عکاشه: نمی‌توان میزان فعالیت گسل‌ها را تعیین و با هم مقایسه کرد
گروه راه و شهرسازی آزاده کاری
مرتضی طالبیان، رییس پژوهشکده علوم زمین از شناسایی محل دقیق فعال‌ترین گسل تهران خبر داد و گفت: گسل پردیسان در بین بزرگراه‌های حکیم و همت قرار دارد. این گسل توان لرزه‌زایی بالایی نیز دارد و از سایر گسل‌های تهران فعال‌تر است. گسل پردیسان نخستین بار در تیر ماه سال جاری به عنوان گسل جدیدی که برج میلاد روی آن واقع شده است معرفی شد و حال به عنوان فعال‌ترین و خطرناک‌ترین گسل تهران از آن نام برده می‌شود.
به گفته بهرام عکاشه، پدر علم زلزله‌شناسی ایران نخستین زلزله ثبت شده در تاریخ برای شهر تهران مربوط به 400سال پیش از میلاد است که این زلزله با بزرگی 7.6ریشتر مناطق «ری» و «ایوانکی» را لرزاند. همچنین آخرین زلزله تهران 185سال پیش در سال 1830میلادی اتفاق افتاد که 45هزار نفر جان خود را از دست دادند.
عکاشه در گفت‌وگو با «تعادل» گفت: بعد از چندین دهه مطالعه در زمینه زلزله باید بگویم که متاسفانه زلزله تهران دیر یا زود اتفاق می‌افتد و تهران نابود خواهد شد.
بررسی زلزله‌های گذشته نیز نشان می‌دهد که زلزله‌های تهران همواره باعث نابودی کامل تهران و از بین رفتن سازه‌ها شده است و از آنجا که تهران کنونی با مشکلات متعددی ازجمله ساخت بلندمرتبه‌های غیراستاندارد، بافت‌های فرسوده، کوچه و خیابان‌های غیراستاندارد و... دست به گریبان است، میزان تلفات زلزله احتمالی در پایتخت وحشتناک خواهد بود.
به گفته رییس پژوهشکده علوم زمین اجرای مطالعات جدید روی گسل‌های تهران نشان داد که گسل شمال تهران توان ایجاد زمین‌لرزه‌هایی که در تاریخ تهران درج شده است را ندارد و گسل‌های جنوب تهران نیز این قابلیت را ندارند. این درحالی است که عکاشه این موضوع را رد می‌کند. وی در این باره گفت: تمام گسل‌های تهران در شمال، غرب، شرق و جنوب شهر فعال‌اند و نمی‌توان گفت که کدام یک بر دیگری اولویت دارند. من نمی‌توانم این حرف را تایید کنم زیرا هنوز تجهیزاتی نداریم که بتواند به طور دقیق میزان فعالیت گسل‌ها را بررسی کند. شاید ژاپنی‌ها و روس‌ها چنین امکاناتی داشته باشند اما در کشور ما چنین امکاناتی وجود ندارد و کسانی که این حرف را عنوان می‌کنند شاید به شبکه‌های جدید دسترسی دارند که من از آنها اطلاع ندارم.
وی با تاکید بر اینکه از تمام شبکه‌های زلزله‌نگاری کشور با خبر هستم، اظهار کرد: در رژیم گذشته 3 پایگاه مرتبط با زلزله در شهرهای تبریز، شیراز و مشهد توسط امریکایی‌ها برای ثبت انفجارهای هسته‌یی روسیه ساخته شد، عنوان کرد: یک شبکه دیگر نیز به همین منظور حدود 55 سال پیش با 7پایگاه در تهران ساخته شد. تحقیقات من در این پایگاه نشان داد که تهران در وضعیت فوق‌العاده خطرناکی قرار دارد.
پدر علم زلزله‌شناسی ایران در پاسخ به اینکه گفته می‌شود، نقشه گسل‌های تهران مربوط به 30سال پیش است، تصریح کرد: درست است که این نقشه‌ها 30سال پیش تدوین شده اما تاکنون بارها مورد تجدید نظر قرار گرفته و به روز شده‌اند. چند سال پیش ژاپنی‌ها متعهد شدند تا بعد از زلزله تهران، عملیات آوار‌برداری را انجام دهند اما آن زمان تهران به این وسعت و جمعیت نبود و اکنون دیگر نجات برای تهران بی‌معنی است.
مخاطرات گسل‌های تهران
به گفته طالبیان، رییس پژوهشکده علوم زمین از 30سال گذشته سازمان زمین‌شناسی با تهیه نقشه‌هایی، گسل‌های تهران را معرفی کرده و از آن زمان تاکنون تغییرات زیادی در این گسل‌ها و جایگاه آنها ایجاد نشده است. گسل‌های شناخته شده عمدتا در شمال و جنوب بوده است.
به گزارش ایسنا، طالبیان با اشاره به ثبت زمین‌لرزه‌های تاریخی در شهر ری گفت: سوالی که در این زمینه مطرح شد، این بود که منشأ این زمین‌لرزه‌ها کجاست. برای یافتن پاسخ مناسب به این سوال، مطالعات گسترده‌یی در بخش مرکزی شهر تهران انجام شد و توانستیم گسل «پردیسان» را به تازگی معرفی کنیم.
طالبیان با اشاره به محل قرار‌گیری این گسل افزود: محل این گسل بین بزرگراه آیت‌الله حکیم و شهید همت قرار دارد. این گسل درحال حاضر فعال‌ترین گسلی است که در تهران وجود دارد و توان لرزه‌زایی آن به مراتب بیشتر از گسل‌های شمال و جنوب تهران است.
سناریوهای لرزه‌زای گسل پردیسان
وی با اشاره به توان لرزه‌زایی گسل پردیسان یادآور شد: براساس بررسی‌های انجام شده، این گسل توان لرزه‌زایی 6.2 تا 6.3 ریشتر را خواهد داشت. ولی فراموش نکنیم که زلزله بم 6.5 ریشتر بوده و لزومی ندارد که توان گسلی 7ریشتر و بیشتر از آن باشد. در فلات ایران عموما زمین‌لرزه‌هایی که بیشتر از 5.5 هستند، میتوانند مخرب باشند. این محقق اضافه کرد: در شهرهای بزرگ که ساختمان‌های بلندمرتبه تاسیس شده است به ویژه در مناطقی که خاک منطقه سست باشد، تخریب ناشی از زلزله به مراتب شدیدتر خواهد بود.
وی اظهار کرد: زلزله‌هایی که در کشور رخ داده است اغلب در مناطقی بوده‌اند که ارتفاع ساختمان‌ها و جمعیت کم بوده است. در بم، رودبار و شرق ایران ساختمان‌های بلندمرتبه زیادی ساخته نشده بود. طالبیان تاکید کرد: در مقابل در شهر تهران هر نوع زلزله‌یی که بیشتر از 5.5 ریشتر باشد، می‌تواند موجب تخریب سازه‌ها شود.
لزوم بازنگری نقشه جامع شهر تهران
این محقق علوم زمین با اشاره به اثرات گسل پردیسان در نقشه جامع تهران تاکید کرد: بر این اساس لازم است این نقشه‌ها مورد بازنگری قرار گیرند؛ چراکه در مصوبات شورای عالی شهرسازی نیز بر رعایت حریم گسل‌ها تاکید شده است. لازم است هر سال یک بار نقشه جامع شهر تهران مورد بازبینی قرار گیرد.
طالبیان با بیان اینکه در زمینه بازنگری نقشه جامع شهر تهران اقدامات آغاز شده است، ابراز امیدواری کرد که به زودی در این زمینه اقدام شود تا برای ساختمان‌هایی که در نزدیکی گسل‌ها قرار دارند، مقررات خاصی وضع شود ضمن آنکه ساختمان‌های حساس در حریم گسل‌ها ساخته نشود. رییس پژوهشکده علوم زمین اجرای این امر را موجب ایمن‌سازی شهر تهران دانست.
گسل فعال در کنار فرونشست زمین
رییس پژوهشکده علوم زمین، پدیده فرونشست زمین را یک پدیده مستقل از زلزله دانست که ارتباطی با رخدادهای زمین‌لرزه ندارد. ولی در مناطقی که فرونشست وجود دارد به دلیل تغییراتی که در سطح زمین رخ می‌دهد موجب خواهد شد که ساختمان‌ها حتی بدون رخ دادن زلزله فرو بریزند. از سوی دیگر با ایجاد فرونشست، ساختمان‌ها سست و ضعیف و در زمان زلزله، تخریب شدیدتر خواهد شد.
زلزله‌های متعدد در جنوب
طالبیان درخصوص زلزله‌های متعدد جنوب با تاکید بر اینکه این زلزله‌ها در جنوب ایران طبیعی است، توضیح داد: زمین‌لرزه‌های منطقه زاگرس طبیعی است و در گذشته هم همین وضعیت در این منطقه حاکم بوده ولی در سال‌های اخیر به دلیل ایجاد ایستگاه‌های لرزه‌نگاری و افزایش اطلاع‌رسانی به نظر می‌رسد که تعداد زلزله‌ها افزایش یافته است.
وی افزایش حساسیت خبرگزاری‌ها و مردم درخصوص زلزله را از دیگر عواملی دانست که در ایجاد تصور افزایش تعداد زلزله‌های کشور موثر بوده و ادامه داد: علاوه بر آن کانال‌های اطلاع‌رسانی نیز بیشتر شده که از نظر افراد جامعه تعداد رخدادهای لرزه‌یی کشور افزایش یافته است ولی بررسی داده‌های ایستگاه‌های لرزه‌نگاری حکایت از افزایش تعداد زلزله‌های کشور ندارد.
اثر زلزله‌های کوچک بر زلزله‌های بزرگ
این محقق علوم زمین با تاکید بر اینکه رخ دادن زلزله‌های کوچک در منطقه زاگرس به معنای عدم رخداد زلزله‌های بزرگ در این منطقه نیست، اظهار کرد: در بخش شمالی زاگرس همواره زلزله‌های بزرگ داشتیم، داریم و خواهیم داشت.
وی با بیان اینکه در بخش‌های جنوبی کشور نیز انتظار زلزله‌های بزرگ هست، خاطرنشان کرد: ولی آمار زلزله‌های متوسط نشان می‌دهد که زمین‌لرزه‌های متوسط این منطقه فراوان‌تر نسبت به سایر مناطق است ولی معنای این گفته این نیست که زلزله بزرگ در این منطقه رخ نخواهد داد ولی زلزله‌های متوسط بیشتر از زلزله‌های بزرگ رخ داده است.
