به دنبال اعلام تصمیم هیات وزیران برای حذف ریال و جایگزین شدن تومان به عنوان پول رسمی کشور، این پرسش مطرح است که اکنون مراحل جایگزین شدن تومان به جای ریال چگونه باید انجام شود. چقدر اسکناس و سکه در کشور رایج است و هزینه جایگزینی آن چقدر است؟ آیا لازم است که در شرایط کنونی که عمده خریدها و حساب و کتاب‌ها با کارت‌های بانکی، حساب‌های الکترونیکی و حواله‌های بانکی انجام می‌شود، هزینه سنگین چند هزار میلیارد تومانی برای چاپ اسکناس و ضرب سکه، آن هم در دوره رکود اقتصادی و کاهش درآمدهای دولت را تحمیل کنیم؟
آیا با توجه به حجم نقدینگی 1200 هزار میلیارد تومانی و معاملات 1000 هزار میلیارد تومانی تراکنش‌های بانکی و وجود 400 میلیون کارت بانکی برداشت و هدیه در کشور، لازم است که برای چاپ اسکناس هزینه زیادی انجام شود؟
در حال حاضر معادل 48 هزار میلیارد تومان اسکناس و مسکوک در دست اشخاص، نزد بانک‌ها و بانک مرکزی وجود دارد و اگر قرار باشد که دولت و بانک مرکزی هزینه چاپ اسکناس و ضرب سکه معادل این رقم را تامین کرده و به تدریج اسکناس و سکه‌های جدید را جایگزین آن کنند، لازم است برای انتشار حداقل 50 هزار میلیارد تومان اسکناس و سکه برنامه‌ریزی شود.
براساس آنچه در آخرین بازدید خبرنگاران از سازمان ضرب سکه و انتشار اسکناس برآورد شده، برای انتشار هر برگ اسکناس باید معادل 100 تومان هزینه شود. همچنین برای ضرب سکه که احتمالا سکه‌های 200 و 500 و 1000 تومانی را شامل خواهد شد باید معادل 50 تا 100 تومان برای تامین آلیاژ نیکل درنظر گرفته شود. در نتیجه برای هر برگ اسکناس و ضرب یک سکه مبلغی حدود 75 تومان باید هزینه شود.
بر این اساس، در صورتی که متوسط اسکناس و سکه‌های موجود را حدود 2000 تومان درنظر بگیریم، برای انتشار 50 هزار میلیارد تومان یعنی حداقل 25 میلیارد برگ اسکناس و ضرب سکه باید انجام شود تا موجودی اسکناس و سکه کشور با حذف یک صفر از ریال به تومان تبدیل شود.
بر این اساس برای 25 میلیارد برگ اسکناس یا ضرب سکه حداقل به رقمی معادل 2 هزار میلیارد تومان نیاز است تا این روند در یک دوره یکی، دو ساله به تدریج تومان را جایگزین ریال کند. از این رو این پرسش وجود دارد که با توجه به اینکه لازم است حذف صفرها در آینده نزدیک در دستور کار قرار گیرد، آیا بهتر نیست در مقابل چنین هزینه‌یی، از ابتدا با حذف چهار صفر، واحد پول جدید را جایگزین کنیم؟
راهکار دیگر این است که با توجه به گردش اندک اسکناس و مسکوک که تنها 2درصد از معاملات را شامل می‌شود و بانکداری الکترونیک و استفاده از کارت‌های بانکی حدود 98درصد معاملات نقد را به خود اختصاص داده است و نیاز کمتر به اسکناس و سکه را موجب شده است، لذا بهتر است که اسکناس و سکه به تدریج و به صورت طبیعی حذف شود، زیرا مردم در محاوره و معاملات روزانه خود 10هزار ریالی را 1000 تومانی به زبان می‌آورند و یک صفر اضافه مشکلی در معاملات ایجاد نمی‌کند.
در بانک‌ها و حساب و کتاب مردم و دفاتر و پرینت حساب‌ها و حواله‌ها نیز به آسانی با حذف یک صفر و تبدیل ریال به تومان مشکل حل شده و جایگزینی به سادگی انجام می‌شود.
لذا به جای اینکه بیش از 2هزار میلیارد تومان هزینه کنیم بهتر است که اجازه دهیم به صورت طبیعی و طی 5 سال آینده اسکناس‌های نو جای اسکناس‌های کهنه را بگیرد و ضرب سکه جدید با کاهش ارزش پول و خروج سکه و آب شدن سکه‌ها، جای سکه‌های قدیمی را بگیرد.
یعنی به جای اینکه هزینه سنگینی در این شرایط به بانک مرکزی و دولت تحمیل شود، بهتر است روند طبیعی خود را در شرایط رکود اقتصادی کنونی طی کند، مگر اینکه دولت تصمیم بگیرد در یکی، دو سال آینده طرح جدید حذف چهار صفر را پیگیری کند.
