گروه انرژی حمید مظفر
همان‌طور که پیش از این نیز انتظار می‌رفت ورود به ماه فوریه به معنای آغاز ارزیابی‌ها از کم‌وکیف اجرای توافق نفتی در نخستین ماه عملیاتی‌شدن آن است. پیش‌تر موسسه معتبر پلتس نخستین گزارش از جزییات تولید نفت‌خام اوپک در ماه ژانویه را منتشر کرده بود که براساس آن اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت معادل 91درصد از تعهد خود در توافق کاهش تولید نوامبر 2016 را تحقق بخشیده بودند. اکنون نوبت به آژانس بین‌المللی انرژی به عنوان نهاد سیاست‌گذار و مشاور انرژی کشورهای OECD است تا براساس داده‌ها و منابع خود عملکرد اوپکی‌ها را ارزیابی کند. گزارش IEA نیز نتیجه‌یی مشابه نتیجه پلتس و پایبندی 90درصدی اوپکی‌ها به توافق را نشان می‌دهد.
انتشار این گزارش با واکنش مثبت بازار مواجه شد. به گزارش «تعادل» و به نقل از رویترز، قیمت جهانی نفت پس از انتشار اولیه گزارش آژانس بین‌المللی انرژی یک‌درصد رشد کرد. براساس داده‌های بلومبرگ، روز گذشته نفت‌خام برنت با 54سنت افزایش هر بشکه 56دلار و 17سنت و نفت‌خام WTI با 42سنت رشد به سطح 53دلار و 42سنت رسید. اما آنچه باعث می‌شود بازار نفت افزایش قیمت شدیدی را تجربه نکند ذخایر قابل توجه نفتی است که با وجود روند کاهشی چندین‌ماهه، کماکان بالاتر از میانگین 5ساله و حدود 286میلیون بشکه است.
بررسی «تعادل» از گزارش ماهانه جدید IEA را در ادامه می‌خوانید.
براساس گزارش ماهانه آژانس بین‌المللی انرژی، تخمین زده می‌شود که تولید نفت کشورهای اوپک در ماه ژانویه به 32میلیون و 100هزار بشکه در روز رسیده باشد. هرچند در گزارش IEA قید شده است که این آمار داده‌های منتشر شده توسط منابع ثانویه اعلام شده و کامل نیستند و در آینده مورد بازبینی قرار خواهند گرفت. با این‌حال کارشناسان آژانس، کاهش تولید صورت گرفته در نخستین ماه از اجرای توافق را «شدیدترین کاهش تولید داوطلبانه» در تاریخ اوپک می‌خوانند.
بررسی‌های IEA همچنین حکایت از پایبندی 33درصدی روسیه به تعهدات خود دارد. بزرگ‌ترین تولیدکننده غیراوپکی نفت دنیا در توافق ماه دسامبر تعهد داد تا از مجموع کاهش 558هزار بشکهیی تولید نفت 11کشور غیراوپکی، بیش از نیمی از آن را به عهده بگیرد و 300هزار بشکه در روز از تولید نفت خود بکاهد.
برخلاف سعودی‌ها و برخی کشورهای اوپکی که حتی پا را فراتر از تعهد گذاشته و تولید خود را به‌شدت کم کرده‌اند، روس‌ها عجله‌یی برای کاهش تولید خود ندارند و با طمانینه به سمت کاهش تولید خود حرکت می‌کنند. بررسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی نشان‌دهنده این است که در ماه ژانویه روس‌ها تنها 100هزار بشکه از تولید روزانه خود را کم کرده‌اند که چیزی حدود یک‌سوم تعهد آنهاست. البته هنوز آمار رسمی در این زمینه از سوی هیچ کشوری منتشر نشده است اما برخی کشورها به صورت کلی آماری از عملکرد خود ارائه کرده‌اند. به‌عنوان مثال عمان اعلام کرده که در راستای توافق صورت‌گرفته، این پادشاهی روزانه 45هزار بشکه کمتر نفت تولید می‌کند. همچنین قزاقستان اعلام کرده که کاهش تولید نفت این کشور نیز از هدف تعیین شده تجاوز کرده است.
مجموعه این اقدامات سبب شده تا شاهد کاهش محسوس در عرضه جهانی نفت باشیم. به گزارش «تعادل» و به نقل از سی‌ان‌بی‌سی، گزارش IEA نشان می‌دهد که در ماه ژانویه عرضه جهانی نفت نسبت به دسامبر 2016 حدود یک‌میلیون و 500هزار بشکه در روز کاهش یافته است. در حال حاضر تولید جهانی نفت به 96میلیون و 400هزار بشکه در روز رسیده که 730هزار بشکه کمتر از سطح تولید در مدت مشابه سال گذشته است. تولید اوپک نیز برای نخستین‌بار از ابتدای سال 2015 با کاهش سالانه
(year to year) مواجه شده است. در ماه ژانویه تولید نفت روزانه اعضای اوپک کاهش یک‌میلیون بشکهیی را تجربه کرده است. عملکردی که نشان‌دهنده همراهی 90درصدی اعضا با توافق است. عربستان‌سعودی و شماری از کشورهای تولیدکننده، عرضه خود را فرای سطح توافق شده کاهش داده‌اند. هرچند افزایش تولید در لیبی و نیجریه (که از اجرای توافق مستثنا هستند) کاهش شدید تولید را خنثی کرده است.
در گزارش آژانس بین‌المللی انرژی عنوان شده است: «ما در رابطه با وضعیت تولید نفت اوپک در 6ماه آینده و در راستای توافق پیش‌بینی نمی‌کنیم. اما اگر سطح پایبندی به توافق ماه ژانویه (در ماه‌های آینده) نیز باقی بماند، تفاوت بین عرضه و تقاضای جهانی منجر به کاهش روزانه 600هزار بشکه در ذخایر نفت خواهد شد.» البته کارشناسان آژانس این نکته را نیز تذکر می‌دهند که این کاهش تولید از دیوار بسیار بلند ذخایر اتفاق خواهد افتاد. در 5ماه گذشته ذخایر نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی کشورهای OECD برای 5ماه متوالی با کاهش روبه‌رو بود و تنها در 3ماهه پایانی سال 2016 کاهش 800هزار بشکهیی را تجربه کرده است. با این‌حال مجموع ذخایر این کشورها در پایان سال 2016 کماکان 286میلیون بشکه بود که بیشتر از میانگین 5ساله است و انتظار می‌رود که تا رسیدن سال 2017 به نیمه راه، حجم ذخایر نفتی آنها کماکان به صورت قابل‌توجهی بالاتر از سطح میانگین باقی بماند.
تداوم این حجم از ذخایر به‌اضافه احتیاط بازارها در ارزیابی سطح کاهش تولید و رصد چگونگی افزایش تولید توسط دیگر تولیدکنندگان می‌تواند رفتار آرام قیمت نفت‌برنت پس از انفجار اولیه قیمت پساتوافقی را توضیح دهد. قیمت نفت‌خام برنت به عنوان مهم‌ترین مرجع قیمت‌گذاری طلای سیاه، پس از افزایش ناگهانی 10دلاری به محض اعلام توافق کاهش تولید، اکنون در میانه‌های کانال 50دلاری آرام گرفته است و بازار در وضعیت انتظار و «خوف‌ورجا» قرار دارد. به گزارش «تعادل» و به نقل از آژانس بین‌المللی انرژی، اکنون در کشورهایی نظیر برزیل، کانادا، ایالات‌متحده و دیگر کشورهای غیراوپکی که در توافق کاهش تولید تعهدی نداده‌اند شاهد جریان بیشتر عرضه نفت هستیم و انتظار می‌رود که در سال‌های آینده جهش قابل توجهی در تولید این کشورها اتفاق بیفتد. براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی انتظار می‌رود که کشورهای فوق‌الذکر در سال 2017 در مجموع رشد 750هزار بشکهیی در تولید روزانه نفت را به ثبت برسانند.
بدین‌ترتیب با توجه به تعهدی که 11کشور غیراوپکی برای کاهش تولید خود در ماه دسامبر سال 2016 ارائه کرده‌اند، انتظار می‌رود که خالص تغییرات در تولید کشورهای غیراوپکی، مثبت 400هزار بشکه در روز باشد.
الکس هولبورن مدیر شرکت «هنم و شرکا» در گفت‌وگو با سی‌ان‌بی‌سی اظهار می‌کند که تولید نفت ایالات‌متحده فاکتور تعیین‌کننده و کلیدی در ادامه راه خواهد بود. او در این باره می‌گوید: «ایالات‌متحده به صورت بالقوه می‌تواند در سال جاری تولید خود را بین 300 تا 500هزار بشکه در روز افزایش دهد. هم‌اکنون شاهد افزایش ماهانه شمار ریگ‌های حفاری در این کشور هستیم و در 6ماه اخیر تعداد این ریگ‌ها بین 65 تا 70عدد افزایش داشته است. این مساله یک شاخص کلیدی در ادامه (حرکت بازار) است.»
