گروه راه و شهرسازی|سارا حامدی|
پس از سالها مطالعه و بررسی روی طرح جامع حمل و نقل کشور بالاخره مفاد مربوط به این طرح جامع منتشر شد تا براساس آن علاوه بر اجرای بندهای مربوط به سند 20ساله چشمانداز در بخش حمل و نقل تا افق 1404 ظرفیتهای مختلف حمل و نقلی کشور نیز تا 1409 جهش قابل قبولی پیدا کند.
پیش از انتشار طرح جامع حمل و نقل و براساس سند چشمانداز 20ساله در بخش حمل و نقل قرار بود طبق ماده 217 برنامه پنجم توسعه کشور، احداث و تکمیل آزادراه و راهآهن در کریدورهای شمالی- جنوبی و شرقی- غربی کشور از طریق جذب سرمایه و تلاش برای جذب حداکثری مشارکت سرمایهگذاران داخلی و خارجی دیده شده باشد. در چشمانداز 20ساله، سهم زیربناهای حمل و نقل به ترتیب 6 هزار کیلومتر آزادراه، 20هزارکیلومتر بزرگراه، 25هزار کیلومتر راه اصلی و 25هزار کیلومتر راه اصلی پیشبینی شده است.
در همین رابطه در افق 1404 برنامهریزی برای دستیابی 12.4میلیون تن در ترانزیت جادهیی و 4.02میلیون تن در ترانزیت ریلی بوده است. البته به تازگی یک مقام مسوول از ارتقای زیرساختهای حمل و نقل ریلی در افق ۱۴۰۴ خبر داده و اعلام کرده است که سهم حمل و نقل ریلی ایران در افق ۱۴۰۴ افزایش خواهد یافت. به گفته محمدرضا نصرتنظامی، معاون توسعه مدیریت و منابع راهآهن، حجم کارها و فعالیتهایی که در چند سال اخیر در راهآهن انجام شده، رشد چشمگیری داشته و اقدامات خوبی در حوزه زیرساختهای راهآهن انجام شده است. نظامی تاکید کرده است: افق دید راهآهن تا سال 1404 افزایش سهم حمل و نقل ریلی از میزان فعلی به سهم 30درصدی است و برای رسیدن به این افق باید با جاده رقابت کنیم.
پیشبینی جا به جایی ۸۲۰ میلیون نفر مسافر
علاوه بر سند 20ساله چشمانداز، طرح جامع حمل و نقل هم برنامههای خاصی برای افزایش ظرفیت حمل و نقل ریلی کشور در نظر گرفته است.
در طرح جامع حمل و نقل برای سال 1409 جابهجایی ۸۲۰ میلیون نفر مسافر و ۶۵۰ میلیون تن بار به صورت زمینی و ارتقای حملونقل ریلی در بخش بار و مسافر پیشبینی شده است به طوری که این شیوه حملونقل قادر به حمل ۳۰درصد از کل جابهجایی بار در کشور با واحد تن- کیلومتر و ۱۸درصد از کل جابهجایی مسافر با واحد نفر -کیلومتر را داشته باشد.
براساس فاز اول طرح جامع حمل و نقل کشور پس از انجام مطالعات شناخت و با نگاه راهبردی به ارائه توصیههای کوتاهمدت و تدوین راهحلهای کم هزینه مرتبط با هر یک از زیربخشهای جادهیی، ریلی، هوایی و دریایی اقدام شده است.
در فاز دوم آمار و اطلاعاتی که مورد نیاز طرح بوده، جمعآوری شده و در فاز سوم مطالعات با نگاه به تقاضای حملونقل، افزایش ایمنی، کاهش شدت مصرف انرژی، افزایش بهرهوری و... پیشبینیهای لازم در دورههای ۵ ساله صورت گرفته است. در فاز چهارم و پس از پیشبینیهای صورت گرفته درخصوص تقاضای بار و مسافر، نیاز صنعت حملونقل به کلیه موارد سختافزاری و نرمافزاری ازجمله شبکه، ناوگان و ... تعیین شده است.
ازجمله مهمترین موارد مندرج در فاز چهارم طرح جامع حمل و نقل کشور میتوان به اولویتبندی کریدورهای اصلی جادهیی و ریلی اشاره کرد. این کریدورها در قالب ۳۶۵۰۰کیلومتر مسیرهای جادهیی شریانی و ۱۲۰۰۰کیلومتر محورهای ریلی پیشبینی و ارائه شدهاند. با توجه به پیشبینی جابهجایی ۸۲۰ میلیون نفر مسافر و ۶۵۰ میلیون تن بار به صورت زمینی برای سال ۱۴۰۹، ارتقای حملونقل ریلی در بخش بار و مسافر به طوری که این شیوه حملونقل قادر به حمل30درصد از کل جابهجایی بار در کشور با واحد تن - کیلومتر و ۱۸درصد از کل جابهجایی مسافر با واحد نفر- کیلومتر را داشته باشد ازجمله موارد تاثیرگذار در تعیین کریدورهای ریلی بودهاند.
نیاز به توسعه در مدل هاب
جبارعلی ذاکری، عضو هیاتمدیره شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حملونقل در گفتوگو با «تعادل» با اشاره به اینکه طرح جامع حمل و نقل کشور براساس الگوهای پیشبینی سفر و جابهجایی بار بین زونها یا محدودههای تعریف شده به دست میآید، تصریح کرد: در کشورهای مختلف طرح جامع حمل و نقل برای پیشبینی زیرساختها و ناوگان مورد نیاز حمل و نقلی تدوین میکنند. در کشور ما هم براساس چند دوره مطالعات جدی صورت گرفته است که نتایجش حاکی از آن است که در کشور هم در بعد زیرساختی و هم در بعد ناوگان و بهرهبرداری از زیرساختها نیاز به توسعه داریم.
عضو هیاتمدیره شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حملونقل ادامه داد: به عنوان مثال بررسیهای انجام شده در بخش حملونقل ریلی نشان میدهد، لازم است برای افزایش بهرهوری در برخی مسیرها که ظرفیت باری بالایی دارند روند بازاریابی و جذب بار بهبود یابد تا بتوانیم از این ظرفیتها استفاده کنیم و جذب بار از جاده به سمت حمل و نقل ریلی بیاید.
جبارعلی ذاکری گفت: البته آمار نشان میدهد، میزان حمل بار بخش ریلی در 3سال گذشته از 9درصد به 11.5درصد رسیده و همین آمار نشان میدهد که جذب بار به سمت حمل و نقل ریلی آمده است.
این مقام مسوول با اشاره به اینکه همواره پیشبینیهای صورت گرفته در سند چشمانداز را همراه با مدل توسعه یا در طرح جامع میبینند، میتوان پیشبینی کرد اجرای آن به خوبی انجام شود.
وی درخصوص پیشبینی کارشناسان اقتصادی مبنی بر افزایش مشکلات اقتصاد کشور و تاثیر آنها روی کاهش بودجههای عمرانی کشور نیز ادامه داد: من پیشبینی کارشناسان اقتصادی درخصوص اتفاقات سال آینده را تایید نمیکنم و آن را قبول ندارم زیرا ممکن است نه تنها سال آینده بلکه هر لحظه چنین اتفاقی بیفتد از سوی دیگر در اقتصاد پیشبینی چنین اتفاقاتی کار سادهیی نیست.
جبارعلی ذاکری گفت: اینکه هر آن ممکن است اتفاق ناگواری در اقتصاد کشور پیش آید چیز عجیبی نیست و دلیلش هم وقوع اتفاقات ناخواسته و پیشبینی نشده و تحمیل نتایج آن بر کشور است.
وی افزود: اما درحال حاضر به دلیل ثبات اقتصادی کشور و ثبات خوب سیاسی کشور در منطقه، مهار نقدینگی، کنترل تورم و اقدامات 4سال گذشته دولت موجب شده تا ثبات خوبی در کشور ایجاد شود. مگر اینکه مشکلی ایجاد شود که درآمدهای دولت محدود شود و طرحهای عمرانی بودجهشان کم شود.
وی افزود: تجربه کشور در فراز و نشیبهای مختلف مانند دوران جنگ و تحریم خود گواه بزرگی است. به همین خاطر، بهنظر من نیاز است تا رویکردهای تامین مالی را تغییر دهیم و با اتکا بر سرمایهگذاری بخش خصوصی و سرمایهگذاری کشورهای دیگر خلأ کمبود بودجههای عمرانی در کشور را جبران کنیم.
وی ادامه داد: از سوی دیگر در مقابل پیشگوییها و پیشبینیهای مثبت دیگری وجود دارد که خود امریکاییها هم آن را تایید کردند که فروش و قیمت نفت در سال آینده افزایش خواهد یافت و متوسط قیمت نفت در سال 2017 به 70 تا 80 دلار خواهد رسید.
این مقام مسوول تصریح کرد: در عین حال به نظر من با توجه به لزوم دوری از اقتصاد تک محصولی و تکیه بر درآمدهای نفتی باید روند تامین اعتبارات پروژههای عمرانی اصلاح شود و در تامین بودجههای مورد نیاز آنها رویکردها و شیوههای تامین مالی پروژهها متحول شوند. وی تاکید کرد: درحال حاضر از سوی شرکتهای اروپایی و آسیایی برای سرمایهگذاری در پروژههای عمرانی کشور استقبال خوبی شده و در واقع هر هفته 2 تا 3 تیم خارجی برای رایزنی درباره سرمایهگذاری در پروژههای عمرانی به کشور وارد میشوند.