شهداد شعبانی: باید از ورود به چالش جدید فرار کنیم
گروه اقتصاد کلان| الهام آبایی|
اقتصاد جهانی با ورود ترامپ به عرصه سیاست با سوال‌های متعددی مواجه شد. سیاست‌های رییس‌جمهور جدید امریکا که در نظر دارد بیشتر بر اقتصاد داخلی تمرکز پیدا کند، نشان می‌دهد با شرکای تجاری پیشین، کشورش هم رویکردهای جدیدی را اتخاذ خواهد کرد. هر چند تحلیلگران بر این باورند که ترامپ پس از مدتی در رویکرد تند خود بازنگری خواهد کرد اما از نخستین اقدامات او در مدت کوتاهی که روی کار آمده است به خوبی می‌توان دریافت که معادلات اقتصاد جهان مانند پیش نخواهد بود. آغاز جنگ تجاری با چین در پی وضع تعرفه 200درصدی بر برخی اقلام چینی، ایجاد دیوار بین امریکا و مکزیک و رویکرد زاویه‌دار ترامپ نسبت به اتحادیه اروپا همه سیاست‌هایی است که نشان می‌دهد، امریکا به عنوان قدرت برتر اقتصاد جهانی آینده متفاوتی را برای بازار رقم خواهد زد. در این میان تحلیل روابط اقتصادی ایران در پی سیاست‌های دولت جدید امریکا هم پیچیده‌تر شده است.
شانس کم ایران برای جذب سرمایه
در شرایطی که پس از برجام، هیات‌های تجاری متعددی وارد کشور شد و انتظار آن می‌رفت که ایران بتواند روابط اقتصادی جدیدی با اتحادیه اروپا رقم بزند شاهد بودیم که این رفت و آمدهای هیات‌های تجاری کمتر به قرارداد و ورود سرمایه منجر شد. تردید سرمایه‌گذاران اروپایی از ورود به بازار ایران دو دلیل عمده داشت. نخست نگرانی از وضعیت اقتصاد داخلی ایران، دیگر احساس خطر از جانب کاخ سفید و ترس از دست دادن مهم‌ترین شریک تجاری اتحادیه اروپا. اما درحالی ایران سال 95 را با ثبات اقتصادی بیشتر و عملکردی قوی‌تر سپری کرد که ورود ترامپ به عرصه سیاست، تردید اتحادیه اروپا را برای ورود به بازار ایران تشدید کرد. حال با وجود برگزیت و تضعیف اتحادیه اروپا، ریسک سرمایه‌گذاری در ایران برای اروپایی‌ها بیش از پیش افزایش یافته است.
در همین خصوص شهداد شعبانی، کارشناس اقتصادی بر این باور است که شانس ایران برای جذب سرمایه‌گذاری بیش از پیش کاهش یافته است. شعبانی در گفت‌وگو با «تعادل» با بیان اینکه درحال حاضر شرایط ایران برای جذب سرمایه چندان خوب نیست، اظهار کرد:«وقتی سرمایه‌گذار می‌خواهد وارد کشوری شود، بررسی می‌کند که آیا سرمایه او در منطقه امنی قرار می‌گیرد یا خیر. اگر سرمایه در منطقه امن قرار نگیرد، سرمایه‌گذار هم ریسک نمی‌کند. وقتی شرایط ایران از لحاظ داخلی از ثبات در رویه‌ها و سیاست‌ها برخوردار نباشد و انسجام داخلی برای برخورد با سرمایه‌گذار اعم از ایرانی و غیرایرانی را نداشته باشیم، نمی‌توان آینده سرمایه‌گذاری در ایران را چندان مثبت دید.» وی با اشاره به رویکرد جدید امریکا درخصوص اتحادیه اروپا و اثر آن بر جذب سرمایه در ایران توضیح داد:«وقتی در مورد اتحادیه اروپا صحبت می‌کنیم در مورد یک پازل از سرمایه‌گذاری در دنیا حرف می‌زنیم. این کشورها ضمن اینکه با هم در گرفتن بازارها رقابت دارند، مشترک‌المنافع هستند. این کشورها در پشت پرده با هم تعاملات زیادی دارند و تقسیم بازار بین خود را با توافقات دقیقی به انجام می‌رسانند. بنابراین غول
اقتصادی مثل امریکا که همه کشورهای اروپایی نمی‌خواهند بازار خود را در آنجا از دست دهند، می‌تواند تاثیر زیادی در روابط اقتصادی ایران با اتحادیه اروپا داشته باشد.»
کارشکنی‌های منطقه‌ای برای ورود سرمایه
شعبانی با بیان اینکه فشارهای بین‌المللی برای اینکه سرمایه‌ها به سمت ایران سوق پیدا نکند حاکم است، اظهار کرد:«باید توجه داشت که کشورهای منطقه تمایل چندانی به ورود سرمایه‌ها به ایران ندارند به این دلیل که توسعه ایران به معنای محدود شدن بازار آنهاست. شرایط بین‌المللی و داخلی به طور کلی فضای خوبی برای سرمایه‌گذاری در ایران ایجاد نمی‌کند.»
وی افزود:«در ابتدا خوش‌بین بودیم که سرمایه‌گذاری با همان درایت خوبی که در تیم هسته‌یی دیدیم پس از برجام به صورت جدی دنبال شود. اما متاسفانه تغییر سیاسی در امریکا همچنین عدم استفاده از فرصتی که پس از برجام ایجاد شد، باعث شد نتوانیم در حوزه سرمایه‌گذاری پیشرفتی ببینیم. در عین حال انتخاب ترامپ به عنوان ریاست جمهور امریکا امکان موفقیت ایران در سرمایه‌گذاری خارجی را تضعیف کرد.»
این کارشناس اقتصادی در ادامه به تحلیل رویکرد آتی ترامپ در روابط بین‌الملل پرداخت و گفت: «ترامپ قبل از اینکه یک سیاستمدار باشد یک بازرگان است. یک بازرگان به خوبی به دو اصل اعتقاد دارد. اصل اول آرامش است. یک بازرگان می‌داند که امکان حیات او در صورت فروش خواهد بود. بنابراین ارزش آرامش را درک می‌کند و به این موضوع واقف است که اگر بازار آرامش داشته باشد، فروش افزایش خواهد یافت. اصل دوم این است که بازرگان ارزش تعامل در برخورد با محیط پیرامونی خود را می‌داند. به عبارت دیگر یک بازرگان می‌داند هر چیزی قیمتی دارد که می‌توان روی آن قیمت مذاکره کرد و به توافق رسید.» شعبانی افزود:«این دو اصل موجب می‌شود که ترامپ متوجه این موضوع باشد باید در بازارهایی که در آن حضور دارد، آرامش و تعامل برقرار کند تا بتواند فروش داشته باشد. در این صورت پیش‌بینی می‌شود، حرف‌های شدیدی که می‌زند در عمل اتفاق نیفتد. در غیر این صورت ما ممکن است در شرایط جهانی دچار تلاطم جدیدی شویم.»
فرار از چالش جدید
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه باید تلاش کنیم درحال حاضر دچار تحولات جدید نشویم، اظهار کرد: «باید تا می‌توانیم از ورود به چالش فرار کنیم. هر چه چالش در یک سرزمین بیشتر باشد امکان استفاده از دیگران برای توسعه آن سرزمین کمتر است. به این دلیل که سرزمین ناامن داوطلبی برای سرمایه‌گذاری هم نخواهد داشت.»
شعبانی تصریح کرد:«مهم‌ترین وظیفه دولتمردان ما در شرایط کنونی این است که جامعه را با درایت به سمت آرامش ببرند و هر پدیده‌یی که موجب از بین رفتن این آرامش می‌شود، مدیریت کنند تا بتوانیم از تنش‌ها عبور کنیم. خوشبختانه در برخی حوزه‌ها توانسته‌ایم خوب عمل کنیم اما در برخی زمینه‌ها خیر.»
وی با اشاره به اهمیت آرامش در روابط بین‌الملل برای پیشبرد اهداف اقتصادی تصریح کرد:«حرکت به سمت تحریک جوامع بین‌المللی همواره برای ما مضر بوده و ما را به شرایط سخت‌تری برده است. بنابراین بهتر است از تجارب پیشین استفاده کنیم تا ایران را به عنوان کشوری ناامن در منطقه معرفی نکنیم. بازرگان کسی است که با پول دیگران کار می‌کند. زمانی که بتوانیم سرمایه‌های دیگران را بگیریم و مملکت را با سرمایه‌های آنها توسعه دهیم که هم سود ببریم و هم سود برسانیم، می‌توانیم بگوییم به مهارت رسیده‌ایم.» شعبانی افزود:«موفقیت در بستر تجربه‌ها حاصل می‌شود بنابراین باید چرخه را به نوعی طی کنیم که اشتباهات گذشته را تکرار نکنیم و هر روز بهتر عمل کنیم. در غیر این صورت مجبوریم با پول خودمان کار کنیم و توسعه ایجاد کنیم. بدترین نوع سرمایه‌گذاری هم این است که با پول خودمان کار کنیم به این دلیل که هر آسیب یا اشتباه در مورد سرمایه‌گذاری متوجه خودمان خواهد بود. درحالی که اگر شریکی در سرمایه‌گذاری داشته باشیم هر اشتباهی در کار رخ دهد، بخشی از آن به سمت ما برخورد می‌کند.»
دور از آسیب تلاطم قدرت‌ها
شعبانی تصریح کرد:«هر چالش می‌تواند فرصت‌ها را در پی اختلافات از میان ببرد. این خواست کشورهای قدرتمند منطقه‌یی است که ما از این فرصت‌ها استفاده نکنیم. بنابراین باید با آرامش به گونه‌یی رو به جلو حرکت کنیم که هیچ تنشی در محیط فعالیت ما ایجاد نشود. ما باید خودمان را از آسیب‌های تلاطم بین قدرت‌ها دور نگه داریم و به آرامی به سمت توسعه کشور حرکت کنیم. بسیاری از کشورها علاقه‌مندند که ما وارد چالش‌های جدید شویم و دوباره عقب بیفتیم بنابراین ما باید از چنین اختلافاتی چه در سطح داخلی و چه در سطح بین‌المللی اجتناب کنیم.»
این کارشناس اقتصادی افزود:«یک دولتمرد برجسته به آرامی به سمت نتایج تعیین شده، حرکت می‌کند و وقتی دیگران متوجه می‌شوند که به مقصد رسیده است. کاری که امروز ترامپ انجام می‌دهد، باعث شده تا دایما جامعه داخلی و بین‌المللی تحت تنش قرار گیرد و به زودی آسیب‌های ناشی از این رویکرد را هم خود او و هم کشورش خواهد دید.»
به نظر می‌رسد، دولتمردان هم به موضوع اهمیت آرامش در حفظ ثبات اقتصادی ایران به خوبی اشراف داشته‌اند. پرهیز از تنش‌های بین‌المللی بخشی از عملکرد دولت یازدهم در حوزه دیپلماسی بوده است. بنابراین می‌توان گفت، دولت روحانی به خوبی به اهمیت ثبات برای پیشبرد اهداف خود آگاه است. در این بین باید دید رویکرد آتی ترامپ در سیاست‌های بین‌الملل دچار تغییراتی خواهد شد یا خیر. به طور قطع استمرار رویکرد وی در تنش‌آفرینی در سطح بین‌المللی فضای سرمایه‌گذاری را از ایران نیز خواهد گرفت. با این حال اگر امریکا سر ناسازگاری با شرکای تجاری خود داشته باشد، قدرت‌های برتر اقتصادی در جست‌وجوی بازارهای جدید قطعا به ایران هم روی خواهند آورد. در این شرایط رویکرد ایران در برابر سرمایه‌گذاران و برقراری امنیت در اقتصاد داخلی است که می‌تواند آینده جدیدی برای اقتصاد ایران در سطح بین‌الملل رقم بزند.
