گروه دانش و فن | مرجان محمدی|
بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران تاکنون برای شکاف دیجیتالی نقطه نظرات مختلفی ارائه کرده‌اند. برخی این شکاف را نابرابری‌های موجود میان کشورهای مختلف جهان می‌دانند که از نحوه دسترسی و چگونگی بهره‌گیری آنان از فناوری اطلاعات و ارتباطات در جهت توسعه اقتصادی و اجتماعی ناشی می‌شود. از سوی دیگر شکاف دیجیتالی در معنای خاص کلمه عبارت است از نبود ارتباط فیزیکی و دسترسی به شبکه و سخت‌افزار کامپیوتری و آموزش که درصورت تامین آن، این شکاف میان دولت‌ها یا سازمان‌های غیردولتی در داخل و میان کشورها در سطح بین‌المللی برداشته خواهد شد.
از دیدگاه آنان عواملی چون عدم سطح بالای علمی افراد، نبود دسترسی کافی به فناوری‌های نوین ارتباطی، سطح پایین آموزش، نبود برنامه‌ریزی مدون و... از مهم‌ترین عوامل در ایجاد شکاف دیجیتالی محسوب می‌شوند.
علاوه بر بررسی و ارزیابی از این شکاف از جنبه داده‌های کمی در عرصه بین‌المللی، دلایل زیربنایی از موجودیت این شکاف در کشورهای در حال توسعه و فقر اطلاعاتی موجود در این ممالک همواره مورد توجه بوده است. در مفهومی آشکار می‌توان در چارچوب این امر بر این نکته توجه کرد که چه عواملی جز بنیادهای سخت‌افزاری، موجبات ایجاد و توسعه این شکاف را فراهم می‌کنند.
بر اساس بررسی‌های انجام شده دلایل و عوامل متعددی در بروز شکاف دیجیتالی نقش موثر دارند. از جمله مهم‌ترین عامل اصلی در بروز این مهم می‌توان به عواملی چون اقتصادی، اجتماعی، آموزشی و سیاسی اشاره کرد. به سختی می‌توان دلیل اصلی را شناسایی و معرفی کرد. عمیق شدن این شکاف همانا فاصله گرفتن ابعاد فرهنگی، اقتصادی و تاریخی کشورهاست که نتیجه آن تحمیل کالاها و تولیدات فرهنگی صاحبان فناوری برای از بین بردن باورها، سنت‌ها و فرهنگ کشورهای در حال توسعه است که پیامد آن نوعی بحران بی‌هویتی، یاس و افسردگی در سطح آن جوامع خواهد شد.
با توجه به این امر و طبق اعلام متخصصان به نظر می‌رسد محدودیت‌های مالی و اقتصادی از مهم‌ترین عامل ایجاد این شکاف در بین کشورها محسوب می‌شود. به سادگی می‌توان پیش‌بینی کرد که در جوامع فقیرتر و محدود‌تر این شکاف به مراتب عمیق‌تر از جوامع متوسط یا ثروتمند است، چرا که وقتی جامعه‌یی امکان استفاده از ابزارهای فنی و رایانه‌یی را نداشته باشد، نمی‌تواند بهره کافی از امتیاز‌های این منابع را ببرد.
در کنار این عامل مشکل دیگری که در بسیاری از کشورها با بافت سنتی نمود بیشتر دارد، عدم آموزش صحیح و پیچیدگی طرز کار با لوازم دیجیتال و همچنین عدم احساس امنیت کافی در محیط‌های کاربری با این لوازم سخت‌افزاری و نرم‌افزاری است. در اغلب جوامع حتی در کشورهای صنعتی بسیاری از مردم به دلیل آنکه نتوانستند مهارت‌های خود را با گسترش فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات ارتقا بخشند، لذا نمی‌توانند از امکانات مدرن بهره کافی ببرند. در کنار عوامل فوق، مواردی چون موقعیت جغرافیای و زبان نیز می‌تواند درصد بالایی از شکاف دیجیتالی را به خود اختصاص دهد. در این خصوص معاون وزیر ارتباطات از سرمایه‌گذاری ۱۶هزار میلیارد تومانی دولت تدبیر و امید در توسعه و ارتقای زیرساخت‌های ارتباطی کشور خبر داد و گفت: ۱۰ استان کشور تا پیش از پایان کار دولت یازدهم از نسل چهارم اینترنت برخوردار می‌شوند.
مرتضی براری از تلاش برای کاهش شکاف دیجیتالی بین ایران و دیگر کشورها به عنوان مهم‌ترین هدف‌گذاری دولت در بخش ارتباطات و فناوری‌های ارتباطی در این سال‌ها نام برد و اظهار کرد: دولت یازدهم همه تلاش خود را به کار گرفته که این شکاف دیجیتالی که در اثر توسعه همه‌جانبه بسیاری کشورها به وجود آمده را کاهش دهد. براری از کاهش شکاف دیجیتالی در این چند سال خبر داد و افزود: کاهش شکاف دیجیتالی یکی از هدف‌گذاری دولت تدبیر و امید بوده و از همین رو دولت یازدهم از همان آغاز به کار با تصویب قانونی کوشید که با هزینه درآمدهای این بخش در حوزه ایجاد زیرساخت‌های ارتباطی به کاهش این شکاف سرعت ببخشد.
معاون وزیر با اشاره به افزایش زیرساخت‌های حوزه فناوری اطلاعات تصریح کرد: در حال حاضر علاوه بر شهرها بسیاری از روستاها نیز به سطح وسیعی از خدمات الکترونیکی دست پیدا کردند.
وی با اشاره به سرمایه‌گذاری بیش از ۱۶هزار میلیارد تومانی دولت در ایجاد زیرساخت‌های ارتباطی کشور خاطرنشان کرد: ۱۲هزار میلیارد تومان از این سرمایه‌گذاری توسط بخش خصوصی و 4میلیارد تومان آن توسط بخش دولتی تامین شده است.
معاون حقوقی، امور دولت و مجلس وزارت ارتباطات، از ارتباطات و فناوری اطلاعات به عنوان «موتور محرکه توسعه» در عصر امروز نام برد و افزود: دولت یازدهم با درک درست از اهمیت و جایگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، با وجود همه محدودیت‌های موجود، همه توان خود را برای بهره‌گیری از این ظرفیت به کار گرفته است.
براری با بیان اینکه رویکرد دولت به حوزه ارتباطات و فناوری در این بیش از سه سال کاملا جدی بوده تصریح کرد: دولت یازدهم معتقد است برای تحقق توسعه در کشور نیازمند توسعه در حوزه ارتباطات و فناوری هستیم.
معاون حقوقی و مجلس وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات که در جلسه شورای اداری استان سمنان سخن می‌گفت از برنامه‌ریزی دولت برای افزایش درآمدهای کشور از محل ارتباطات و فناوری اطلاعات خبر داد و گفت: براساس این برنامه‌ریزی‌ها در پایان برنامه ششم توسعه که در این دولت تدوین شده درآمدهای کشور در سال پایانی این برنامه یعنی در سال ۲۰۲۰ باید به رقم ۲۰۰هزار میلیارد تومان افزایش یابد.
وی با اشاره به سهم یک‌درصدی ایران از جمعیت جهان اظهار کرد: در حال حاضر درآمدهای ایران از بازار ارتباطات و فناوری اطلاعات متناسب با شاخص جمعیت‌مان نیست.
براری سهم ایران از بازار درآمدی ارتباطات و فناوری اطلاعات دنیا را در سال گذشته ۳۹هزار میلیارد تومان اعلام کرد و افزود: تا سال ۲۰۲۰ این رقم براساس هدف‌گذاری انجام شده باید بیش از ۵برابر شود تا به ۲۰۰هزار میلیارد تومان برسد.
وی دستیابی به این هدف‌گذاری را دور از دسترس ندانست و خاطرنشان کرد: برای تحقق این مهم در وهله اول باید بیاموزیم که می‌توان با فناوری اطلاعات و ارتباطات، خلق ثروت و ایجاد اشتغال کرد.
وی بر لزوم تکمیل زیرساخت‌های ارتباطی در کشور تاکید و بیان کرد: ایجاد زیرساخت‌های ارتباطی مناسب و نیروی انسانی آموزش دیده و کارآمد دو رکن اساسی برای خلق ثروت و ایجاد اشتغال در این حوزه است.
