غول‌هایی که صنعت پتروشیمی را تسخیر کرده‌اند
غول‌های پتروشیمی ایران سالانه ۱۰ تا ۱۲میلیارد دلار از تولیدات خود را صادر می‌کنند و با این فعالیت، صنایع پایین‌دستی استفاده‌کننده از محصولات آنها با دردسر تامین مواد اولیه مواجه شده‌اند. این مجادله میان غول‌های پتروشیمی و صدها تولیدکننده پایین‌درستی تا امروز همواره به نفع غول‌ها تمام شده است، چرا؟
واقعیت این است که وجود انحصار به غول‌ها اجازه می‌دهد که در این نبردها پیروز شوند. یک گزارش منتشر شده از طرف مرکز ملی رقابت نشان می‌دهد ۸۲ درصد از گریدهای گوناگون محصولات پتروشیمی تنها یک تولیدکننده دارند که نشان از درجه انحصار بالا در این صنعت است.
به تازگی اما از طرف سازمان خصوصی‌سازی گزارشی انتشار یافته است که ابعاد گوناگون انحصار در صنعت پتروشیمی را کالبدشکافی کرده و توصیه می‌کند برای اینکه این صنعت روند فزاینده رشد در بازار رقابتی را تجربه کند باید خصوصی‌سازی‌های انجام شده در کانون توجه دوباره قرار گیرند.
یک صنعت مهم دیگر ایران که به بزرگ‌ترین صنعت کشور تبدیل شده است، صنعت پتروشیمی است. این صنعت به بزرگ‌ترین صادرکننده محصولات صنعتی با رشد سالانه 15.4 درصد تبدیل شده است. شرکت‌های پتروشیمی سالانه دارای روند نزدیک به ۳۵ درصد هستند که عملا موفق‌ترین شرکت‌های بورسی هستند.
«صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس»، «سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی کشوری»، شرکت «سرمایه‌گذاری غدیر» و «سرمایه‌گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین» چهار شرکت اصلی و هلدینگ موثر در صنعت پتروشیمی هستند که در این مجموعه صندوق بازنشستگی کشوری در عمل یک شرکت دولتی و بقیه خصوصی هستند صندوق نفت (شرکت تابان فردا) نیز با وجود شخصیت حقوقی مستقل، لکن زیرمجموعه صندوق بازنشستگی نفت و عملا زیرمجموعه وزارت نفت و دولت قلمداد شده است. البته برخی شرکت‌های خصوصی نیز در این صنعت وجود دارند که سهم ایشان بسیار ناچیز است. مهم‌ترین بازیگر صنعت پتروشیمی شرکت «صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس» است. این شرکت در سال‌های متوالی بر اساس رتبه‌بندی سازمان مدیریت صنعتی به عنوان بزرگ‌ترین شرکت ایران انتخاب شده است. ترکیب سهامداران این شرکت سهام عدالت ۴درصد و شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران ۲۰درصد است. همچنین شرکت تابان فردا (صنعت نفت) نیز نزدیک به ۹درصد سهام خلیج‌فارس را دراختیار دارد. همان‌گونه که پیش‌تر بیان شد، عملا دولت با استفاده از مجموعه‌های مختلف فوق کنترل‌کننده اصلی شرکت هلدینگ خلیج‌فارس است. البته ذکر این نکته ضروری است که این هلدینگ ثبات‌دهنده به صنعت
پتروشیمی در سالیان اخیر بوده است، لکن در عمل می‌توان اظهار کرد به دلیل عدم بسترسازی مناسب خصوصی‌سازی در این شرکت و به تبع زیرمجموعه آن، خصوصی‌سازی به صورت صحیح در آن اتفاق نیفتاده است. به گزارش ساعت ۲۴، دومین بازیگر اصلی صنعت مشابه بخش مخابرات، نیروهای نظامی و انتظامی هستند که از طریق سرمایه‌گذاری غدیر و «گروه گسترش نفت و گاز پارسیان» بر بازار تسلط دارند. این مجموعه عملا به صورت مستقیم و غیرمستقیم مالک پتروشیمی‌های اصلی و بزرگ صنعت مانند پتروشیمی پارس، پتروشیمی مارون و پتروشیمی زاگرس هستند. بازیگر مهم دیگر این صنعت نیز زیرمجموعه‌های تامین اجتماعی است که از طریق «پتروشیمی تامین» و زیرمجموعه در ۱۵ شرکت پتروشیمی (از ۵۰ شرکت) سرمایه‌گذاری کرده است. بازیگر نهایی صندوق بازنشستگی کشوری است که به صورت مستقیم و غیرمستقیم از طریق سرمایه‌گذاری خود در ۱۱ شرکت پتروشیمی سهامدار اصلی است. در عمل صنعت پتروشیمی در اختیار چهار بازیگر است. اگر به تفکیک کالای تولیدی مطالعه انجام شود، مشاهده می‌شود که میزان انحصار به مراتب بالاتر است. برای مثال «گسترش نفت و گاز پارسیان» بزرگ‌ترین سهامدار شرکت‌های اوره و آمونیاک مانند پردیس،
شیراز، خراسان و کرمانشاه است و در عمل کنترل این بخش بازار را به‌طور کامل دراختیار دارد.
بهشت‌های مالیاتی و پنهان کردن۱۶٠٠ میلیارد دلار
رشد روزافزون تاسیس نهادهای مردمی و غیردولتی برای نظارت بر سازوکار گردش پول و تولید شرکت‌های دنیا با وجود فضای باز سیاسی در دنیا ممکن شده است. برخی نهادهای بین‌المللی که قابلیت بررسی مسائل بزرگ را دارند و از اطلاعات خوب و مناسب هم استفاده می‌کنند، اما به جای نظارت بر همه ابعاد فساد در همه سرزمین‌ها نگاه یک‌سویه دارند و روی فعالیت نظام آزاد متمرکز شده‌اند.
سازمان اوکسفام که هر چند وقت گزارش تازه‌یی از شکاف درآمدی در میان مردم جهان و کشورها منتشر می‌کند، حالا سراغ غول‌های صنعت و تکنولوژی رفته و باور دارد که ۵۰ شرکت کوه‌پیکر برای فرار از مالیات در کشورهایشان به ویژه امریکا به جاهایی مشهور به بهشت مالیاتی هجوم برده‌اند.
سازمان «اوکسفام»، روز چهارشنبه (۲۳ فروردین)، نتایج یک برنامه مطالعاتی خود را درباره بهشت‌های مالیاتی و پول‌های هنگفتی که شرکت‌های امریکایی در این مناطق پنهان می‌کنند، منتشر کرد. این گزارش نشان می‌دهد که میزان پول‌های پنهان شده ۵٠ شرکت عظیم امریکایی در این بهشت‌های مالیاتی بیش از نیمی از تولید ناخالص ملی کشور فرانسه است. این ۵٠ شرکت بزرگ امریکایی، به یاری یک شبکه غیرشفاف و پنهانی از ١٧۵١ شرکت «اوُفشار» در مناطقی که بهشت مالیاتی نامیده می‌شوند، از پرداختن مالیات بر درآمدهای واقعی خود به دولت امریکا طفره می‌روند؛ آنها توانسته‌اند ۱۶٠٠میلیارد دلار از درآمدهای خود را در این مناطق که به بهشت مالیاتی معروف شده‌اند، پنهان کنند. این گزارش درست یک هفته قبل از همایش بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول در واشنگتن منتشر شده است و نشان می‌دهد که این شرکت‌های بزرگ، دولت امریکا را هرساله از دریافت مالیاتی به میزان ١٣۵میلیارد دلار محروم می‌کنند. «رابی سیلور مان» یکی از مسوولان سازمان «اوکسفام»، امروز اعلام کرد که شرکت «اپِل» در راس این فهرست قرار دارد و ٢٠٠ میلیارد دلار از درآمدهایش را در شرکت‌های «اوفشار» پنهان کرده است؛ لابراتوار داروسازی «پفایزر» با رقم ١٩٣٫۶ میلیارد دلار در ردیف دوم و «میکروسافت» با ١٢٤ میلیارد، در سومین ردیف این شرکت‌ها قرار می‌گیرند. باید یادآوری کرد که در امریکا به عنوان کشوری که در سطح فدرال تا ٣۵ درصد مالیات از شرکت‌ها اخذ می‌شود، قانونی وجود دارد که به واحدهای اقتصادی اجازه می‌دهد که به میزان نامعلومی از درآمدهای خود را که در خارج از امریکا کسب کرده‌اند، بتوانند در کشورهای خارجی نگهداری کنند. در جریان مبارزات انتخاباتی، دونالد ترامپ به امریکایی‌ها وعده داد که میزان مالیات‌ها را تا ١۵ درصد کاهش دهد و به کسانی که می‌خواهند پول‌هایشان را از کشور خارج کنند، پیشنهاد کرد که با پرداخت یک مالیات ١٠درصدی اجازه خروج بگیرند. سازمان «اوکسفام» عقیده دارد که چنین قوانینی در حقیقت سرمایه‌داران را تشویق می‌کند که پول‌هایشان را در بهشت‌های مالیاتی پنهان کنند و در انتظار روزی بمانند که بخشودگی مالیاتی اعلام شود.
