گروه اقتصاد اجتماعی
امروز روز جهانی معلولان است. روزی که در تقویم جهانی ثبت شده تا به ملت‌ها و دولت‌ها یادآوری کند معلولان نیز مانند سایر اعضای جامعه از حقوقی برابر در تامین معیشت برخوردار هستند و از آنجا که به طور طبیعی از دفاع و استفاده از بسیاری از این حقوق ناتوانند، لازم است جوامع اقدامات خاصی را برای تامین این حقوق اتخاذ کنند. اما متاسفانه این اقدامات در بسیاری از جوامع صورت نمی‌گیرد و معلولان از دسترسی به حقوق اساسی و اولیه خود محروم می‌مانند. در ایران نیز مانند خیلی از دیگر کشورها، جمعیت معلول با مشکلات عدیده‌یی دست و پنجه نرم می‌کند. مشکلاتی که برخی مانند طراحی نامناسب محیط شهری ساختاری‌اند و برخی دیگر را می‌توان با تغییر برخی قوانین ساده مرتفع کرد. اما آنچنانکه به نظر می‌رسد تاکنون عزمی جدی برای حل این مشکلات در هیچ یک از دوره‌های حاکمیت ایران در قرن معاصر دیده نشده است.
بیمه پوشش نمی‌دهد
رییس انجمن حمایت از حقوق معلولان درباره مشکلات اصلی این بخش از جامعه گفت:«مسائل اصلی معلولان، مشکلات معیشتی، اشتغال، درمان، مسکن و مواردی ازجمله حقوق مدنی آنهاست که باید مد نظر سیاستمداران و مسوولان کشوری قرار بگیرد. به عنوان یک فعال در حوزه حقوق مدنی معلولان و به عنوان عضو هیات‌مدیره و نایب رییس سازمان جهانی معلولان معتقدم که وزارت رفاه وکیل خوبی برای معلولان نیست».
به گزارش ایسنا، علی همت محمودنژاد درخصوص مشکلات درمانی جامعه معلولان ایران نیز گفت: «متاسفانه بیمه سلامت درمان معلولان متمرکز نیست و هیچ گونه هزینه درمانی معلولان ازجمله هزینه‌های توانبخشی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و... را پوشش نمی‌دهند. این درحالی است که با توجه به عمل‌های خاص معلولان که عمدتا در بیمارستان‌های خصوصی انجام می‌شوند به هیچ عنوان پوشش بیمه‌یی معلولان مناسب نیست.» محمودنژاد همچنین یادآور شد:«شخص وزیر رفاه خودش بارها اذعان کرده که از طبقه اجتماعی محروم آمده لذا باید اقدامات حداقلی را برای رفع محرومیت‌های معلولان و سایر گروه‌های هدف به انجام برساند با این وجود اعلام کند که در دوره وزارتش چه برنامه‌های نوینی را برای معلولان ارائه کرده است؟»
توانبخشی هر 10 سال یک بار!
مدیرعامل انجمن ندای معلولان ایران با اشاره به اینکه برای عموم مردم در بخش‌های مختلف از طرف سازمان‌های مسوول ارائه خدمت می‌شود، گفت:«اگر ابتدایی‌ترین خدمت را آموزش در نظر بگیریم؛ باید گفت با وجود تلاش‌هایی که می‌شود، زیرساخت‌های لازم برای آموزش معلولان آماده نشده است.»
به گزارش ایلنا، محمود کاری افزود:«درحال حاضر مدارس و دانشگاه‌ها عمدتا امکانات لازم برای معلولان را ندارند و مناسب‌سازی نشده‌اند، این در حالی است که قانون مناسب‌سازی معابر و اماکن برای معلولان در سال ۶۴ مطرح شده است.» او همچنین با انتقاد از شیوه در اختیار قرار دادن تجهیزات توانبخشی به معلولان گفت:«این تجهیزات قابل خرید و فروش نیستند، اما متاسفانه دولت این نوع تجهیزات را هر ۱۰یا ۱۵سال یک بار با شرایطی سخت در اختیار معلولان قرار می‌دهد. شرایط خرید این نوع تجهیزات نیز به این صورت است که پس از اطمینان از نیازمند بودن فرد معلول بخشی از هزینه این تجهیزات توسط فرد و بخش دیگر توسط سازمان بهزیستی پرداخت می‌شود.»
کاری با بیان اینکه تجهیزات توانبخشی باید رایگان باشد، اضافه کرد:«به چه علت تجهیزاتی همچون ویلچیر هر پنج سال یک بار در اختیار معلولان قرار می‌گیرد؟ درحال حاضر برخی خانواده‌ها دارای چند معلول مشغول به تحصیل هستند اما به آنها تنها یک ویلچیر داده می‌شود که این برای معلول آسیبی بزرگ است و مانع از رشد و تعالی وی می‌شود.»
معلولان آنها، معلولان ما
یکی از مشکلاتی که کشور در عرصه‌های مختلف با آن روبه‌روست، ضعف اطلاعات آماری است. کاری نیز به این موضوع اشاره کرد و با بیان اینکه آماری از تعداد معلولان بیکار در جامعه نداریم، گفت:«در آمارگیری که سال جاری انجام شد؛ هیچ سوالی مبنی بر اینکه آیا شما معلولی در خانه دارید، پرسیده نشد.»
او با یادآوری اینکه دبیرکل سازمان ملل در روز جهانی معلولان در سال ۲۰۱۵ اعلام کرد؛ ۱۵درصد جمعیت کشورهای درحال توسعه را معلولان تشکیل می‌دهند، ادامه داد:«با توجه به اینکه کشور ما در مسیر توسعه‌یافتگی قرار دارد، این تعداد معلول را نداریم اما اگر تنها ۸ درصد معلول در جامعه داشته باشیم، باز هم رقمی حدود ۷میلیون نفر در کشور ما دارای معلولیت هستند. این درحالی است که براساس آخرین آمار ارائه شده از مرکز آمار ایران تنها یک میلیون و ۱۶۰هزار نفر معلول در کشور وجود دارند.»
با این حال معاون توانبخشی سازمان بهزیستی کشور با بیان آنکه درحال حاضر حدود یک میلیون و 300هزار معلول تحت پوشش سازمان بهزیستی هستند و تمامی آنها دچار ناتوانی بوده و نیازمند دریافت خدمات توانبخشی هستند، گفت:«در تعاریف جهانی معلولیت ممکن است فردی که چشم خیلی ضعیفی هم دارد در دسته معلولان قرار گیرد اما در ایران به علت آنکه این افراد دچار مشکلات خاصی نیستند تحت حمایت سازمان‌های رفاهی همچون بهزیستی قرار نمی‌گیرند.»
به گزارش ایسنا، حسین نحوی‌نژاد در ادامه ضمن ابراز تاسف از عدم سیستم ارجاع معلولیت‌ها در کشور گفت:«متاسفانه درحال حاضر سیستم ارجاع به موقع و به هنگام در کشور وجود ندارد که به وسیله آن تحقیقاتی درخصوص علل معلولیت‌ها در ایران صورت بگیرد؛ برای مثال بسیاری از معلولیت‌های جسمی و ضایعه نخاعی بر اثر تصادفات و سوانح رانندگی اتفاق می‌افتند و معمولا خیلی دیر به بهزیستی ارجاع داده می‌شوند؛ بنابراین اینکه شیوع و بروز معلولیت‌ها در کشور به چه شکل است هنوز به‌طور دقیق مشخص نیست.»
معلولان قربانی بی‌پولی
معاون توانبخشی سازمان بهزیستی کشور در ادامه درباره کیفیت ارائه خدمات بهزیستی و بی‌پولی در ارائه خدمات گفت:«حداقل یک دهم نیازهای واقعی بهزیستی که می‌توان با آن پوشش حداقلی را برای جامعه هدف ایجاد کرد، در اختیار این سازمان قرار می‌گیرد؛ به طوریکه درحال حاضر بودجه کل حوزه توانبخشی برای پوشش یک میلیون و 300هزار نفرمعلول حدود 700میلیارد تومان است درحالی که نیاز واقعی ما حداقل 7هزار میلیارد تومان بوده تا بتوان با این رقم به این جمعیت خدمات حداقلی را ارائه کنیم.» نحوی‌نژاد در ادامه به مستمری ناچیز معلولان نیز اشاره کرد و افزود:«برآورد ما این است که معلولان شدیدی که غالبا بیکار بوده و نیاز شدید به دریافت مستمری دارند حدود 500 هزار نفر باشند؛ این درحالی است که درحال حاضر بهزیستی تنها به 340 هزار نفر آنان مستمری 70- 60 هزار تومانی پرداخت می‌کند.»
پیشگیری به جای درمان
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی که وزارتخانه‌اش در حال حاضر مسوولیت رسیدگی به امور معلولان را بر عهده دارد به حرکت جامعه به سوی سالمندی اشاره کرد و گفت:«یکی از برنامه‌های دولت یازدهم این است که سالمندی به معلولیت تبدیل نشود.» به گزارش ایرنا، علی ربیعی در حاشیه بهره‌برداری از ساختمان جدید بهزیستی کیش افزود:«با اقدامات انجام شده در سازمان بهزیستی و پیگیری لایحه حمایت از معلولان در مجلس شورای اسلامی امیدواریم به کسانی که از ناتوانی‌هایی برخوردار هستند و جامعه نیز در مقابل آنان مسوول است بتوانیم کمک‌های بیشتری ارائه دهیم. بعد از غربالگری‌های شنوایی و بینایی در کشور به سمت غربالگری ژنتیک حرکت کرده‌ایم که در برنامه ششم نیز به تصویب رسیده است. غربالگری اوتیسم نیز برای کودکان 2 تا 5 سال نیز در 31 استان آغاز خواهد شد.» ربیعی به حرکت جامعه به سوی سالمندی اشاره کرد و گفت: یکی از برنامه‌های دولت این است که سالمندی به معلولیت تبدیل نشود.» ربیعی گفت:«یکی از مشکلات این است که سالمندی همراه با رسیدگی و آمادگی نیست گاهی سالمندی به معلولیت تبدیل می‌شود به همین دلیل غربالگری آلزایمر که از بیماری‌های شایع در میان سالمندان است را در تهران آغاز کردیم که امیدواریم با تامین منابع و مطالعه موردی در تهران بتوانیم به آن عمومیت ببخشیم.» هرچند اقدامات پیشگیرانه همیشه حائز اهمیت بوده و می‌تواند از هزینه‌های آتی جلوگیری کند، اما نباید فراموش کرد که در حال حاضر، طبق آمار رسمی بیش از یک میلیون نفر در کشور از معلولیت‌های مختلف رنج می‌برند و تامین معیشت این بخش از جمعیت اگر مهم‌تر از پیشگیری از معلولیت‌های آتی نباشد، کم اهمیت‌تر از آن نیست.
