پس از 13سال جنگ در افغانستان اکنون پول جای ایدئولوژی و انتقام را که انگیزه اقدامات طالبان در این کشور بودند گرفته است و دیگر اهداف اسلامی و ملی انگیزه نیروهای فعال تحت نام این گروه نیستند و بدینترتیب افراطگری خشونتآمیز تاثیر خود را از دست داده است. پایگاه «ساوتآسیاچنل» در بررسی سیر تغییر و تحول گروه طالبان در افغانستان پرداخته و در گزارشی به بررسی تغییر ماهیت طالبان از ارعاب تا تجارت پرداخته و تغییر رفتار در این گروه را برای بهدست آوردن منابع مالی بیشتر بررسی کرده است.
در این گزارش آمده است: درحالی که پول و منابع بینالمللی صرف تلاشهای سیاسی و نظامی در افغانستان با هدف ترمیم سریع وضعیت این کشور میشوند، شرکتکنندگان در جنگ در این کشور یاد گرفتهاند که از ناامنی پول به دست بیاورند. امروز در بسیاری از استانهای افغانستان طالبان بیشترین نفوذ خود را در مقام حافظان فعالیتهای بازار سیاه به دست آوردهاند که هم به این سازمان در حفظ آن کمک کرده و هم نیروهای جدیدی را جذب آن میکند. برای مبارزه با طالبان باید با این منابع اعتباری فراقانونی مقابله شود و در غیر اینصورت تلاشها برای مقابله با طالبان شکست خورده و تامین اعتبار و موفقیت این شبهنظامیان ادامه پیدا خواهد کرد.
ساوتآسیا در اوایل سال 2014 این پژوهش را به انجام رسانده و طی این پژوهش شبکههای طالبان و افراطگرایان خشونتطلب را با امید برطرف کردن اختلافات میان گروههای شبهنظامی، ریشسفیدان قبایل و دولت افغانستان مورد بررسی قرار داده است. این گزارش براساس مصاحبههایی که با عاملان سابق و فعال طالبان و زندانیان متعلق به این گروه در کنار رهبران قبایل و مقامات دولتی در استانهای هرات و هلمند انجام شده، نقاط مشترک در این گفتهها را این موارد میداند: پیوستن به طالبان، درآمد خوبی دارد بهویژه در مناطقی که دچار ناامنی و رکود اقتصادی هستند. اما آنچه که مهمتر از دستمزد یک شبهنظامی طالبان است این است که همکاری با طالبان باعث بهرهمندی از طیف وسیعی از فعالیتهای غیرقانونی بهطور نیمهمستقل میشود.
منابع پولی
در استانهای هلمند و هرات افغانستان 5 منبع اصلی درآمد شبهنظامیان طالبان عبارتند از: تجارت موادمخدر، دریافت باج در ازای عدم مزاحمت برای قراردادهای دولتی و بینالمللی، کسب درآمد به بهانه دریافت زکات و عشر از مسلمانان، قاچاق و جمعآوری قبضهای مخابرات و برق. گروهی از پاسخگویان در این پژوهش توضیح دادند که طالبان تقریبا از همه برنامههای توسعه در ازای عدم اختلال در اجرای آنها باج دریافت میکند. حقحسابی که طالبان از این بابت میگیرند بین 10تا20درصد در نوسان است و این هزینهها را در مراحل مختلفی دریافت میکنند. همچنین طالبان از قراردادهای نقل و انتقال محمولههای پایگاههای ناتو نیز حقحساب دریافت میکند که یکی از درآمدهای اصلی طالبان بهشمار میرود.
تغییر رویه طالبان
تاریخ طالبان را میتوان به سهدوره متفاوت بهدلیل داشتن سهانگیزه اساسی تقسیم کرد: نخستین دوره مربوط به اواسط دوره 1990 است که طالبان با انگیزه ایدئولوژیک ظهور پیدا کرد. دوره دوم مربوط به احیای طالبان در نخستین سالهای مداخله ناتو و امریکا در افغانستان است که انگیزه آن انتقامگیری از بابت شکایتهای ملی و محلی بود. دوره سوم در سالهای اخیر رخ داده که طی آن طالبان تبدیل به شبکه گستردهیی شده که با استفاده از برند مرعوبکننده خود پولهای فراقانونی دریافت میکند. دوره ظهور و ایدئولوژی (1994 تا 2001) - دو دهه پیش طالبان به قدرت رسید و وعده داد تا در افغانستان دولت اسلامی ایجاد کرده و به بیقانونی و جنگ داخلی پایان دهد. مردم خسته از جنگ افغانستان شاهد بودند که طالبان در تسلیم کردن جنگسالاران زورگو و سرکوب شبهنظامیان محلی موفق بوده و از این جنبش استقبال کردند.
با اعمال نظم سفت و سختی که طالبان به شیوه کورکورانه، سرکوبگرانه و اغلب وحشیانه اعمال کرد مسایلی نظیر آزادیهای اساسی، اقتصاد، تحصیلات، هنر و تقریبا میتوان گفت همه شاخصهای کیفیت زندگی آسیب شدیدی دیدند. حاکمیت طالبان براساس هنجارهای مدیریت مدرن یک شکست کامل بود. با این حال افغانستان برای نخستینبار از زمان حمله شوروی در سال 1979 صلح و حاکمیت ابتدایی قانون را تجربه میکرد و این باعث افزایش اعتبار طالبان در میان برخی افغانها شد.
دوران احیا و انتقام (2002تا2008) - نیروی هوایی امریکا در پاسخ به حملات 11سپتامبر2001 در اواخر همین سال در افغانستان مداخله کرد تا از جنبش مقاومت شمالی که طالبان را از قدرت کنار زد حمایت کند. جنبش طالبان براثر این حملات سریعا عقبنشینی کرد و عوامل آن به خانههایشان بازگشته یا در پاکستان سکونت گزیدند. در ابتدا به نظر میرسید که آنها میل به قدرت را پیش از ظهور مجدد کنار گذاشتند که دلایل آن نامعلوم است.
از 2008 به اینسو نیز سودجویی و منفعتطلبی جای ایدئولوژی را گرفته و برنامههایی برای بهدست آوردن پول در نزد طالبان مقبولیت یافته است.
منبع: ایسنا