناور پالایشی یک نفتکش حمل نفت‌خام خریداری می‌شود و با انجام تغییراتی به شناور پالایشی تبدیل می‌شود.
براساس اظهار شانا که منعکس‌کننده مواضع وزارت نفت است، علت انتخاب این روش تولید، سنگینی قابل توجه نفت استحصالی از این لایه نفتی است که دارای API تقریبا 21 است. از این‌رو احتمال تشکیل مواد رسوبی و آسفالتین و واکس در طول 100کیلومتر خط لوله همراه با رزین وجود دارد. علاوه بر این، وضعیت مخزن پارس جنوبی که بر اساس اطلاعات اولیه موجود، ضریب تولید آن کمتر از میزان متعارف و دارای افت فشار نسبتا بالایی است، موجب افت قابل توجه تولید در مدت کوتاهی پس از برداشت از مخزن می‌شود و از این رو گزینه فوق از توجیه اقتصادی برخوردار نبود چرا که با افت فشار، بخشی از مجتمع به حالت بلا‌استفاده در می‌آمد.
سرانجام با توجه به شرایط پروژه در فاز نخست و همچنین برنامه‌ریزی برای تداوم روند توسعه این میدان، ساخت FPSO همراه با WHP (تاسیسات سرچاهی) منطقی برآورد شد؛ چراکه FPSO شناور بوده، قابلیت انعطاف‌پذیری داشته و می‌توان پس از پایان برداشت از فاز نخست، آن را به فازهای بعدی انتقال داد و در کوتاه‌ترین زمان ممکن، بیشترین برداشت را محقق کرد.
موضوع بعدی، انتخاب روش تامین FPSO بود که به این منظور سه روش مشتمل بر ساخت نفتکش و روسازه از ابتدا (New Built)، خرید نفتکش و تبدیل آن به (FPSO conversion) و خرید FPSO کارکرده و ارتقا و نوسازی آن (Upgrading) در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. هر سه روش برآورد اقتصادی شد که بر اساس این برآورد، گزینه ساخت کامل اگرچه روشی ایده‌آل و منجر به استفاده از تجهیزات نو و دست نخورده بود، اما روشی بسیار هزینه‌بر و زمانبر برآورد شد. گزینه ارتقا FPSO نیز به دلیل عدم تطابق مشخصات فنی شناور با مشخصات نفت خام، مناسب تشخیص داده نشد و در نهایت گزینه تبدیل نفتکش که هم به نسبت از زمان و هزینه قابل قبولی برخوردار بود و هم روشی معمول به شمار می‌رفت، انتخاب شد.
افتتاح 4طرح پتروشیمی با ارزآوری 2میلیارد دلار
امروز و با حضور حسن روحانی 4طرح پتروشیمی کاویان، (فاز 2)، تخت‌جمشید پارس، پلی‌استایرن انتخاب و واحد MEG پتروشیمی مروارید نیز به بهره‌برداری رسمی خواهند رسید. این طرح‌ها در مجموع سالانه 2میلیارد دلار ارزآوری خواهند داشت.
به گزارش «تعادل» و به نقل از شانا، فاز دوم پتروشیمی کاویان به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده اتیلن منطقه خاورمیانه با هدف تامین خوراک واحدهای پتروشیمی که در مسیر خط لوله اتیلن غرب همچون مجتمع‌های پتروشیمی کردستان، لرستان، مهاباد، پلی‌اتیلن ایلام و... قرار دارند، احداث شده است.
این طرح با سرمایه‌گذاری ارزی و ریالی به ترتیب حدود ٢٠٠میلیون یورو و ٢٣٥٠میلیارد ریال اجرا شده است. برآورد فروش سالانه محصولات فاز دو پتروشیمی کاویان حدود ٩٥٠میلیون دلار بوده و خوراک فاز ٢ این طرح به میزان ١٣٠٠هزار تن در سال اتان از فازهای پارسجنوبی تامین خواهد شد.
پروژه پتروشیمی کاویان سال ٨٥ آغاز شد که فاز یک این مجتمع در سال ٩١ راه‌اندازی و افتتاح شد و دلیل تاخیر در راه‌اندازی فاز ٢ این پتروشیمی، کمبود خوراک و مشکلات ناشی از تحریم‌های اعمال شده علیه این صنعت بود. ساخت مجتمع پتروشیمی تخت‌جمشید پارس با هدف تولید انواع محصولات پلی‌استایرن به ظرفیت تولید سالانه ٦٥هزار تن از اواخر زمستان ٩٣ آغاز شد و هم‌اکنون آماده افتتاح رسمی است.
این طرح با سرمایه‌گذاری ارزی و ریالی به ترتیب حدود٤٠میلیون یورو و ١٣٥٠میلیارد ریال اجرایی شده و برآورد میزان فروش محصولات این طرح حدود ٨٥ میلیون دلار در سال است. در حال حاضر خوراک طرح استایرن به میزان ٥٠هزار تن در سال از پتروشیمی پارس تامین می‌شود.
واحد پلی‌استایرن گروه صنعتی انتخاب نیز با ظرفیت تولید ٢٥٠هزار تن در سال پلی‌استایرن انبساطی ساخته شده که این طرح با سرمایه‌گذاری ارزی و ریالی به ترتیب حدود ١٢٠میلیون دلار و ٢٠٠٠ میلیارد ریال به بهره‌برداری رسیده است. برآورد فروش سالانه محصولات حدود ٣٨٥میلیون دلار بوده و خوراک طرح به میزان ٢٣٥هزار تن در سال استایرن از پتروشیمی پارس تامین می‌شود. آخرین مجتمع پتروشیمی که امروز بهره‌برداری می‌شود، فاز دوم پتروشیمی است که با هدف تولید انواع اتیلن گلایکول با ظرفیت تولید سالانه ٥٤٠هزار تن محصول طراحی و ساخته شده است.
خوراک‌های این واحد شامل ٣٤٠هزار تن در سال اتیلن از محل واحد الفین پتروشیمی مروارید و ٣٦٨ هزار تن در سال اکسیژن برای تولید ٥٥٤ هزار تن در سال اتیلن گلایکول‌هاست. این طرح با سرمایه‌گذاری ارزی و ریالی به ترتیب حدود ١٧٠میلیون یورو و ٨٩٠٠میلیارد ریال اجرا شده و برآورد فروش سالانه محصولات این طرح جدید صنعت پتروشیمی حدود ٦٣٠ میلیون دلار است.
با افتتاح این ٤ طرح صنعت پتروشیمی در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس از سوی رییس‌جمهوری، در مجموع حدود ٢میلیون تن به ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی و پلیمری ایران افزوده می‌شود که ارزش این تولیدات بالغ بر ٢میلیارد دلار پیش‌بینی می‌شود.
