گروه دانش و فن|مرجان محمدی|
اینترنتِ اشیاء Internet of Things (IoT) ) مفهومی جدید در دنیای فناوری و ارتباطات است. به صورت خلاصه «اینترنت اشیاء» فناوری مدرنی است که در آن برای هر موجودی (انسان، حیوان یا اشیاء) قابلیت ارسال داده از طریق شبکه‌های ارتباطی، اعم از اینترنت یا اینترانت، فراهم می‌شود.
فرآیند ارسال داده‌ها در فناوری اینترنت اشیاء بدین‌ترتیب است که به سوژه مورد نظر یک شناسه یکتا و یک پروتکل اینترنتی (IP) تعلق می‌گیرد که داده‌های لازم را برای پایگاه داده مربوطه ارسال می‌کند. داده‌هایی که توسط ابزارهای مختلف از قبیل گوشی‌های تلفن همراه و انواع رایانه‌ها و تبلت‌ها قابل مشاهده خواهند بود.
دنیای مدرن و فناوری ارتباطات نشان داده است که در دنیای کسب و کار «آن‌هایی که به داده‌ها و اطلاعات بیشتر و بهتری دسترسی دارند آینده را کنترل خواهند کرد»؛ داشتن اطلاعات در دنیای جدید حکم سقوط سیب در روزگار نیوتون را دارد! اطلاعات به‌روز و مفید آن‌گاه که در زمان مناسب در اختیار اهل فن قرار گیرد، منجر به تولید محصولات و خدماتی می‌شود که زندگی بشر را هر روز بیش از پیش آسان و آسوده می‌کند؛ آسان و آسوده، با همه پیچیدگی‌ها و مصائب جهان امروز.
فناوری اینترنت اشیاء نیز با همین فلسفه توسعه یافته است. دریافت، ثبت و ارسال اطلاعات به‌روز و لحظه‌یی برای استفاده، تحلیل و بهبود محصولات و خدمات و البته در نهایت برای استفاده مصرف‌کنندگان انجام می‌گیرد. ورزشکاری که در طول یک برنامه تمرینی حرکات فیزیکی و تغییرات داخلی بدنش مورد مطالعه قرار می‌گیرد، تحقیقاتی که برروی جاندارانی به غیر از انسان سوژه یک تحقیق علمی است یا باک بنزین هوشمند یک خودروی سواری که خالی شدن خود را گزارش می‌دهند، اینها همگی با استفاده از فناوری اینترنت اشیاء قادر خواهند بود اطلاعات لازم را به صورت لحظه‌یی به هر پایگاه داده‌یی که بدان متصل شده باشند، در هر نقطه‌یی از دنیا ارسال کنند.
فرآیند ارسال داده‌ها در فناوری اینترنت اشیاء نیازی به تعامل «انسان با انسان» یا «انسان با رایانه» نخواهد داشت و داده‌ها به صورت اتوماتیک و بر اساس تنظیمات انجام شده و در زمان‌های مشخص (معمولاً به‌صورت دایم و لحظه‌ای) ارسال می‌گردند. ظهور پدیده اینترنت اشیاء یکی از هزاران نتیجه گسترش اینترنت و البته توسعه فناوری‌های بیسیم (Wireless Technologies) و سامانه‌های میکرو-الکترومکانیکی (Micro-electromechanical Systems) است. به‌دلیل قابلیت‌های فراوانی که در تعاملات «ماشین با ماشین» در فناوری اینترنت اشیاء موجود است، این پدیده تا به امروز در بخش‌های صنعت (به خصوص در انواع کارخانجات تولیدی)، انرژی و گاز کاربرد فراوانی داشته است. سایر محصولات هوشمند، محصولاتی که قابلیت برقراری ارتباط «ماشین با ماشین» را دارند، از قبیل لیبل‌های هوشمند، کنتورهای هوشمند نیز از فناوری اینترنت اشیاء سود می‌برند.
با اینکه فعالیت در حوزه فناوری اینترنت اشیاء از اوایل دهه ۹۰ میلادی آغاز شد، اما اصطلاح «اینترنت اشیاء» را کوین اشتون در سال ۱۹۹۹ ارائه کرد. جالب است بدانید یکی از توسعه‌دهندگان فناوری اینترنت اشیاء محقق و پژوهشگری ایرانی به نام رضا راجی است. راجی یک کارآفرین سریالی، مشاور شرکت‌های نام‌دار و دانش‌آموخته مهندسی الکترونیک است و در منطقه خلیج سان‌فرانسیسکوی ایالات متحده سکونت دارد.
فناوری اینترنت اشیا نقش بسیار مهمی در دنیای کارآفرینان بازی می‌کند. کسب و کارهای متعددی بر محور این فناوری راه‌اندازی شده‌اند، در حالی که این مفهوم و این فناوری در ابتدای راه خود قرار دارد و هر روز بیش از پیش تغییرات و تحولات جدیدی در آن رخ می‌دهد. استفاده از این فناوری برای کارآفرینان و محققین خلاق ایرانی یک فرصت گران‌بها به شمار می‌رود که می‌تواند به بهبود فضای کسب و کار و اشتغال‌زایی در کشور کمک شایانی بکند.
اتصال بیش از ۲۰ میلیارد ابزار به اینترنت
با پیشرفت فناوری‌های ارتباطی و همه گیرشدن پدیده اینترنت اشیا تعداد ابزار متصل به شبکه‌های ارتباطی از 5.4 میلیارد وسیله در سال ۲۰۱۷ به 20.4 میلیارد وسیله در سال ۲۰۲۰ افزایش می‌یابد.
یافته‌های موسسه تحقیقاتی گارتنر نشان می‌دهد که چین، امریکای شمالی و اروپای غربی به مهد استفاده از اینترنت اشیا مبدل می‌شود و ۶۷درصد از محصولات مبتنی بر اینترنت اشیا در این بخش از جهان نصب شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بزرگ‌ترین بخش از این ابزار مربوط به محصولات مصرفی شهروندان عادی است که 5.2 میلیارد وسیله را در سال ۲۰۱۷ به خود اختصاص می‌دهد. 3.1 میلیارد ابزار مبتنی بر اینترنت اشیا هم مربوط به صاحبان مشاغل خواهد بود.
به گفته پیتر میدلتون مدیر امور تحقیقاتی گارتنر، استفاده از خدمات اینترنت اشیا در سیستم‌های خودکار، تلویزیون‌های هوشمند، ست تاپ باکس‌ها، ابزار اندازه‌گیری، خودروها، لوازم خانگی، دوربین‌های امنیتی و... رشد پرشتابی خواهد داشت.
در حوزه کسب و کارهای تخصصی نیز تولید حسگرهای مختلف اندازه‌گیری و پردازش اطلاعات، موقعیت یابی، ابزار کمکی انجام مراقبت‌های درمانی و... با استفاده از محصولات مبتنی بر اینترنت اشیا شتاب فراوانی خواهد گرفت. از سال ۲۰۱۸ محصولات مبتنی بر اینترنت اشیا برای ساخت ساختمان‌های هوشمند نیز بطور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین پیش بینی می‌شود با گذشت زمان هزینه استفاده از چنین ابزاری کاهش یابد و در نتیجه استفاده از آنها بیشتر و بیشتر خواهد شد. صرف هزینه در این حوزه در سال ۲۰۱۷ در حدود ۲۷۳ میلیارد دلار پیش بینی شده است.
راه‌اندازی اینترنت اشیاء در ایران
و اما در ایران، ایران و فرانسه همکاری رسمی خود را در زمینه فناوری اینترنت اشیاء با پوشش سراسری شبکه ملی اطلاعات، آغاز کردند.
با امضای قرارداد همکاری میان دو شرکت فناوری ایرانی و فرانسوی، طرح تجاری ارائه خدمات اینترنت اشیاء در کشور آغاز شد.
این همکاری که میان یکی از اپراتورهای ارتباطات ثابت (FCP) و یک شرکت فرانسوی صورت گرفته است، برای نخستین بار، ایران را بر لبه تکنولوژی جدیدترین دستاوردها در حوزه فناوری اطلاعات قرار می‌دهد. همزمان با گسترش شبکه اینترنت اشیاء (IoT) در جهان، عملاً شهروندان ایرانی نیز این فرصت را به دست می‌آورند که همچون سایر کشورهای پیشرفته از خدمات نوین این شبکه استفاده کنند.
هدف از این همکاری، ایجاد زیرساخت ارتباطی LPWAN برای ارتباط اشیاء با یکدیگر در سطح ملی بر بستر شبکه ملی اطلاعات اعلام شده تا از این طریق با در اختیار قرار دادن نخستین شبکه اینترنت اشیاء (IoT) به کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی امکان ارائه خدمات بر این بستر، فراهم شود.
اینترنت اشیاء، امکان اتصال تمامی دستگاه‌ها که از طریق سنسورها هوشمند شده و با محیط پیرامون خود در تعاملند را بر بستر اینترنت و اینترانت برای کاربران فراهم می‌آورد.
از جمله ویژگی‌های فناوری LPWAN، توان مصرفی پایین برای اشیاء است که سبب افزایش طول عمر باتری آنها می‌شود. طول عمر باتری تا ۱۰ سال، نرخ انتقال پایین، گستردگی پوشش و استفاده از باند فرکانسی آزاد از ویژگی‌های فناوری LPWAN است که استفاده از آن را در برخی از کاربردها از جمله اندازه‌گیری هوشمند و مدیریت ناوگان‌های حمل و نقل، خواندن میزان کارکرد کنتور آب، برق و گاز از راه دور و صدها مورد دیگر ممکن می‌کند.
شرکت فرانسوی که قرار است در ایران فعالیت کند، اکنون در ۳۰ کشور جهان در زمینه اینترنت اشیاء (IoT) با ایجاد شبکه‌یی مبتنی بر فناوری LPWAN فعال است و در نظر دارد شبکه بین‌المللی فوق را تا سال ۲۰۱۸ در بیش از ۶۰ کشور جهان توسعه دهد.
