گروه انرژی|حمید مظفر|
با شروع فرآیند کاهش تولید توسط اعضای اوپک از ابتدای سال 2017، اثر حقیقی این اقدام هنوز بر بازار فیزیکی نفت مشخص نیست. درحالی که قیمت نفت‌خام برنت 4دلار در هر بشکه نسبت به بالاترین سطح قیمت آن در ماه ژوئن 2016 افزایش یافته، قیمت نفت‌خام ارزان‌تر کشورهای خاورمیانه کماکان با سرعت بیشتری در حال افزایش است.
در حال حاضر قیمت هر بشکه نفت‌خام برنت به 57دلار و 35سنت و قیمت هر بشکه نفت‌خام WTI به 54دلار و 20سنت رسیده است.
درحالی که هنوز آمار رسمی در رابطه با میزان کاهش تولید اعضای اوپک و نیز تولیدکنندگان غیراوپکی منتشر نشده است، می‌توان با بررسی شاخص بازارهای مالی تاثیر توافق اوپک بر بازار را سنجید. یکی از این شاخص‌ها فاصله قیمتی بین دو مرجع قیمت‌گذاری نفت است (Crude Oil Price Spread)
است. این شاخص عموما در رابطه با قیمت دو مرجع اصلی قیمت نفت در جهان یعنی برنت و WTI منتشر می‌شود. اما به نظر می‌رسد با اجرای توافق اوپک در حال حاضر فاصله قیمت نفت برنت-دوبی و عمان (و نیز دبلیو‌تی‌آی-دوبی و عمان) از اهمیت بیشتری در میان فعالان بازار برخوردار است. فاصله بین دو بنچ‌مارک نفتی برنت-دوبی و عمان به کمترین سطح خود در 15 ماه اخیر رسیده است. این موضوع بیش از پیش نشان‌دهنده این است که خریداران در کدام بازار شاهد محدودیت بیشتر عرضه هستند؛ محدودیت عرضه‌یی که قادر است جریان جهانی مبادلات نفت را متاثر کند. گزارش «تعادل» از آخرین وضعیت بازار نفت را در ادامه می‌خوانید.
کشورهای تولیدکننده در خاورمیانه عمدتا نفت باکیفیت پایین‌تری را تولید می‌کنند که در این صنعت به «نفت‌خام سنگین» مشهور است. بنابراین هنگامی که تولید اعضای اوپک کاهش می‌یابد فاصله قیمت بین نفت‌خام با کیفیت پایین و نفت‌های خام سبک و با کیفیت بالایی نظیر برنت و WTI نیز با کاهش روبه‌رو می‌شود.
به گزارش «تعادل» و به نقل از بلومبرگ، وارن پترسن کارشناس بازار کالا در بانک بین‌المللی ING در این زمینه معتقد است: «نفت‌های خام سنگین همواره نخستین گزینه برای کاهش تولید هستند و بنابراین به نظر می‌رسد فاصله قیمت (بین بنچ‌مارک‌های نفت) در حال کاهش است.»
در بازار نفت فاصله قیمت بین بنچ‌مارک‌های مختلف از مهم‌ترین شاخص‌های تصمیم‌گیری فعالان است. مهم‌ترین شاخص در این میان فاصله (Spread) برنت-دبلیو‌تی‌آی است. اما به نظر می‌رسد که افزایش قیمت نفت‌خام کشورهای خاورمیانه سبب شده که حداقل برای مدت کوتاهی فاصله برنت-عمان و دوبی مورد توجه تاجران قرار گیرد. به گزارش «تعادل» و به نقل از بلومبرگ، کاهش فاصله قیمت میان سبد نفتی برنت و سبد نفتی عمان و دوبی سبب شده پالایشگاه‌ها بهتر بتوانند ریسک مربوط به سیال نبودن بازار نفت‌خام سنگین را با استفاده از بازار سیال نفت برنت پوشش دهند. در هفته اخیر فاصله بین سبد نفتی برنت و دوبی به یک‌دلار و 68سنت رسید که پایین‌ترین سطح در 15 ماه اخیر است. درحالی که این فاصله در ژوئن 2016 معادل 3دلار و 71سنت در هر بشکه بوده است.
در این میان اگرچه فعالیت تاجرانی همچون شرکت ویتول و بعضی شرکت‌های هجینگ روی معامله اختلاف قیمت نفت‌خام سنگین (اوپک) و سبک (برنت و WTI) متمرکز شده، اما بازار برای جریان اصلی سرمایه‌گذاران در بازار که بر فاصله قیمت برنت و WTI متمرکزند، مبهم است. بر این اساس، فاصله قیمت بین نفت‌خام سنگین و سبک بیش از آنکه نشان‌دهنده فعالیت سفته‌بازانه معامله‌گران باشد انعکاسی از تقاضای پالایشگران و خریداران نفت‌خام سنگین به صورت فیزیکی است که تحت‌تاثیر کاهش تولید اوپک قرار گرفته است.
از آنجا که قیمت نفت در بازارهای آسیا براساس شاخص قیمت عمان-دوبی صورت می‌گیرد، کاهش فاصله قیمت برنت-دوبی این امکان را به مشتریان آسیایی می‌دهد که بتوانند از ابزارهایی نظیر مبادله قراردادهای آتی با قراردادهای فیزیکی (EFP) و مبادله قراردادهای آتی با قراردادهای سوآپ (EFS) استفاده کنند. این ابزار مالی به طرفین اجازه می‌دهد که در بازار مالی قراردادهای آتی یک کالا را با قراردادهای فیزیکی مبادله کنند. از این‌رو اکنون این امکان برای آسیایی‌ها فراهم شده تا از ابزار مبادله قراردادهای آتی برنت-دوبی استفاده کنند و از این طریق ریسک قیمت نفت دوبی را به ریسک قیمت نفت برنت تبدیل کنند، چراکه مدیریت ریسک نفت برنت باتوجه به سیال بودن بازار آن بسیار آسان‌تر است. همچنین در چنین شرایطی تاجران می‌توانند با استفاده از ابزار EFS قراردادهای آتی برای کالایی نظیر نفت دوبی را با یک قرارداد سوآپ نفت برنت که به صورت نقدی تسویه می‌شود را مبادله کنند.
جیووانی استانوو تحلیلگر بازار کالا در موسسه مالی USB سوییس در این رابطه اظهار می‌کند: «در حال حاضر قیمت‌گذاری در بازار فیزیکی در نتیجه کاهش تولید اوپک، پیشران اصلی بازار است. بنابراین اگر اوپک روی قیمت بالاتر نفت هدف‌گذاری کرده باشد این مساله سبب محو شدن نفت سنگین از بازار خواهد شد.»
مذاکره غیررسمی برای ارزیابی اجرای توافق
به گزارش «تعادل» و به نقل از مارکت‌واچ، یک منبع آگاه از تولید عربستانسعودی اعلام کرده است که تولید نفت این کشور از ماه اکتبر تا به امروز حداقل حدود 486هزار بشکه در روز کاهش یافته و بزرگ‌ترین صادرکننده نفت‌خام دنیا را به آرامی با توافق اخیر اوپک برای افزایش قیمت همگرا کرده است. 486هزار بشکه در روز رقمی است که عربستان در توافق اخیر خود با اوپک برای کاهش تولید خود پذیرفته است. به گفته این شخص، سعودی‌ها به‌طور کامل و حتی بیشتر از سطح تعیین شده توافق را اجرا کرده‌اند و در حال حاضر تولید این کشور به حدود 10میلیون و 58هزار بشکه رسیده که در توافق اوپک برای عربستان تعیین شده بود. آخرین خبرها حاکی از آن است که محمد بارکیندو دبیرکل اوپک اعلام کرده که در هفته آینده مذاکرات غیررسمی با عربستانسعودی و 6 تولیدکننده دیگر این سازمان برای ارزیابی نحوه اجرای توافق کاهش تولید اوپک تاثیر خواهد داشت.
کاهش 300هزار بشکه‌ای تولید اوپک در دسامبر
درحالی که 11 روز دیگر به انتشار گزارش ماه ژانویه اوپک که در آن سطح تولید کشورهای این سازمان در ماه دسامبر منتشر خواهد شد، باقی مانده است، برخی رسانه‌ها آمار ابتدایی از تولید آخرین ماه میلادی سال 2016 را منتشر کرده‌اند. بلومبرگ یکی از این رسانه‌هاست که براساس اطلاعات منابع خود اعلام کرده که تولید نفت اعضای سازمان اوپک در ماه دسامبر حدود 310هزار بشکه در روز کاهش یافته است. علت اصلی این کاهش مشکلاتی است که برای تولید نیجریه اتفاق افتاده و عرضه نفت این کشور را کاهش داده است. نیجریه یکی از کشورهایی است که با توافق دیگر اعضای اوپک از کاهش تولید خود مستثنا شده بود.
به گزارش «تعادل» و به نقل از بلومبرگ، تولید نفت نیجریه در ماه دسامبر با 200هزار بشکه کاهش به سطح یک‌میلیون و 450هزار بشکه در روز رسید که نقطه پایانی بر افزایش سه‌ماهه تولید این کشور به حساب می‌آید. نیجریه بیش از یک سال درگیر مبارزه با شبه‌نظامیانی بود که به تاسیسات زیرساختی این کشور یورش برده بودند و پس از آن هنوز نتوانسته ظرفیت تولید خود را بازیابی کند. آمریتا سن تحلیلگر ارشد نفت در موسسه انرژی اسپکتس لندن، تعمیرات در میدان نفتی ارها در کنار اعتصاب کارکنان شرکت اگزان‌موبیل را دلایل اصلی کاهش تولید نفت نیجریه عنوان می‌کند. نیجریه سال گذشته حدود 2میلیون بشکه در روز نفت تولید می‌کرد، اما کاهش تولید نفت در میان دیگر کشورهای اوپک از آن جهت روی داده که اعضای این سازمان در حال برنامه‌ریزی برای کاهش تولید با هدف افزایش قیمت‌ها بوده‌اند. کاهش تولیدی که در توافق 30 نوامبر در وین مورد قبول واقع شد و پس از آن در ماه دسامبر قدم‌ها برای کاهش تولید از ماه ژانویه برداشته شد. در این بین در ماه دسامبر عربستان 50هزار بشکه، ونزوئلا 40هزار بشکه، عراق 10هزار بشکه، کویت و ایران هر یک 20هزار بشکه از تولید خود کاسته‌اند.
هرچند به نظر نمی‌رسد کاهش تولید ایران درراستای توافق اوپک باشد چراکه این کشور مجاز شده بود تا 90هزار بشکه به سقف تولید خود بیفزاید، بنابراین دادههای بلومبرگ نشان‌دهنده این است که تولید اوپک از 33میلیون و 410هزار بشکه در روز در ماه نوامبر به 33میلیون و 100هزار بشکه در روز در ماه دسامبر رسیده است. بدین معنا که اوپکی‌ها تنها 600هزار بشکه دیگر باید از تولید خود بکاهند تا از ماه ژانویه به سطح 32میلیون و 500هزار بشکه مورد توافق خود دست یابند.
چین در آستانه رکوردزنی در واردات نفت ایران
درحالی که اوپکی‌ها در حال کاهش تولید خود هستند و دادههای بلومبرگ نیز نشان‌دهنده کاهش تولید نفت ایران در ماه دسامبر است، از پکن خبر می‌رسد که چینی‌ها در سال 2017 حساب ویژه‌یی روی واردات نفت از ایران باز کرده‌اند. به گزارش «تعادل» و به نقل از رویترز، یکی از منابع آگاه چینی اعلام کرده که ممکن است چین در سال جدید میلادی به رکورد جدیدی در واردات نفت از ایران دست یابد. علت این امر آن است که شرکت‌های نفتی دولتی این کشور به علت سرمایه‌گذاری در بخش‌های بالادستی خود و نیز گسترش قراردادهای جاری عرضه نفت‌شان، به خرید نفت بیشتری از ایران نیاز پیدا کرده‌اند.
براساس اظهارنظر 4 منبع مطلع، انتظار می‌رود در هر سه ماهه از سال 2017، شرکت‌های چینی افزایش 3 تا 4میلیون بشکه‌یی خرید نفت از ایران را تجربه کنند. این بدان معناست که واردات روزانه چین از ایران که در 11 ماهه اول سال 2016 حدود 620هزار بشکه در روز بود، حدود 5 تا 7درصد افزایش خواهد یافت.
در صورتی که طرح‌های جدید پالایشگاه‌های دولتی به بهره‌برداری برسند و پکن دست پالایشگاه‌های مستقل را برای واردات نفت بازتر کند تقاضای چین برای نفت‌خام می‌تواند به‌شدت افزایش یابد.
به گزارش رویترز، شرکت سینوپک و شرکت ژوهای‌ژن‌رانگ (شرکت معامله‌گر نفت) که هر دو دولتی هستند و به عنوان بزرگ‌ترین خریداران نفت ایران به حساب می‌آیند در حال آماده کردن قرارداد سالانه‌یی با شرکت ملی نفت ایران هستند تا تنها این دو شرکت در مجموع 505هزار بشکه در روز از ایران نفت خریداری کنند. این خبر را دو نفر از منابع مطلع از بندهای این قرارداد اعلام کرده‌اند.
