گروه راه و شهرسازی|
5 منطقه پرریسک و پرخطر تهران از نظر فرونشست زمین روز پنج‌شنبه در یکی از کمیسیون‌های اتاق بازرگانی تهران معرفی شد. مطالعات نشان می‌دهند که خطر فرونشست زمین در مناطق 16، 17، 18، 19 و 20 تهران جدی است و این درحالی است که بخش‌های قابل‌توجهی از خطوط راه‌آهن، خطوط مترو، لوله‌های نفت و گاز، جاده‌ها، بزرگراه‌ها و پل‌های ارتباطی پایتخت در این مناطق واقع شده‌اند. در همین حال، هفته گذشته پایتخت شاهد دو فرونشست زمین بود. اولی در بازار تهران و دومی در خیابانی حوالی میدان معلم در یافت‌آباد. سریال فرونشست‌های زمین در پایتخت با حادثه شهران در تابستان سال جاری کلید خورد. جایی که به‌دلیل حفاری مترو و درپی آن انفجار لوله‌های گاز، تصویر متفاوتی از مخاطرات شهری پیش چشم مسوولان و مردم گشود.
دو فرو نشست زمین در دو نقطه جنوبی پایتخت طی هفته گذشته، بار دیگر، زنگ خطر را برای مسوولان و مردم به صدا درآورده است. در ادامه فرو نشست‌های سریالی زمین تهران، دوشنبه شب کف یک معبر در بازار تهران نشست کرد و تنها دو روز بعد از آن، مورد مشابه دیگری در جنوب غربی شهر تهران در خیابان بیگلر حوالی میدان معلم روی داد.
در این حادثه فروکش کردن کف زمین باعث تخریب و باز شدن گودالی بزرگ در مقابل یک ساختمان نوساز 4 طبقه شد و ترک‌های بزرگی در ساختمان‌های مجاور نیز به‌وجود آورد. حسن سیفی (معاون منطقه 4 عملیات) آتش‌نشانی، بی‌توجهی به اصول ایمنی و هشدارهای سازمان آتش‌نشانی را عامل فروکش کردن کف زمین در میدان معلم دانست. اهمیت فرو نشست‌ها و فرو ریزش‌ها، پای پارلمان بخش خصوصی را به این موضوع باز کرد و به همین دلیل سی‌امین نشست کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران با موضوع فرونشست زمین در تهران، برگزار شد.
فرونشست زمین در دشت ورامین
به گزارش «تعادل» و به نقل از روابط عمومی اتاق بازرگانی تهران، نمایندگان بخش خصوصی در کنار نمایندگانی از نهادهای دولتی و عمومی در این نشست به بررسی این بحران زیستی پرداختند. در ابتدای جلسه، کاوه زرگران رییس کمیسیون کشاورزی آب و صنایع غذای اتاق تهران، با بیان اینکه برداشت بیش از حد مجاز از منابع آب زیرزمینی، از دلایل اصلی ایجاد فرونشست در بیشتر دشت‌های کشور اعلام شده است، گفت: گزارش‌ها حاکی از آن است که هم‌اکنون دشت کبودرآهنگ همدان، ورامین، نظرآباد، دشت تهران، دشت مشهد و نیشابور، دشت‌های استان کرمان، اصفهان و قزوین در شرایط بحرانی ایجاد فروچاله‌ها و فرونشست قرار دارند. به‌طور نمونه در دشت کبودرآهنگ همدان طی دوره 28ساله معادل 41.89متر و افت متوسط سالانه طی این دوره آماری معادل 1.50متر نشست رخ داده
است.
وی با استناد به برخی گزارش‌های مطالعاتی، تصریح کرد: گستره نشست دشت شهریار بیشترین سرعت را تجربه کرده و بخش‌هایی از مناطق 16 تا20 تهران را دربر گرفته و درمعرض ریسک بالا قرار داده است. وی افزود: سالانه دو متر سطح آب‌های زیرزمینی نزدیک به 60 دشت اصلی در مرکز ایران افت می‌کند و این درحالی است که وجود چاه‌های غیرمجاز در کنار استفاده بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، این بحران را تشدید کرده است.
15 هزار حلقه چاه عمیق در تهران
به گفته زرگران، در حال حاضر تعداد 15 هزار حلقه چاه عمیق در استان تهران گزارش شده و آماری از چاه‌های غیرمجاز استان در دسترس نیست. او، مدیریت مصرف آب و پایش آن، مدیریت یکپارچه شهری و نیز پایش اطلاعات در این بخش را از جمله راهکارهای جلوگیری از پیشرفت فرونشست زمین در کشور عنوان کرد.
به گفته وی، جنوب تهران به‌طور جدی با مخاطرات نشست زمین مواجه است و بررسی‌ها و گزارش‌های مطالعاتی نشان می‌دهد که در میان مناطق 22گانه تهران، در مناطق شمالی و به‌طور کلی در شهر تهران دو عامل برای فرونشست وجود دارد که عامل اول فرسودگی تاسیسات شهری ازجمله فرسودگی لوله‌های آب و نشت آب و در نتیجه نشست زمین ناشی از این عامل است و عامل دیگر حفاری‌های صورت گرفته ازجمله شبکه مترو است که در چند ماه گذشته با چند مورد از این فرونشست‌ها در شهر تهران مواجه بودیم.
وی ادامه داد: اما در سایر مناطق که عمدتا در جنوب تهران واقع است، به‌دلیل افت آب‌های زیرزمینی و آثار تکتونیکی آن نشست زمین خطری جدی محسوب می‌شود و باید به آن توجهی فوق‌العاده کرد.
5 منطقه تحت‌تاثیر فرونشست زمین
به گفته زرگران، طبق بررسی‌ها، مناطق 16، 17، 18، 19 و 20 شهرداری تهران و شهرهای اسلامشهر، شهریار، چهاردانگه، نسیم‌شهر، صباشهر و کهریزک تحت‌تاثیر فرونشست دشت تهران قرار دارند.
زرگران ادامه داد: در منطقه وسیعی از جنوب‌غرب تهران پدیده نشست زمین رخ داده و این نشست همچنان ادامه دارد و این درحالی است که حداکثر میزان نشست در برخی مناطق دشت تهران نیز 36سانتی‌متر گزارش شده است.
وی افزود: یکی از مهم‌ترین دلایل ایجاد فرونشست زمین را برداشت اضافی از آب‌های زیرزمینی دانست و گفت: تبعات فرونشست زمین در دشت تهران منجر به افزایش ریسک تخریب تاسیسات زیربنایی و فرونشست در شبکه‌های گاز در این منطقه شده است.
زرگران با اشاره به طرح مطالعاتی صورت گرفته بر دشت تهران گفت: مطابق این مطالعه، حدود 25کیلومتر از طول کمربندی آزادگان، حدود 28کیلومتر از طول اتوبان قم، حدود 21کیلومتر جاده ساوه و بزرگراه بهشت‌زهرا که همگی این نقاط به‌عنوان اصلی‌ترین محورهای جابه‌جایی کالا و مسافر در استان تهران شناخته می‌شوند، با پتانسیل فرونشست مواجه هستند.
وی افزود: خروجی‌های راه‌آهن تهران-جنوب و تهران-تبریز، شاخه‌های جنوبی مترو به سمت اسلامشهر و حرم مطهر حضرت امام‌خمینی و همچنین بخش‌هایی از خطوط مترو در مرکز شهر و نیز بخشی از فرودگاه مهرآباد تهران، در این محدوده مخاطره‌آمیز قرار می‌گیرند. وی با اشاره به ریسک فرونشست در مسیر راه‌آهن گفت: در کل، حدود 120کیلومتر خط راه‌آهن و 25کیلومتر از خطوط مترو، حدود 200کیلومتر اتوبان‌های بین‌شهری، حدود 2300کیلومتر راه‌ها و معابر شهری و بین‌شهری اصلی و فرعی، 2 انبار مواد نفتی و سوختی و 44جایگاه پمپ بنزین و 15جایگاه پمپ گاز، 7 ایستگاه گاز، 30 کیلومتر طول لوله نفت و نیز بیش از 70 کیلومتر خطوط فشار قوی و بیش از 200کیلومتر خطوط اصلی گاز در محدوده فرونشست تهران قرار دارد.
رسیدگی به فرونشست در شورای گفت‌وگو
شهبازی نماینده سازمان زمین‌شناسی نیز در این جلسه با بیان اینکه متوسط نشست زمین در شهر تهران، حدود 5سانتی‌متر است و رقم 36سانتی‌متر حداکثر میزان ثبت شده در دشت تهران است، بر ضرورت ارائه راهکارهای اساسی در مدیریت منابع آب تاکید کرد و عدم ارائه راهکار سازه‌یی برای جلوگیری از فرونشست زمین و وجود برخی پیچیدگی‌ها در دشت تهران را ازجمله موانع پیش روی حل این بحران دانست.
همچنین شریفی که به نمایندگی از سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در این جلسه شرکت کرده بود، از تشکیل کارگروه فرونشست شهر تهران در سازمان مدیریت بحران خبر داد. به گفته وی، تاکنون 23 اقدام در این راستا در دستورکار قرار گرفته است.
به گفته بسیاری از کارشناسان، باتوجه به تراکم جمعیت شهری در تهران و به‌ویژه مناطق مرکزی و جنوبی این امکان وجود دارد که در آینده فرونشست‌ها تبدیل به اصلی‌ترین مخاطره محیطی پایتخت شود. امروز در سطح جهان چالش تغییر اقلیم و ردپای اکولوژیکی شهرها بر محیط‌زیست یک موضوع کاملا جدی است و می‌توان گفت که فرونشست‌ها در تهران نیز به‌دلیل بی‌توجهی به شرایط زیست‌محیطی پایتخت است.
احتمال بیشتر فرونشست در مناطق 17 و 18
در رویدادی دیگر، علی بیت‌اللهی مدیر بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی نیز مناطق حاشیه‌یی جنوب، جنوب‌شرقی و جنوب‌غربی استان تهران را مستعد پدیده فرونشست دانست و نسبت به فرو ریزش زمین در جنوب تهران به خصوص مناطق 17و ۱۸ هشدار داد.
به گزارش مهر، بیت‌اللهی با اشاره به اینکه در تهران با دو پدیده فرونشست و فروریزش روبه‌رو هستیم که ساختارهای متفاوتی با یکدیگر دارند، گفت: فروریزش یا فروچاله، حفره‌های کوچکی هستند که پدیداری آنها ناگهانی است و طی ماه‌های گذشته در مناطقی مانند شهران، قیام و مولوی شاهد این پدیده بوده‌ایم. درحالی که فرونشست مقیاس ظاهری بزرگی دارد و در برخی مناطق استان تهران به ابعاد ۵۰ در ۵۰ کیلومتر یا در دشت شهریار به ابعاد ۱۰۰کیلومتر مربع می‌رسد.
به گفته مدیر بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، فرونشست در مناطق شهری رخ نمی‌دهد و بیشتر در حاشیه شهرها به وقوع می‌پیوندد. در استان تهران هم، پدیده فرونشست منطقه ۱۷ و ۱۸ را درگیر کرده و به سمت جنوب استان یعنی اسلامشهر، ورامین در جنوب و دشت شهریار در جنوب غرب کشیده می‌شود.
وی اظهار کرد: دو عامل مهم برای پدیده فرونشست، حفر چاه‌های متعدد، غیرحساب شده و همچنین استحصال بی‌رویه آب است که با توجه به خشکسالی سال‌های گذشته، موجب فرونشست زمین می‌شود و سپس بر سطح این زمین‌ها، ساختمان، پل یا جاده ساخته می‌شود.
شکست برخی پل‌های جنوب تهران
به گفته بیت‌اللهی، پل‌ها، ساختمان‌ها و جاده‌های ساخته شده در زمین‌های نشست‌کرده ایمن نیستند، به‌عنوان نمونه بسیاری از پل‌های جنوب تهران دچار شکست شده و جاده‌های این منطقه ترک برداشته‌اند.
وی با اشاره به دیگر آثار پدیده فرونشست، تصریح کرد: لوله‌های انتقال نفت و گاز هم بر اثر پدیده فرونشست خم می‌شوند، ضمن اینکه در این میان اراضی که دچار فرونشست می‌شوند، از بین رفته و خلل و فرج و حالت آبگیری خود را از دست داده و امکان کشاورزی در آنها از میان می‌رود.
واقعیت این است که فرو نشست‌های شهر تهران یک معضل جدی است و باید تا دیر نشده چاره‌یی برای آن اندیشیده شود. طی حادثه نشست زمین در میدان معلم شاهد بودیم که بسیاری از خانه‌های اطراف شکاف و ترک‌های بزرگی برداشته‌اند و هر لحظه امکان ریزش این ساختمان‌ها وجود دارد. قطعا بسیاری از مردم این قسمت از جنوب تهران از تمکن مالی لازم برای نوسازی خانه‌های خود یا خرید خانه جدید برخوردار نیستند و چنانچه فکر جدی برای حل این معضل نشود باید منتظر فاجعه جدید در جنوب شهر تهران باشیم.
