گروه صنعت| با جهانی شدن اقتصاد و گسترش پیوندهای اقتصادی کشورها با یکدیگر، آمارها، داده‌ها و شاخص‌های مقایسه‌یی بین کشوری اهمیتی بیش از پیش یافته است. در این راستا، گزارش سالانه مجمع جهانی اقتصاد در خصوص رقابت‌پذیری کشورهای جهان (Report Competitiveness Global) شامل ارزیابی بیش از 110متغیر در 12 رکن، بین کشورهای مختلف است و این متغیرهای دوازده‌گانه تحت سه محور زیرساخت‌های پایه، افزایش کارایی و نوآوری و پیچیدگی به این ترتیب قرار می‌گیرند؛ اول: نهادها، زیرساخت‌ها، محیط اقتصاد کلان، بهداشت و آموزش ابتدایی. دوم: آموزش عالی و حرفه‌یی، کارایی بازار کالا و کارایی بازارکار، توسعه بازار مالی، آمادگی فناوری و اندازه بازار و سوم پیشرفته بودن بنگاه‌های تجاری و نوآوری.
مزیت رقابتی منوط به ارتقای بهره‌وری
بر اساس گزارشی که وزارت صنعت به نقل از مجمع جهانی اقتصاد منتشر کرده است، هر قدر یک اقتصاد پیشرفته‌تر می‌شود، اقتصاد مبتنی بر منابع، تحت محور «اول» به سمت اقتصاد مبتنی بر کارایی و نوآوری در محورهای «دوم» و «سوم» حرکت می‌کند. همانطور که ذکر شد، در نظام‌های اقتصادی کارایی محور، عوامل موثر بر افزایش کارایی نظیر آموزش عالی و حرفه‌ای، کارایی بازار کالا، کارایی بازار نیروی کار، توسعه بازارهای مالی، آمادگی فناوری و اندازه بازار، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در این گزارش «کارایی بازار کالا» مورد بررسی قرار می‌گیرد. کشورها در صورت برخورداری از کارایی در بازار کالا، ترکیب مناسبی از کالا و خدمات را تولید می‌کنند که این وضعیت سبب تعادل نسبی عرضه و تقاضای کالا و خدمات خواهد شد. به اعتقاد مجمع جهانی اقتصاد، برای حرکت به سمت کارایی در بازار کالا، لازم است بنگاه‌های اقتصادی از طریق ارتقای بهره‌وری به بهبود سهم خود از بازار داخلی و خارجی بپردازند. در این صورت، بنگاه‌ها کالایی را تولید می‌کنند که متناسب با نیاز بازار بوده و همین امرسبب پیشرفت بیشتر این شرکت‌ها می‌شود. علاوه بر این، باید توجه داشت به دلایل فرهنگی یا تاریخی،
ممکن است در برخی کشورها انتظارات مشتریان سخت‌گیرانه‌تر از دیگر کشورها باشد. این امر از طریق وادار کردن بنگاه‌ها به نوآوری و مشتری مداری بیشتر، سبب کسب مزیت رقابتی بنگاه‌های مذکور خواهد شد.
جایگاه ایران در شاخص کارایی بازار کالا
به گزارش «تعادل»، بررسی روند تغییرات رتبه ایران در این شاخص طی سال‌های 2011 لغایت 2016 نشان می‌دهد، رتبه ایران بین 103 تا 111 در نوسان بوده و رتبه 98 به عنوان بهترین رتبه در سال 2012 و 120 به عنوان بدترین رتبه در سال2014 کسب شده است. اما در سال 2015 بهبودی چشمگیری در این شاخص رخ داده و با 11 پله بهبودی نسبت به سال قبل از آن، رتبه کشورمان به 109 رسیده است. این رتبه در سال 2016 دو پله کاهش یافته و 111 شده است.
گام مثبت در سیاست‌های ضدانحصاری
در میان زیرشاخص‌های 11 گانه کارایی بازار کالا در سال 2016 بهترین وضعیت مربوط به زیرشاخص «اثربخشی سیاست‌های ضدانحصاری» بوده که رتبه 45 کسب شده و مبین موفقیت دولت در اجرای سیاست‌های ضدانحصاری بوده است.
ضعف کارایی زیر سایه تعرفه‌های تجاری
از سوی دیگر زیرشاخص‌های «تعرفه‌های تجاری»و «میزان رواج مالکیت خارجی» به ترتیب با کسب رتبه‌های 138 و 137 (آخرین رتبه‌ها در میان کشورها) نامناسب‌ترین زیرشاخص را نشان می‌دهد. به نظر میرسد با رفع تحریم و رفع موانع تجاری غیرتعرفه‌ای، فضای مناسب‌تری برای حضور سرمایه‌گذاری خارجی و رفع موانع تجاری فراهم شده و لذا در سال‌های آتی انتظار می‌رود رتبه بهتری کسب شود.
فرار سرمایه به دلیل قوانین اصلاح‌نشده
اگرچه با توجه به رتبه ایران در زیرشاخص «اثر قوانین بر سرمایه‌گذاری خارجی» که در میان 138 کشور در سال 2016، رتبه 133 کسب شده، لزوم اصلاحات نهادی و قانونی برای ایجاد جاذبه کافی برای سرمایه‌گذاران خارجی ضروری است.
10 عامل کارآمدی بازار کالای ایران
بر اساس این گزارش، فعالان اقتصادی معتقدند که پیش‌بینی راهکارهایی برای رفع چالش‌های این عوامل اثرگذار در بازار کالا می‌تواند رتبه ایران در بازار کالا را افزایش دهد و از سوی دیگر موجب تقویت کارآیی بازار کالا شود. در این خصوص فعالان اقتصادی می‌گویند: بازنگری در تعرفه‌های تجاری، افزایش کارآیی بازار نیروی کار، بهبود دسترسی به تسهیلات و منابع مالی، افزایش مالکیت خارجی، مهار تورم، افزایش رقابت داخلی و حمایت از مالکیت فکری در کنار پرداختن به معضل فساد و بی‌ثباتی سیاست‌ها از میان بسیاری اقدامات دیگر باید در دستور کار تصمیم‌سازان اقتصادی کشور قرار گیرند. روش‌هایی که تصمیم‌گیران اقتصادی کشور را در شناسایی نقاط ضعف و قوت رقابت‌پذیری ملی و موانع فرا راه توسعه اقتصادی یاری دهد، زیرا بهبود رقابت‌پذیری تنها با انجام اصلاحات در حوزه‌هایی که در بلندمدت بر بهره‌وری اثرگذار هستند، محقق می‌شود. همچنین بر این نکته تاکید شده است که کشورهایی دارای بازارهای کارآمد کالا به دلیل برخورداری از شرایط ویژه در عرضه و تقاضا، از موقعیت مناسبی برای ارائه ترکیب بهینه‌یی از کالاها و خدمات برخوردار هستند و می‌توانند کالاهای خود را به نحو بسیار موثری به بازار عرضه کنند. رقابت سالم در بازار، اعم از رقابت داخلی و خارجی، در پیشبرد کارآیی بازار و در نتیجه افزایش بهره‌وری حائز اهمیت است و موجب می‌شود کاراترین بنگاه‌ها که به تولید کالاهای مورد تقاضای بازار اشتغال دارند، فرصت رشد و شکوفایی بیابند. کارآیی بازار کالا همچنین به شرایط تقاضا ازجمله مشتری‌مداری بنگاه‌ها و پیچیدگی نیاز‌های خریداران بستگی دارد.
