گروه انرژی
وجود آب کافی، لازمه توسعه اجتماعی-اقتصادی هر کشوری است. مهم‌ترین چالش پیش روی دولت‌های آینده ایران، حل مساله امنیت آب است و پاسخ به این پرسش است که چه چالش‌هایی برای دستیابی به امنیت آبی در ایران وجود دارد؟
متاسفانه تاکنون در کشور، در قبال مساله امنیت آب، سیاست‌های درخور توجهی اتخاذ نشده است. مجید دکامین، دانشجو دکتری اکولوژی گیاهان زراعی اما در نوشتاری با بررسی حوزه‌هایی چون ارزیابی اجتماعی-اقتصادی فراهمی آب و حوزه الگوهای استفاده از آب به این مقوله پرداخته است. وی در این نوشتار کوتاه ضمن اینکه مشخصه فضایی-مکانی منابع آب موجود را مهم‌ترین چالش مدیریت آب کشور برمی‌شمارد نسبت به کاهش حجم آب تجدیدپذیر در کشور هشدار می‌دهد. دکامین معتقد است که انجام مطالعات اجتماعی-اقتصادی آب براساس فراهمی آب در 6 حوضه آبریز کشور با رویکرد امنیتی امری اجتناب‌ناپذیر است.
این دانش‌آموخته اکولوژی گیاهان زراعی همچنین در تحقیقات خود به این نتیجه رسیده که الگوی ناامن و ناپایدار استفاده از آب نشان‌دهنده اهمیت مدیریت یکپارچه منابع آب است. وی در این مقاله که از سوی شبکه مطالعات سیاست‌گذاری عمومی منتشر شده، نتیجه‌گیری می‌کند که مطالعات آینده‌پژوهی در حوزه آب امری ضروری است. این پژوهشگر در ابتدای نوشتار خود به گزارش اخیر بانک جهانی استناد می‌کند. طبق این گزارش در سال ۱۹۶۲ میزان ذخایر آب شیرین تجدیدپذیر در ایران به ازای هر نفر معادل ۵۵۷۰ مترمکعب بوده که این میزان در سال ۲۰۱۴ برای هر نفر به حدود 1644مترمکعب کاهش یافته است. این بدین معناست که در فاصله ۵۲ سال منابع آب شیرین کشور به ازای هر نفر ۳۹۲۶مترمکعب کاهش یافته که کاهشی معادل 71درصد از کل آب‌های تجدیدپذیر ما را نشان می‌دهد. این درحالی است که براساس برآوردهای سال 2016 حجم آب تجدیدپذیر در ایران به کمتر از 100میلیارد مترمکعب کاهش یافته است. این پژوهشگر می‌افزاید که با افزوده شدن توزیع مکانی نامتوازن منابع آب در کشور به این فرآیند شاهد پروسه‌یی خواهیم بود که برخلاف نیازهای اجتماعی-اقتصادی برای آب است و همین امر خطر کمبود آب و بحران ناشی از آن را در سطح محلی افزایش می‌دهد. مشخصه فضایی-مکانی منابع آب موجود، بزرگ‌ترین چالش برای مدیریت آب در ایران به شمار می‌رود و با وجود سیاست‌های افزایش جمعیت به نظر می‌رسد که انجام مطالعات اجتماعی-اقتصادی آب براساس فراهمی آب در 6 حوضه آبریز امری اجتناب‌ناپذیر باشد که ایران از رهگذر توسعه به پرتگاه بحران نیفتد. چنین ارزیابی‌هایی تاکنون با رویکرد امنیتی در کشور انجام نشده است. در سطح ملی در نیم قرن گذشته با در نظر گرفتن روند کاهشی منابع آب تجدیدپذیر(71درصد) و 4برابر شدن جمعیت ایران طی 50 سال گذشته، کل مصرف آب شیرین در ایران به سرعت درحال افزایش است. هر سال بیش از 50 درصد آب‌های تجدیدپذیر کشور مصرف می‌شود درحالی که این میزان باید زیر 20درصد و در کشورهای خشک و نیمه‌خشک حداکثر 40درصد آب‌های تجدیدپذیر باشد اما در ایران این رقم هم‌اکنون 107درصد است. طبق آمارهای وزارت نیرو درحال حاضر سالانه، کل آب‌های تجدیدپذیر کشور 78میلیارد مترمکعب است ولی برداشت ما 96میلیارد مترمکعب است. اگر بخواهیم به درک درستی از میزان استفاده از آب در زمینه اجتماعی-اقتصادی برسیم باید کل نرخ رشد مصرف آب، تولید ناخالص ملی و جمعیت را در یک بازه زمانی بلندمدت مدنظر قرار دهیم. رشد جمعیتی ایران (3/1درصد در سال) طی دهه گذشته به اندازه نرخ افزایش مصرف آب نبوده است. با توجه به نرخ رشد جمعیت و کمبود آب موجود، ایران با چالش جدی در زمینه استفاده از آب روبه‌رو شده است. افزون بر این با توجه به میزان منابع آب و میزان مصرف، ایران ازجمله کشورهایی است که در گروه کشورهای مواجه با کمبود فیزیکی آب قرار دارد. همزمان با شرایط ملی می‌توان گفت که در سطح محلی نیز ناامنی آب هم‌اکنون بروز کرده است. این ناپایداری و الگوی ناامن استفاده از آب نشان‌دهنده اهمیت مدیریت یکپارچه منابع آب و شکست ساختار حکمرانی آب و تاکید بر آن در برنامه‌های توسعه و مدیریت است. با توجه به توضیحات پیش‌گفته نیاز مبرم به مطالعات آینده‌پژوهی آب در سطح ملی و حوزه‌یی وجود دارد.
