گروه بورس
در ماههای اخیر، بعضا اخباری مبنی بر کمبود منابع مالی شهرداریهای تهران و شهرهای بزرگ برای پروژههای عمرانی منتشر شده است، با این وجود شهرداری کلانشهرها از روش تامین مالی در بازار سرمایه استقبال چندانی نکردهاند که نهایتا دولت در لایحه بودجه سال 96 میزان تامین مالی شهرداری از بازار سرمایه را از مبلغ 7هزار و 500میلیارد به 5 هزار میلیارد تومان تقلیل داده است.
به گزارش «تعادل» شهرداریها به ویژه شهرداری تهران به عنوان یکی از مهمترین متولیان طرحهای عمرانی کشور، اکثر منابع اعتباری خود را از درگاه بانکی تامین کرده و کمتر به انتشار اوراق واکنش مثبت نشان دادهاند. این در حالی است که هزینه تامین اعتبار از بازار پولی پر هزینهتر از بازار سرمایه است. در این زمینه برخی کارشناسان معتقدند شهرداریها بیشتر به روشهایی دلخوش کردهاند که نه تنها نیازی به شفافسازی ندارد بلکه دست آنها را
درخصوص تامین منابع به هر روشی باز میگذارد. با این حال تامین مالی شهرداریها از طریق اوراق مشارکت علاوه بر اینکه میتواند ضامن گسترش مشارکت اقتصادی مردم باشد، مکانیسم نامرئی خواهد بود که نظامهای مالی لجامگسیخته شهرداریها را کنترل کند. از این رو دور از انتظار نیست که چنین ابزارهای مالی با مزیتهای بالا با مذاق شهرداریهای بزرگی مانند تهران سازگار نباشد.
سابقه اوراق مشارکت شهرداریها
از سال 1377 مجلس شورای اسلامی طبق ماده ۱ آییننامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت در بازار سرمایه تشریح شد و
براساس این قانون، این اوراق با مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین و برای تامین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرحهای عمرانی-انتفاعی دولت مندرج در قوانین بودجه سالانه کشور یا برای تامین منابع مالی لازم برای تهیه مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولیدی توسط دولت، شرکتهای دولتی، شهرداریها و موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی منتشر میشود.
بر اساس این گزارش، از سال 1394 مجلس مجوز انتشار همه ساله حدود 7هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت را به دولت داده که از این ظرفیت بهطور کامل تاکنون استفاده نشده است. در بودجه سال 95 آمده بود که مطابق با برنامهریزیها با مبلغ 5هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت از سوی وزارت نفت، 10هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت از سوی شرکتهای وابسته به وزارتخانههای دولت، 10هزار میلیارد تومان اوراق خزانه اسلامی با سررسید کمتر از یکسال، 5هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت بهطور مستقیم از سوی دولت، 7هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت شهرداریها و نهادهای وابسته به آنها، 7 هزار و 500میلیارد تومان اوراق خزانه با سررسید یک تا 3سال و 12هزار و 500هزار میلیارد تومان اوراق تسویه خزانه که نوعی سند حسابداری از طریق بازار سرمایه ایران منتشر خواهد شد. تاکنون دربازار سرمایه بیش از 19 مورد از اوراق شهرداریهای کشور در بازارهای بورس و فرابورس منتشر شده که ارزش آنها به مبلغ 4هزار و 22میلیارد تومان میرسد. شایان ذکر است که از این 19 مورد در حال حاضر 16 مورد در حال دادوستد بوده و 3 مورد از آنها زمان آن به پایان رسیده است. این اوراق به ارزش اسمی
100هزار تومانی در بازار سرمایه دادوستد شده و نرخ سود آن در حال حاضر به صورت میانگین 19.68 درصد است. پرداخت این سود نیز به صورت علیالحساب بوده و هر سه ماهه به خریداران پرداخت میشود.
شهرداری مشهد رکورددار انتشار اوراق
بررسی اوراق منتشر شده از سوی نهادهای مدیریت شهری در دورههای اخیر نشان میدهد که شهرداری مشهد بیشترین انتشار اوراق مشارکت را از آن خود کرده است بهطوری که در مدت اجازه انتشار اوراق توسط شهرداریها، شهرداری مشهد با انتشار هزار و 917میلیارد تومان اقدام به انتشار اوراق کرده است. پس از شهرداری مشهد، شهرداری اصفهان با 958 میلیارد تومان، شهرداری شیراز 361میلیارد تومان و شهرداری قم با 299میلیارد تومان تلاش کردند تا منابع عمرانی خود را از طریق اوراق مشارکت تامین کنند.
این در حالی است که شهرداری تهران در نخستین دوره با انتشار 300میلیارد تومان اوراق در دورههای بعد هیچ گونه اوراقی منتشر نکرده است.
کم استقبالی از اوراق شهرداریها
هرچند تامین مالی از طریق انتشار اوراق مشارکت، در مدت 18ساله اخیر نتوانست به خوبی جای خود را در نهادهای عمومی مانند شهرداری باز کند و هنوز شهرداریها برای تامین مالی پروژههای عمرانی خود، به دست دولت چشم دوختهاند. بر همین اساس و در پی بلااستفاده ماندن ظرفیتهای شهرداری در انتشار اوراق، دولت یازدهم تصمیم گرفت در لایحه پیشنهادی بودجه 96، مبلغ 2هزار و 500میلیارد تومان از سقف انتشار اوراق شهرداریها را کاهش دهد. بر این اساس در لایحه بودجه سال 96، دولت مجوز داده است تا شهرداریهای کشور و سازمانهای وابسته به آنها بهطور مشترک یا انفرادی تا سقف 5هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت و صکوک اسلامی با تضمین خود و با بازپرداخت اصل و سود آن توسط شهرداریها منتشر کنند.