نباید آمارهای اقتصادی را صرفا با دید و جناح‌بندی سیاسی تحلیل کرد
گروه اقتصاد کلان |
اقتصاد سال 95 درحالی با تورم تک‌رقمی و رشد اقتصادی بالای 7درصد رو به پایان است که از 2بحران ارزی و تورمی عبور کرده است؛ بحران‌هایی که به گفته مشاور اقتصادی رییس‌جمهور، برخلاف سال‌های گذشته نه به‌صورت طبیعی بلکه با هدف‌گذاری مشخص حل شده است.
به اعتقاد مسعود نیلی، در این مسیر دشواری‌هایی از سر گذشته است که منطقا از اقتصاد سال 95 تنها انتظاری که می‌شد داشت، بازگشت به سال‌های قبل از این بحران‌ها به‌ویژه تحریم‌ها بود که این انتظار نیز برآورده شد؛ تورم با انتظام‌بخشی پولی تک‌رقمی شد، نرخ ارز گرچه تثبیت نشد اما بازار آن ثبات را تجربه کرد و سطح درآمد خانوارها به سال 80 رسید. این اقتصاددان در جمع فعالان اقتصادی در اتاق بازرگانی اصفهان، از سالی سخن گفته که برای اقتصاد ناشناخته است؛ سال 86. رشد اقتصادی از این سال به بعد متوقف شده و درآمد سرانه کشور امسال بعد از رشد بالای 7درصد، تازه معادل سال ۱۳۸۶ خواهد شد.
طبق تاریخ‌شناسی اقتصادی مسعود نیلی بعد از این در سال‌های 91 و 92، تولید ناخالص داخلی به میزان 9درصد کاهش یافت و اقتصاد ایران به‌حدی کوچک شد که به‌جز سال‌های اول انقلاب تجربه آن را نداشته‌ایم.
مسعود نیلی معتقد است، گفتمان حاکم بر کشور باید به سمت سرمایه‌گذاری تغییر کند و نقطه تلاقی مردم و دولت در این بحث میزان پس‌انداز است؛ «سرمایه‌گذاری باید از پس‌انداز و پس‌انداز باید از درآمد خانوار بیاید». مشاور اقتصادی رییس‌جمهور تاکید می‌کند که 10سال دیگر اقتصاد ایران دیگر در جایی که اکنون ایستاده، قرار نخواهد گرفت اما لازمه تحقق این پیش‌بینی آسیب‌شناسی تجربه‌های تلخ گذشته فارغ از جناح‌بندی سیاسی است.
رشد نزولی در اقتصاد
مشاور اقتصادی رییس‌جمهور با بیان اینکه نباید آمارهای اقتصادی را صرفا با دید سیاسی و جناح‌بندی سیاسی تحلیل کرد، عنوان کرد: تحلیل مشترک از شرایطی که در آن هستیم، بخش بزرگی از راه‌حل‌ها و ساختن آینده‌یی است که همه ما به آن امیدواریم و عبور از مشکلاتی است که امیدوار به گذرا بودن آن هستیم تا به سمت مسیر بهتر حرکت کنیم.
مسعود نیلی بخش ابتدایی سخنان خود را به تحلیل عملکرد اقتصاد ایران در دهه‌های 70 و 80 اختصاص داد و با تاکید بر اینکه زمانی می‌توانیم به آینده خود امیدوار باشیم که از تجربه‌های گذشته درس بگیریم، اظهار کرد: طبق آمارهای ثبت شده، سال ۱۳۷۴ بالاترین نرخ تورم را در تاریخ اقتصاد کشور از دهه ۳۰ به بعد داشته است و با تغییر دولت در مردادماه سال ۱۳۹۲، دومین مواجهه با تورم در کشور اتفاق افتاد.
مشاور رییس‌جمهور درخصوص نرخ ارز اظهار کرد: بعد از عبور از دوره‌یی که تورم کشور قابل توجه بود، اما نرخ ارز ثابت نگه داشته شده بود، بر اساس تعریف بحران ارزی در ادبیات اقتصاد کلان، یک بحران ارزی در فاصله سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ در کشور رخ داد. نیلی در خصوص رشد اقتصادی و تورم گفت: از سال ۱۳۸۹ شاهد رشدی نزولی در اقتصاد بودیم که سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ درمجموع حدود ۹درصد تولید
ناخالصی داخلی کاهش یافت، اقتصاد کوچک‌تر شد و رکوردی را به ثبت رساند که- هیچگاه در گذشته اقتصاد به جز سال‌های اول انقلاب که سال‌های خاصی در عملکرد اقتصاد بوده- بدترین سال عملکرد در سال‌های گذشته بوده است.
ثابت بودن تعداد شاغلان در سال‌های ۸۴ تا ۹۲
وضعیت اشتغال موضوع دیگر صحبت‌های نیلی بود. به اعتقاد وی، تحولات اشتغال در سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲ عملکرد عجیبی به‌جا گذاشته است. تقریبا تعداد شاغلان کشور در طول این سال‌ها ثابت بود و در این فاصله زمانی گفته شده، ۷ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر به جمعیت در سن کار کشور اضافه شد. مشاور رییس‌جمهور در امور اقتصادی گفت: بعد از سال ۱۳۹۲ تورم روند نزولی قابل توجهی را طی کرد و در سال‌های ۱۳۶۴ و ۱۳۶۹ نیز تورم تک رقمی داشته‌ایم، اما تفاوت کاهش تورم سال‌های ۱۳۶۴ و ۱۳۶۹ با تورم سال ۱۳۹۵ در این است که هیچ کدام از آن تورم‌های تک‌رقمی سال‌های 64 و 69 با هدف‌گذاری دستیابی به تورم تک‌رقمی صورت نگرفت.
وی اظهار کرد: با تهیه برنامه خروج از رکود، لایحه رفع موانع تولید و ارتقای نظام مالی به تصویب رسید که مبنای کار قرار گرفت و در پی آن شاهد بهبود رشد اقتصادی در سال ۱۳۹۳ بودیم.
اما از تیرماه ۱۳۹۳ اتفاقی رخ داد که تمام کشورهای صادر‌کننده نفت را تحت تاثیر قرار داد و آن کاهش قیمت جهانی نفت بود که در دی‌ماه سال گذشته به حداقل قیمت رسید. مشاور رییس‌جمهور با اشاره به 2دوره کاهش و 2دوره افزایش قیمت نفت، گفت: در 2دوره افزایش قابل توجه قیمت نفت در سال ۱۳۵۳ با جهش بزرگ قیمت‌های جهانی نفت اتفاق افتاد که با مقایسه با قیمت ثابت سال ۱۳۹۴ تقریبا معادل هر بشکه نفت خام ۱۲۱ دلار برای اوج قیمت نفت در سال ۱۳۵۳ است.
نیلی افزود: در نیمه سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۴ سریع‌ترین کاهش در قیمت جهانی نفت اتفاق افتاد و در اکثر کشورهای صادر‌کننده نفت با اطمینان خاطر از اینکه روند افزایش قیمت نفت روندی با ثبات شده است، وابستگی به نفت افزایش پیدا کرد و با کاهش قیمت نفت رشد اقتصادی کشورهای وارد‌کننده نفت افزایش نیافت، اما رشد اقتصادی کشورهای صادر‌کننده نفت کاهش پیدا کرد و دچار بحران شد. وی اظهار کرد: واکنش کشورهای صادر‌کننده نفت به این اتفاق بزرگ تاریخی در بازار جهانی نفت را می‌توان به 3دسته تقسیم کرد.
دسته اول کشورهایی با اقتصاد متنوع که منابع صادرات قابل توجه دارند مانند کشور امارات، گروه دوم کشورهایی با صندوق‌های ثروت ملی پر از منابع مانند عربستان و کویت و گروه سوم گروهی وابسته به صادرات نفت و خالی بودن صندوق ثروت ملی همچون ونزوئلا و روسیه. مشاور رییس‌جمهور افزود: ایران از نظر درآمدهای نفتی در گروه سوم قرار می‌گیرد و تقریبا همه درآمدهای حاصل از صادرات نفت در کشور مصرف شده است. کل درآمدهای ارزی کشور از سال ۱۳۶۸ تا پایان ۱۳۸۳ قبل از این شوک بزرگ نفتی به قیمت ثابت ۱۳۹۴، حدود ۶۳۰ میلیارد دلار است و درآمدهای ارزی کشور از سال ۱۳۹2 تا ۱۳۹4 به قیمت‌های ثابت ۱۳۹۴، یک هزار و ۶۴میلیارد دلار بوده است.
باید بتوانیم ثبات در اقتصاد کلان ایجاد کنیم
نیلی در ادامه اظهار کرد: درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت در آن دوره به نسبت یک به سه بوده است و قبل از آن با شوک تحریم نیز مواجه بودیم. باید بتوانیم ثبات در اقتصاد کلان ایجاد کنیم و خود را از نوساناتی که در معرض آن هستیم، مصون بداریم. برخی در مساله برجام به کاهش قیمت نفت توجه نمی‌کنند. اگر برجام نبود و قیمت نفت ۳۰ یا ۴۰ دلار بود، درآمد نفتی حاصل از صادرات نفت سال ۱۳۹۵، ۱۵میلیارد می‌شد. چطور می‌توانستیم با این مبلغ کشور را اداره کنیم.
وی با بیان اینکه درآمد حاصل از صادرات نفت خام در سال ۱۳۹۰ به‌طور متوسط هر ماه ۱۰ میلیارد دلار بود، گفت: در دی ماه سال گذشته درآمد حاصل از نفت خام کمتر از یک میلیارد دلار بود و تولید نفت خام با فاصله کوتاهی با برجام در کشور با جهشی به حدود یک میلیون بشکه رسید که این میزان به صادرات افزوده شد و درنتیجه به خنثی کردن اثرات کاهش قیمت نفت کمک کرد.
وی درخصوص صادرات غیرنفتی، گفت: نقطه شکست شیب منحنی صادرات غیرنفتی به قیمت ثابت دی ماه سال گذشته است و این نشان‌دهنده این است که هرقدر موانع زیادی در جهت دستیابی مطلوب به بازار خیابانی است، ولی در مقایسه با قبل خود بهبودی داشته است.
مشاور رییس‌جمهور اظهار کرد: در حوزه صنعت در سال ۱۳۹۳ شاخص تولید صنعت افزایش پیدا کرد، اما شاخص فروش به آن اندازه افزایش نداشته است و این باعث شد موجودی اموال تولیدی افزایش یابد، اما اتفاقی که افزایش تولید سال ۱۳۹۵ را با سال ۱۳۹۳ متمایز می‌کند، رشد خوب شاخص فروش است. نیلی افزود: البته شاخص تولید صنعت هنوز به شاخص سال ۱۳۹۰ نرسیده است. در تولید بین سال ۹۴ تا ۹۵ فاصله قابل توجهی در جهت افزایش مشاهده می‌شود که این امر اشاره به وجود ظرفیت‌های خالی در اقتصاد دارد که می‌توان با سرمایه‌گذاری قابل توجهی که انجام می‌شود، مورد استفاده قرار گرفته و افزایش پیدا کند.
رشد صنایع فلزات پایه و صنایع شیمیایی
وی درخصوص حوزه‌هایی که رشد صنعتی را به وجود آوردند، گفت: 3حوزه صنعت خودرو، فلزات پایه و صنایع شیمیایی بیشترین افزایش تولید را داشته‌اند که البته در حوزه‌های دیگر نیز شاهد رشدهای مثبت هستیم که مقادیر آنها کمتر است، همچنین حوزه‌هایی نیز هستند که دارای رشدی منفی و مشکل‌اند و باید برای رفع مشکلات آن هم تلاش کرد. مشاور رییس‌جمهور ادامه داد: رشد صنعت خودرو در سال ۱۳۹۵ نسبت به سال ۱۳۹۴ رشدی 3رقمی است که در حوزه فلزات پایه به آن اندازه نیست و حدود
۱۰ درصد است. تنها حوزه‌یی که در صنایع، تولید آن از ظرفیت سال ۱۳۹۰ بالاتر رفته؛ حوزه صنایع فولاد، مس و صنایع مربوط به فلزات است. حوزه پتروشیمی در سال ۱۳۹۵ نیز رشدی حدود ۱۰درصد داشت.
سطح درآمد خانوارها به سال ۱۳۸۰ رسیده است
نیلی با بیان اینکه گفتمان حاکم بر کشور باید به سمت سرمایه‌گذاری تغییر کند، اظهار کرد: سرمایه‌گذاری باید از پس‌انداز و پس‌انداز باید از درآمد خانوار بیاید.
از سال ۱۳۸۶ درآمد خانوارها با شدت زیادی کاهش پیدا کرد و در سال‌های ۹۳ و ۹۴ رو به افزایش بود که بعد از این 2سال؛ سطح درآمد خانوارها تقریبا معادل سال ۱۳۸۰ است.
