گروه ایران
اظهارنظرهای کارشناسی سیدحسین موسویان «دیپلمات»، «مذاکره‌کننده ارشد هسته‌یی سابق» که هم‌اکنون در دانشگاه پرینستون به عنوان پژوهشگر فعالیت می‌کند، معمولا بازتاب‌های وسیعی در رسانه‌های گروهی داخلی و خارجی پیدا می‌کند. شخصیتی که هرچند همواره تحت فشار گروه‌های تندرو در ایران قرار داشته، اما با اتخاذ مواضع اصولی طی سالیان گذشته نشان داده که همواره در راستای منافع ملی ایرانیان و از منظری واقع‌گرایانه سخن می‌گوید. این‌بار موسویان تلاش کرده تا گزاره‌های پیش روی ترامپ را در مواجهه با ایران ارزیابی و با این بررسی تصویری از آینده مناسبات ارتباطی دو کشور ارائه کند. موسویان معتقد است ترامپ در جهت تحقق شکست بن‌بست برای ایجاد تغییر بنیادین در روابط با ایران باید استانداردهای دوگانه را کنار بگذارد و بر اساس رویکردهای واقع‌گرایانه عمل کند.
استراتژی اول: تقابل
سیدحسین موسویان در جمع اساتید و دانشجویان دانشگاه براون امریکا با بیان اینکه سه گزینه پیش روی ترامپ در مورد ایران وجود دارد که نخستین گزینه سیاست تغییر رژیم است، اظهار کرد: گزینه سلطه و تغییر رژیم در ایران از قدمتی 60ساله برخوردار است، یعنی از سال 1953 تا 2013. امریکا در سال 1953 با تبانی با انگلیس، حکومت دموکراتیک مردمی مصدق در ایران را ساقط کرد و با منصوب کردن شاه، یک ربع قرن بر ایران سلطه یافت و از دیکتاتوری فاسد حمایت کرد.
وی افزود: انقلاب اسلامی ایران در حقیقت واکنش مردم ایران هم به حکومت دیکتاتوری و هم سلطه خارجی بود. اما چون استراتژی امریکا سلطه بر نفت منطقه بود، استقلال ایران را نمی‌توانست تحمل کند و همین واقعیت ریشه اصلی سیاست «تغییر رژیم» امریکا در ایران از سال 1979 تا 2013 بود. در این دوران امریکا از تجاوز صدام به ایران برای تجزیه خاک ایران و نیز تغییر رژیم حمایت کرد در حدی که امکانات لازم جهت کاربرد سلاح‌های شیمیایی علیه ایرانیان را در اختیار صدام گذاشت و موجب شد 100هزار ایرانی قربانی سلاح‌های شیمیایی در ایران شوند. امریکا در دوران بحران هسته‌یی هم سخت‌ترین تحریم‌های یک‌جانبه، چندجانبه و بین‌المللی را علیه ایران سازماندهی کرد.
موسویان گفت: اعضای کابینه کلیدی ترامپ، اکثرا ضد ایران، ضد برجام و طرفدار سیاست تغییر رژیم در ایران هستند. پمپئو کاندیدای ریاست سازمان سیا در کنگره پیشنهاد تغییر رژیم را مطرح کرد و گفت که برای لغو برجام هم لحظه‌شماری می‌کند. فلین کاندیدای شورای امنیت ملی هم سیاست تغییر رژیم را بهترین سیاست در مورد ایران اعلام کرد. شعار ژنرال ماتیس کاندیدای وزارت دفاع هم این است که «سه تهدید اصلی امریکا: ایران، ایران، ایران»
این دیپلمات با سابقه پیشین کشورمان با تاکید بر اینکه گزینه «تغییر رژیم» یک گزینه امتحان شده و شکست خورده است، اظهار کرد: در عین حال سریع‌ترین راه برای ورود به چنین استراتژی هم پاره کردن برجام است. ایران تاکنون به تمام تعهداتش در قالب برجام بدون کم و کاست عمل کرده است، در حالی که امریکا در اجرای تعهداتش لنگ می‌زند. اخیرا هم که سنا با رای 99 به صفر تمدید قانون تحریم 10ساله ایران را تصویب کرد. در عین حال مقام معظم رهبری ایران هم اعلام کرده که اگر امریکا برجام را پاره کند، ایران هم آن را آتش خواهد زد.
استراتژی دوم: تعامل
وی گزینه دوم پیش روی ترامپ را «سیاست تعامل» عنوان کرد و گفت: این سیاست توسط اوباما صرفا سه سال یعنی از سال 2013 تا 2016 در روابط با ایران اجرا شد. سیاست تعامل اوباما مبتنی بر خصومت حداقلی، کنار گذاشتن سیاست تغییر رژیم، اجتناب از درگیری نظامی، مذاکره مستقیم و بدون پیش‌شرط در موضوعات مورد اختلاف بود. این مذاکرات در مورد موضوع هسته‌یی که از دید امریکا تهدید اصلی بود نیز آزمایش شد و نتیجه آن هم حل مسالمت‌آمیز بحران هسته‌یی و برجام بود. در این دوره در سطح وزیران خارجه مذاکرات مستقیم صورت گرفت. این سیاست موجب حل بخشی از اختلافات کهنه مالی شد و امریکا 1.7میلیارد دلار به ایران پرداخت. مقامات امنیتی دو کشور هم برای نخستین بار به‌طور مستقیم مذاکره و برخی زندانیان دو کشور هم تبادل شدند. ضمن اینکه ایران هم از مجازات 16ملوان امریکایی به خاطر ورود غیرقانونی به آب‌های ایران گذشت و آنها را فورا آزاد کرد.
موسویان گفت: این سیاستی است که به مرور زمان می‌تواند به رفع تشنج در روابط دو کشور کمک کند و ادامه آن می‌تواند یک گزینه برای ترامپ باشد. فراتر از آن هم ترامپ می‌تواند از منطقه‌یی شدن اصول برجام حمایت کند تا زمینه خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌یی فراهم شود.
استراتژی سوم: شکست بن‌بست برای تغییر بنیادین
این دیپلمات پیشین کشورمان گزینه سوم پیش روی ترامپ را شکست بن‌بست برای ایجاد تغییر بنیادین در روابط با ایران دانست و گفت: این گزینه به ترامپ کمک می‌کند تا دنبال روابطی سالم و واقعا دوستانه با ایران باشد. این نوع رابطه نیز قدمتی 100ساله در تاریخ روابط ایران و امریکا دارد، یعنی از 1856 تا 1953. در این دوران امریکا از نهضت ایرانی‌ها برای مقابله با سلطه دو قدرت استعمارگر وقت، یعنی روسیه و انگلیس حمایت می‌کرد و روابطی دوستانه و سالم با ایران داشت. به عنوان نمونه هاوارد بسکرویل (معلم امریکایی مدرسه مموریال در تبریز بود که در جریان جنبش مشروطه و تلاش برای شکستن محاصره تبریز در این شهر کشته شد. از او اغلب به عنوان «لافایت امریکایی ایران» و «شهید امریکایی جنبش مشروطه ایران» یاد می‌شود) در سال 1907 از دانشگاه پرینستون دانشگاهی که من الان در آن مشغول به کار هستم، فارغ‌التحصیل شد، به ایران رفت، در تبریز به شغل معلمی پرداخت، دوشادوش مردم تبریز در تظاهرات سال 1909 مردم ایران برای قانون اساسی و دموکراسی شرکت کرد و کشته شد و هزاران ایرانی او را به عنوان یک قهرمان ملی تشییع کردند و در تبریز به خاک سپردند. او گفته بود که
«تنها تفاوت من با مردم ایران، محل تولد است که تفاوت
بزرگی نیست.»
موسویان ادامه داد: حالا شما دورانی که یک امریکایی برای دفاع از آزادی و استقلال ایران جانش را فدا کرد را مقایسه کنید با دورانی که امریکا با دادن مواد و تجهیزات شیمیایی به صدام، باعث کشته و زخمی شدن حدود 100هزار ایرانی شد. در آن دوران روابط دوستانه و اعتماد در حدی بود که دولت ایران با مصوبه مجلس از یک امریکایی برای ساماندهی سیستم مالی ایران دعوت کرد، یعنی با خواست ایران، یک امریکایی در راس نظام مالی ایران قرار گرفت. البته من خوشبین نیستم که حتی اگر ترامپ هم بخواهد، بگذارند که در مورد چنین گزینه‌یی موفق شود. در عین حال او چند روز پیش گفت که امریکا از این به بعد سیاست‌های اشتباه گذشته در مورد ساقط کردن رژیم‌ها را کنار گذاشته و با هر کشوری که قصد مبارزه با داعش داشته باشد نیز شریک خواهد شد. این دو عنصر می‌تواند زمینه‌ساز چنین گزینه‌یی باشد. به هر حال اگر ترامپ بخواهد این گزینه را انتخاب کند، من نقشه راه زیر را به او پیشنهاد می‌کنم:
1- درک صحیح از ایران،
2- ممانعت از دخالت کشورهای ثالث مثل رژیم‌صهیونیستی و عربستان در روابط واشنگتن-تهران،
3- پایان بخشیدن به سیاست تغییر رژیم در ایران،
4- رعایت اصول احترام متقابل و عدم مداخله،
5- احترام به منافع مشروع ایران در منطقه،
6- بهره‌برداری از زمینه‌های بهبود روابط اقتصادی همچون معامله 27 میلیارد دلاری بویینگ،
7- رفع موانع روابط مردمی و
8- همکاری در منافع مشترک همزمان با گفت‌وگو در موارد اختلافی. مقام معظم رهبری ایران هم فرمودند که اگر برجام بدون ابهام اجرا شود، می‌تواند زمینه‌یی برای گفت‌وگو در سایر موضوعات شود.
پایان بهانه‌های امریکایی
موسویان در ادامه با بیان اینکه امریکا موضوع دموکراسی و حقوق بشر در ایران را همیشه بهانه کرده در حالی که همه می‌دانند وضعیت دموکراسی و حقوق بشر در ایران قابل مقایسه با هیچ یک از کشورهای عرب متحد امریکا در منطقه نیست، افزود: پروسه صلح روزگاری بهانه امریکا برای فشار بود که حالا معلوم شد، نتانیاهو عامل شکست طرح امریکا برای تشکیل دو دولت فلسطینی و صهیونیستی است و نه ایران.
موسویان تصریح کرد: امریکا موضوع توان موشکی و سلاح‌های متعارف ایران را همیشه بهانه کرده در حالی که بودجه دفاعی ایران، یک‌دهم کشورهای عرب خلیج‌فارس با جمعیتی کمتر از ایران است. امریکا در مرزهای ایران حضور نظامی دارد و فقط به عربستان در چند سال گذشه 110میلیارد سلاح پیشرفته فروخته است. از این رو با این اوضاعی که امریکا درست کرده، ایران باید توان تسلیحاتی متعارف خود را افزایش دهد. فراموش هم نکنید که ایران در 200سال گذشته به هیچ کشوری تجاوز نکرده در حالی که در ابتدای انقلاب مورد تجاوز همسایگان عرب قرار گرفته است.
این دیپلمات پیشین کشورمان خاطرنشان کرد: امریکا همیشه ایران را در مورد تروریسم محکوم کرده است در حالی که همه سران امریکا و اروپا به‌طور رسمی اعتراف کرده‌اند که عربستان و متحدان عرب‌شان منبع اصلی مالی، تسلیحاتی و ایدئولوژیک گروه‌های تروریستی مثل داعش و القاعده هستند. این هم یک واقعیت است که ایران تنها قدرت منطقه‌یی است که در خط مقدم مبارزه با داعش و القاعده به کشورهای عراق و سوریه کمک می‌کند. از این رو امریکا در جهت تحقق گزینه سوم باید استانداردهای دوگانه را کنار بگذارد.
