ایران در حالی که ممکن بود از تصمیم اوپک متضرر شود، توانست به خواسته خود برسد
گروه انرژی|نادی صبوری|
قیمت نفت برنت به 54 دلار در هر بشکه رسیده است. قیمتی که بالاترین سطح در 16ماه گذشته به حساب میآید. بازار نفت خام در روز جمعه 2روز پس از پایان یافتن نشست تاریخی اوپک در 3 نوامبر هنوز در هیجان و پیامدهای تصمیم اعضای اوپک برای محدود کردن عرضه نفت خام در این نشست به سر میبرد. هیجانی که برخاسته از چند اتفاق جدید در این تصمیم است. اوپک پس از 8 سال بالاخره توانست، تصمیمی برای کاهش عرضه و اثرگذاری بر بازار بگیرد و پس از 15سال، صحبت از همکاری اوپک و غیراوپک که در واقع نامی پوششی برای روسیه است، شنیده میشود.
بازار نفت خام که برای 2سال متوالی زیر بار مازاد عرضه شدید موجود درحال خم شدن بود، امید به درمان و بهبود پیدا کرد. تصمیم اوپک برای کاهش یک میلیون و 200هزار بشکه از عرضه و رساندن سطح تولید خود به 32میلیون و 500 هزار بشکه در روز در کنار اینکه روسیه با همراهی دیگر کشورهای غیراوپک قول کاهش
600 هزار بشکهیی از عرضه پیش رو در بازار را دادهاند، قیمتها را به سطوح بیسابقه در یک سال گذشته رساند. تاثیری که البته با گذشت زمان عمق آن بیشتر مشخص میشود. فاتیح بیرول، رییس آژانس بینالمللی انرژی پس از توافق اعضای اوپک با اشاره به گزارش پیشین این سازمان عنوان کرد درحالی که آنها در این گزارش تعادل بازار را به انتهای سال 2017 معوق کرده بودند اکنون اعتقاد دارند، بازار آشفته نفت خام در ابتدای سال 2017 به تعادل خواهد رسید. تعادلی که از دیدگاه بسیاری، قیمتها را به 55 الی 60 دلار در هر بشکه خواهد رساند. تمام این گزارهها از اتفاقهای صبح چهارشنبه 30نوامبر مصادف با 10 آذر در وین پایتخت اتریش نشات میگیرد. با هم نگاهی به خلاصه اتفاقهای آن روز میاندازیم.
هتل پارک حیات وین شاهد صف طولانی خبرنگاران است. خبرنگارانی که انتظار ورود وزرای نفت عضو سازمانی را میکشند که
8 سال است نتوانسته تاثیری جدی بر بازار بگذارد. سازمانی که در باور بسیاری، دیگر «مرده»
است. صبحانه روز 30نوامبر، روزی که همه مدتها به آن چشم دوخته بودند در پارک حیات صرف میشود و وزرای نفت یکی پس از دیگری راهی مقر اوپک در وین، شهری که پس از رفتار نامناسب با اوپک در ژنو در سالهای ابتدایی تاسیس سازمان تاکنون میزبان تولیدکنندگان بزرگ نفت بوده است، میشوند. بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران چند دقیقه قبل از جبار العیبی، وزیر نفت جدید عراق وارد مقر سازمان میشود و خالد الفالح، کسی که به تازگی علی النعیمی را پس از 2دهه از تخت پادشاهی نفت عربستان به زیر کشید این بار بر خلاف نشست قبل، ملبس به لباس اعراب حدود 15دقیقه پس از دو رقیب اصلی خود به ساختمان پا میگذارد.
*صف خبرنگاران جلو مقر اوپک یکی از بیسابقهترین و طولانیترین موارد را شکل داده است. به همین واسطه آنها به دستههای مختلف تقسیم شده و هر کدام در زمان مشخص اجازه ورود به محل نشست و گفتوگو با وزرا را پیدا میکنند مثل همیشه میز ایران و عربستان از تمام میزها شلوغتر است. دو کشور رقیب در منطقه که در اوپک نیز همواره بارقههای رقابت سیاسی خود را نشان دادهاند.
اظهارات خوشبینانه منتشر شده از دل همین گفتوگوها، قیمت نفت را با چند درصد افزایش روبهرو میکند. ساعت حدود 13 به وقت تهران، وزیر نفت قطر به عنوان رییس جلسه، صحبتهای افتتاح نشست تاریخی 171 را با تشکر از تلاشهای وزیر انرژی الجزایر برای نزدیک کردن اعضا به یکدیگر پیش از نشست طرح میکند و در نهایت ساعت 13:30 به وقت تهران، نشست پشت درهای بسته سازمان کشورهای تولیدکننده نفت آغاز میشود.
*از این جای کار به بعد، شایعات تایید نشده بیش از هر چیز بازار و قیمتها را هدایت میکنند. منابع آگاهی که نامشان فاش نمیشود از نزدیک بودن اوپک به یک توافق میگویند. شایعاتی که حتی با وجود نامشخص بودن، بازار را به سمت سطوح بالاتر هل میدهند. نفت برنت به طرز بیسابقهیی افزایش قیمت یافته و حدود ساعت 15:30 به وقت تهران و 2ساعت پس از شروع نشست پشت درهای بسته به
50 دلار و 73سنت میرسد.
*مانند انتظار برای حلول سال جدید، تمام دقایق و ثانیهها با التهاب گذشته و نفت همچنان رویکرد صعودی به خود گرفته است. رویکردی که از اعتماد به یک توافق در اوپک حکایت دارد که شاید بیش از هر چیز، پوشالی بودن نظرسنجیهای نهادهایی مانند وود مکنزی و بدبینی نتایج آنها به بازگشت وفاق بر اوپک را به نمایش میگذارد. اوپکی که غربیها از ابتدای تاسیس آن تلاش فراوانی برای کارشکنی در ساختار آن داشتهاند. ساعت حدود 16:45 به وقت تهران در روز آفتابی چهارشنبه 10 آذر قیمت نفت برنت به 51 دلار و 4سنت
میرسد.
*«اوپکیها به توافق رسیدند» این خبری فوری بود که ساعت 17 به وقت تهران مرز تمام خبرگزاریهای داخلی و خارجی را درنوردید و تقریبا به مهمترین خبر روز و حتی هفته و ماه تبدیل شد. پس از برگزیده شدن دونالد ترامپ به رییسجمهوری امریکا هیچ خبری تا این اندازه توجه اقشار مختلف را به خود جلب نکرده بود. خبرنگاران نفتی در وین از جزییات توافق مینوشتند و کاربران شبکههای اجتماعی در ایران از اینکه نماینده نفتیشان توانسته است از حق ایران به طور تمام و کمال دفاع کند، خرسند و خوشحال بودند.
*ایران توانست با تکیه بر تجربه بیژن زنگنه که چم و خم اوپک و بازیهای عربستان را به خوبی بلد است، اعضا را قانع کند تا اجازه افزایش 90 هزار بشکهیی تولید را به کشوری که سالها به واسطه تحریم بازارهای خود را از دست داده بود، بدهند. هر چند سعودیها نیز با وجود ملزم شدن به کاهش 500 هزار بشکهیی تولید، باز هم در بالاترین سطح در تاریخ خود، نفت وارد بازار خواهند کرد. در ساعتهای پایانی 30 نوامبر 2016، روزی که قطعا در تاریخ از آن با عناوین مختلفی همچون «روز زنده شدن اوپک» یاد میکنند، برف به آسمان وین و به مهمانان این شهر که هر کدام با قصههایی مختلف راهی کشورشان خواهند شد، سلام میکند. برفی که شاید نشان از پرچم سفید اوپک و برقراری صلح باشد.
چه کسی برنده است؟
*ایران طی یک سال گذشته یک موضع مشخص و شفاف داشت. بازگشت به سطوح تولید قبل از تحریم، مهمترین نکتهیی هم که طی 6 ماه گذشته عامل بینتیجه ماندن طرح فریز نفتی و در ادامه توافق بر سر کاهش تولید بود، خواسته ایران و مخالفت عربستان با این درخواست بود. در نشست 171 اوپک و با ایستادگی ایران و بیژن زنگنه وزیر نفت، این کشور توانست خواسته خود را به نتیجه رسانده و سطح تولید ماه اکتبر خود که بالای 3 میلیون و 900 هزار بشکه در اعلام مستقیم به اوپک بود را به نتیجه برساند.
ایران با این تفسیر، تنها کشوری در اوپک است که با توافق روز چهارشنبه نه تنها از تولید خود نخواهد کاست، بلکه معادل 90 هزار بشکه در روز بر آن خواهد افزود. سقفی که تقریبا انتهای توان تولیدی ایران حداقل تا یک سال آینده است. با این تفاسیر، ایران پیروزی بزرگی در اوپک به دست آورده است، اما این تمام ماجرا نیست.
*علی النعیمی، وزیر نفت عربستان پیش از خالد الفالح بود. کسی که 2 دهه سکان وزارتخانه مهم سعودیها و در واقع منبع تغذیه عربستان را در دست داشت. در نخستین نشستهای اوپک در سال 2014 و با آغاز موج کاهشی قیمت نفت، النعیمی با خواسته دیگر اعضای سازمان مبنی بر کاستن از تولید برای افزایش قیمت با استدلال «حفظ سهم بازار» و شکست دادن تولیدکنندگان نفت شیل مخالفت کرد و برای 2 سال متوالی، باعث افزایش چشمگیر سطح تولید اوپک و درواقع سطح تولید عربستان شد. به این ترتیب در حالی که این کشور در ماه نخست میلادی سال 2014 حدود 9 میلیون و 600 هزار بشکه تولید داشت، در ماه اکتبر سال جاری و آخرین آمار پیش از نشست اوپک، تولید خود را به بالاتر از 10 میلیون و 500 هزار بشکه
رساند. اکنون و با توافق اعضا بر سر کاهش تولید، عربستان چیزی کمتر از 500 هزار بشکه از تولید خواهد کاست که بازهم سطح تولیدی بالاتر از سال 2014 و یکی از بالاترین سطوح این کشور در تاریخ خواهد بود. در کنار این مساله، هرقدر تولید نفت کشوری بالاتر باشد، نفع آن کشور از قیمتهای بالا نیز بیشتر خواهد بود و با این تفسیر؛ عربستان نیز توانسته است با توافق اوپک به پیروزی دست پیدا کند.
*تولیدکنندگان نفت خام در امریکا، وضعیتی متفاوت از تولیدکنندگان سنتی نفت خام دارند. هر چه قیمتهای نفت خام پایینتر بروند، این تولیدکنندگان مجبور به کاستن از تعداد دکلهای حفاری و صرفنظر از پروژههای سرمایهگذاری جدید خواهند شد. اتفاقی که طی 2 سال گذشته نیز رخ داد اما از دیدگاه برخی از نظارهگران بازار، بهشدتی که اوپک و در واقع عربستان تصور میکرد، نبود. سیانان مانی دیروز در گزارشی به قلم مت اگان، نشست روز چهارشنبه اوپک را نشان دادن پرچم سفید از سوی این سازمان در نبرد با تولیدکنندگان نفت خام امریکا قلمداد کرد.
مت اگان نوشت، درواقع تنها عاملی که باعث حصول توافق در اوپک شد این بود که فشار اقتصادی وارد شده بر اعضا به ویژه عربستان، بیش از حد انتظار بود و از سوی دیگر نیز تولیدکنندگان نفت شیل، قدرت و مقاومتی بیشتر از حد انتظار در برابر قیمتهای پایین نشان دادند. بر پایه این استدلالها، تولیدکنندگان و حفاران نفتی امریکا که با پیروزی دونالد ترامپ زمینه مناسبتری نیز برای فعالیت خود در امریکا میبینند، با بالاتر رفتن قیمتها، از آن منفعت برده و به نوعی آنها پیروز نشست چهارشنبه اوپک خواهند بود.
*ایران، عربستان و تولیدکنندگان نفت امریکایی، طی 2 سال گذشته از پایین بودن قیمتها، هر کدام به سهم خود متضرر شدند.
بودجه نفتی ایران و عربستان بهویژه عربستان وابستگی شدیدی به درآمدهای نفتی دارد و همین مساله، چرخ اقتصاد 2 کشور و میزان ذخایر ارزی آنها را با خلل مواجه کرد. امریکاییها نیز مجبور به تعدیل نیروهای کار خود و تغییر در برنامههای آینده شدند، به این ترتیب از منظر هزینه داده شده در 2 سال گذشته نیز نمیتوان بهطور قطع، گروهی را با بیشترین ضرر داده شده مشخص کرد.
هر چند از آنجایی که حدود یک سال از پایین بودن قیمتها در دوره تحریم ایران طی شد، ایران میتواند اکنون از قیمتهای بالاتر در زمان بیشتری از فضای آزاد پس از تحریم لذت ببرد، اتفاقی که کفه ترازو را کمی به سمت ایران سنگینتر کرده و از بعد داخلی پیروزیای ارزشمند و استفاده از برجام به بهترین شکل به حساب میآید.
*اقتصاد جهان در 2 سال گذشته، از پایین بودن قیمتهای نفت خام آنهم تا سطوحی مانند 40 دلار، متضرر شد. بسیاری از نهادهای مهم مانند صندوق بینالمللی پول و بانک جهانی اعتقاد داشتند که بالاتر رفتن قیمتها، تحرک را به اقتصاد جهانی تزریق خواهد کرد و سطوح فعلی قیمت در صورت ادامه یافتن در سالهای آینده میلادی، هشداردهنده رکود و بیرونقی در سطح جهان خواهد بود. از اینرو، اقتصاد دنیا نیز با نشست روز چهارشنبه اوپک، پیروز و امیدوارتر از گذشته خواهد بود. درنهایت با توجه به اینکه ذینفعان مختلف در بازار نفت خام با گرایشهای متنوع و بعضا بهشدت متضاد سیاسی، توانستند هر کدام به سهم خود از نشست روز چهارشنبه اوپک سود ببرند، شاید بتوان این نشست را نمونههای موفق از «دیپلماسی نفتی» قلمداد کرد؛ نمونهیی که پشت به نتیجه رسیدن آن، هزار قصه وجود دارد.
وداع با کانال 40 دلاری
نگاهی به تمام پیشبینیهای خوشبینانه تا بدبینانه نشان میدهد با توافق اوپک، قیمتها بهطور قطع دیگر وارد کانال 40 دلاری نخواهند شد. پیشبینیها اغلب روی اعدادی بین 55 تا 60 دلار در هر بشکه سیر میکند، هرچند افرادی مانند وزیر پر تلاش انرژی ونزوئلا که در چند وقت اخیر در کنار وزیر انرژی الجزایر، در قالب سفیر صلح در اوپک از این پایتخت به دیگر پایتخت سفر کردند، اعتقاد دارند با کاهش عرضه نفت خام اوپک و همراهی
غیر اوپک با این تصمیم نفت به 60 الی 70 دلار در هر بشکه خواهد رسید.
طبق آخرین اطلاعات 10 دسامبر مصادف با 20 آذرماه، نشست میان اوپک و غیراوپک احتمالا در دوحه، مسکو یا وین برگزار خواهد شد. نشستی که نشان خواهد داد آیا الکساندر نواک بر قولی که طبق ادعای بلومبرگ در تماس تلفنی در شب قبل از نشست اوپک به خالد الفالح، وزیر نفت عربستان مبنی بر کاهش تولید این کشور داده است، پایبند خواهد بود یا خیر؟ موضع روسیه خود میتواند پیشبینی از قیمتها در آینده را در سطح چند دلار تغییر دهد.