گروه جهان طلا تسلیمی
با فرا رسیدن روزهای پایانی سال 2016، چشم‌انداز سال 2017 در هاله‌یی از ابهام باقی مانده است. تنش‌ها در خاورمیانه در حال افزایش است و جنبش‌های پوپولیستی در اروپا و در امریکا نمایان شده‌اند و معلوم نیست اتفاقات و چالش‌های سال کنونی میلادی چه تاثیراتی بر سیاست‌ها و فضای سال آینده بگذارند. خاویر سولانا که پیش‌تر نماینده ارشد اتحادیه اروپا در سیاست‌گذاری امنیتی و خارجی، دبیرکل ناتو و وزیر امور خارجه اسپانیا بوده، با انتشار مطلبی در پایگاه خبری اینترنتی پراجکت سیندیکیت به ابهامات و دیدگاه‌های موجود برای سال 2017 اشاره می‌کند.
سولانا می‌نویسد: در خاورمیانه، درگیری غم‌انگیز در سوریه با وجود تلاش‌های بیهوده برای مصالحه هنوز ادامه دارد. تلاش‌هایی که در پی عدم توافق در مورد نقش آتی بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه در هر روند صلحی یا انتقال سیاسی بی‌نتیجه مانده‌اند. در عین حال، نیروهای دولت سوریه در یک هفته گذشته تحت حمایت روسیه و ایران، شهر حلب را از نیروهای مخالف مسلح باز پس گرفتند. شهری که زمانی بزرگ‌ترین شهر سوریه بود و اکنون در پی جنگ تنها خرابه‌یی از آن به جا مانده است. اولویت جهان در سال پیش‌رو باید دستیابی به صلح در سوریه باشد که این روند به همکاری‌های نزدیک منطقه‌یی و بین‌المللی نیاز خواهد داشت. ایران، روسیه و ترکیه روز 27 ماه دسامبر دیداری سه‌جانبه در مسکو خواهند داشت تا در مورد راه‌حلی سیاسی برای درگیری سوریه گفت‌وگو کنند. اگر این دیدار برگزار شود، احتمالا قتل سفیر روسیه در ترکیه بر آن سایه خواهد انداخت. با این حال، این احتمال هم وجود دارد که به جای امریکا و اتحادیه اروپا، این کشورها موفق شوند بر سر توافقنامه صلح مذاکره کنند.
یکی از تحولات مثبت امسال در ماه مارس و زمانی روی داد که اتحادیه اروپا و ترکیه توافقنامه‌یی را برای رسیدگی به بحران پناهندگان امضا کردند. ترکیه از زمان آغاز درگیری‌ها در سوریه تاکنون حدود 3 میلیون پناهجوی سوری را پذیرفته است. اگرچه روابط اتحادیه اروپا و ترکیه در حال حاضر چندان مطلوب نیست، اما گفت‌وگوها بین دو طرف دست‌کم به دلیل منافع مشترک ازجمله وابستگی اقتصادی دوجانبه، بحران پناهجویان و مبارزه جمعی علیه تروریسم، باید در سال 2017 هم ادامه پیدا کند.
در این حال، سیاست‌های اروپایی در سال آینده تحت تاثیر مذاکرات برگزیت خواهد بود. بریتانیا به احتمال زیاد در ماه مارس ماده 50 معاهده لیسبون را که به معنای آغاز رسمی روند خروج از اتحادیه اروپا خواهد بود، به اجرا می‌گذارد. چالش موجود، دستیابی به توافقنامه‌یی است که سلامت روابط آتی اتحادیه اروپا و بریتانیا را تضمین کند. دستیابی به چنین توافقنامه‌یی ساده نخواهد بود و مذاکره‌کنندگان اتحادیه اروپا با وجود دشواری‌های موجود، زمانی 18 ماهه را برای دستیابی به توافق تعیین کرده‌اند. درحالی‌که مسائل بسیاری هنوز قطعی نشده، آنچه واضح است این است که اگر بریتانیا بخواهد دسترسی خود به بازار واحد اروپایی را حفظ کند، باید 4 آزادی اتحادیه اروپا ازجمله جابه‌جایی آزادانه کارگران را بپذیرد. در سال 2017، بسیاری از کشورهای اروپایی انتخابات سراسری برگزار خواهند کرد و این خطر وجود دارد که انزوا طلبان- جنبش‌های پوپولیستی ضد اروپایی- حضوری پررنگ در انتخابات‌ها داشته باشند. برای اتحادیه اروپا، از دست دادن یک کشور با اهمیت اقتصادی و نظامی بریتانیا به اندازه کافی بد هست؛ اما از دست دادن یکی از کشورهای تاسیس‌کننده اتحادیه اروپا همچون فرانسه
برای این اتحادیه فجیع و غم‌انگیز خواهد بود. خوشبختانه دیدگاه بسیاری از کشورهای اروپایی در مورد اتحادیه اروپا پس از همه‌پرسی برگزیت، بهبود یافت. اما این مساله از شدت چالش موجود برای دولت‌های عضو اتحادیه اروپا در سال آتی نخواهد کاست. آنها باید جوامعی را متحد کنند که در پی نیروها و عوامل جهانی همچون جهانی‌سازی و تغییرات سریع فناوری از یکدیگر فاصله گرفته‌اند.
همه‌پرسی برگزیت و در پی آن پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا نشانه‌هایی از ظهور پوپولیسم در غرب بودند. اما حالا که ترامپ کابینه خود را با استفاده از تجار ثروتمند و مردان پیشین ارتش تشکیل می‌دهد، دلایلی برای تردید در مورد اینکه او به وعده حکومت بدون «تشکیلات» واشنگتن عمل کند، وجود دارد. دولت آتی ترامپ سرشار از ناشناخته‌هاست، اما هیچ شکی نیست که رد موسسات چندجانبه، تلاش‌های بین‌المللی را برای همکاری در یافتن راه‌حل‌هایی برای بزرگ‌ترین مشکلات جهان، به خطر می‌اندازد. از نمونه این مخاطرات هم خطر برای روابط امریکا و اتحادیه اروپاست. در سال‌های گذشته، توافقنامه آب و هوای پاریس و توافقنامه هسته‌یی با ایران بارقه‌های نور در جهانی بودند که درهای خود را به روی اقدامات چندجانبه بسته بودند. با این حال، ممکن است چنین بارقه‌های نوری در سال‌های آتی کمیاب و کمیاب‌تر شوند.
اکنون بیش از همیشه به گفت‌وگوهایی نیاز است که بتواند اعتمادی راهبردی میان قدرت‌های جهانی ایجاد کند. در چنین شرایطی اظهارات ترامپ که شک و تردیدهایی را در مورد ادامه تعهد امریکا به سیاست «چین واحد» در مورد تایوان ایجاد کرده است، می‌تواند به‌شدت به روابط میان 2 اقتصاد بزرگ جهان آسیب برساند. به‌طور مشابه، با وجود تمایلات برخی اعضای گروه ترامپ به حمایت از روسیه، به دلیل مداخله نظامی روسیه در سوریه، حمله نیروهای روس به شرق اوکراین و اتهامات در مورد مداخله روسیه در انتخابات امریکا، اطمینان راهبردی در روابط واشنگتن و مسکو هم دیده نمی‌شود.
سال آتی به‌ویژه برای اروپا از اهمیت بسیاری برخوردار خواهد بود. روابط میان اتحادیه اروپا و امریکا که در احترام دوجانبه به دموکراسی، آزادی و حقوق بشر ریشه دارد، باید همچنان قوی باقی بماند. پس از سال پرتنش 2016 و با اخبار سیاست‌های بین‌المللی که به‌ندرت مثبت هستند، سال 2017، سال چالش‌ها و ابهامات خواهد بود. اما بزرگ‌ترین ابهام موجود این است که تنها به روزهای پایانی سال نزدیک می‌شویم یا به پایان عصری از روابط ژئوپلیتیک؟
