گروه راه و شهرسازی آزاده کاری
چندی پیش رییس شورای شهر تهران از پیشنهاد تغییرات مناطق شهرداری تهران خبر داد. چمران در یکی از جلسات علنی شورای شهر در نطق پیش از دستور خود مبنی بر ادغام گفت: پیشنهاد داده‌ایم که منطقه 9 و 10 تهران با یکدیگر ادغام شود. همچنین پیشنهاد شده است که از جنوب منطقه 2 و 5 کاسته و یک منطقه جدیدی ایجاد شود.
به گفته رییس شورای شهر لازم است، هرچه سریع‌تر منطقه 13 نیز با منطقه 14 یا 4 ادغام شود.
چمران همچنین از انجام بررسی‌ها و مطالعات لازم برای ادغام برخی مناطق خبر داد و تاکید کرد: شورای شهر یا شهرداری باید این پیشنهاد را به صحن شورای شهر بیاورد تا هرچه زودتر کارهای آن انجام گیرد.
این در حالی است که عیسی فرهادی، فرماندار تهران اظهارنظرها از سوی اعضای شورای اسلامی شهر تهران و مسوولان شهرداری تهران مبنی‌بر تغییر در مناطق شهرداری تهران یا ادغام این مناطق را غیر کارشناسی خواند و اظهار کرد: تصمیم‌گیری در این خصوص باید ضمن کارشناسی دقیق، به تصویب دستگاه‌های ذیربط برسد.
به گفته فرماندار تهران، تصمیم‌گیری درباره ادغام مناطق در شهر تهران یا هر نوع تغییری در این حوزه باید بر اساس قانون تقسیمات کشوری، به تصویب هیات دولت و مجلس شورای اسلامی برسد، از این رو، نیاز است در این خصوص مطالعات کارشناسانه به صورت دقیق انجام شود و در مرحله بعد در این خصوص اظهارنظر کرد.
اقبال شاکری، رییس کمیته عمران شورای اسلامی شهر تهران اما در گفت‌وگو با «تعادل» با بیان اینکه ادغام مناطق فقط در حد یک طرح است، اظهار کرد: این طرح هنوز به مرحله کارشناسی نرسیده است و آقای دنیامالی در یکی از نطق‌های پیش از دستور خود این موضوع را مطرح کرد.
وی در این باره با بیان اینکه باید جوانب کار سنجیده شود، گفت: در طرح تفضیلی تمام این موضوعات دیده شده و هر گونه تغییر در این خصوص باید هنگام تدوین طرح تفضیلی جدید مورد بررسی قرار گیرد.
رییس کمیته عمران شورای اسلامی شهر تهران با اشاره به اینکه باید مزایا و معایب این طرح سنجیده شود، اظهارکرد: باید دید آیا ادغام مناطق منجر به بهبود مدیریت مناطق شهر می‌شود یا خیر؟ تا زمانی که موضوع در صحن شورا مطرح نشود نمی‌توان در مورد آن به‌طور قطع صحبت کرد.
وی ادامه داد: این واضح است که برخی مناطق به دلیل وسعت جغرافیایی از پهنه بسیار زیادی برخوردارند، مانند منطقه 4 و مناطق 9 و 10 نیز از کمترین میزان گستردگی برخوردارند اما اینکه ادغام منطقه 4 و یک و نیز 9 و 10 کار درستی است یا خیر نیاز به انجام مطالعات دارد. هر کدام از این مناطق بر اساس ویژگی‌هایی خاصی که داشتند در طرح تفضیلی تقسیم‌بندی شده‌اند و بعدها مناطق دیگر مانند 20 و22 به آن اضافه شده است. برخی مناطق به اندازه یک استان مشکل دارند و بنابراین نیاز به توجه بیشتر دارند. همانطور که گفتم ادغام یا کاهش مناطق باید بعد از انجام مطالعات و بررسی‌های لازم انجام شود.
وی با بیان اینکه اولویت کنونی شهر تهران ادغام مناطق نیست، اظهار کرد: اما می‌تواند به عنوان یک موضوع در شورا مطرح شود.
موافقت شهرداری با تغییر مناطق
ناصر امانی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری شهرداری تهران درخصوص ادغام برخی مناطق تهران به «تعادل» گفت: اینکه هر نوع تقسیم‌بندی باید به تصویب هیات دولت برسد، مشمول تقسیم‌بندی مناطق شهری نمی‌شود. این تقسیمات کشوری (شهرستان، بخش و استان) است که باید به تصویب هیات وزیران برسد، اما تقسیمات داخل شهر مربوط به شورای شهر می‌شود.
وی با بیان اینکه در تقسیم‌بندی کنونی تهران مشکلات فراوانی وجود دارد تصریح کرد: در شهر تهران شهرداری یک نوع تقسیم‌بندی مناطق دارد و سازمان‌های دیگر نظیر آب و برق و پست ودیگر نهادها هر کدام تقسیم بندی‌های خاص خود را دارند.
وی با اشاره به اینکه این مشکل از نبود مدیریت واحد شهری نشأت می‌گیرد، عنوان کرد: چنانچه مدیریت یکپارچه شهری محقق شود بسیاری از امور روزمره مردم تسهیل خواهد شد.
ناصر امانی، در پاسخ به اینکه در شهرداری تهران وجود مناطق جدید احساس می‌شود یا خیر گفت: شهرداری تهران نیز به تغییر مناطق تهران اعتقاد دارد اما قبل از پرداختن به این موضوع باید مطالعات و کارشناسی‌های لازم انجام شود. البته برخی اعضای شورای شهر معتقدند شهر تهران نیاز به 22 منطقه ندارد و امکان ادغام برخی مناطق وجود دارد تا این تعداد کمتر شود.
معاون برنامه‌ریزی شهرداری تهران با بیان اینکه تعدادی از مناطق ما از لحاظ تعداد جمعیت و گستره جغرافیایی با هم برابر نیستند، عنوان کرد: در یک منطقه تعداد جمعیت کمتر از 100 هزار نفر وجود دارد و در مقابل تعداد جمعیت منطقه دیگر به 700 هزار نفر می‌رسد. برای مثال، تعداد جمعیت منطقه 15 تهران از 11 استان مرکز کشور بیشتر است. به همین دلیل اعضای شورا معتقدند باید آرایش جدیدی در برخی مناطق شهر تهران انجام گیرد.
وی ادامه داد: قبلا یکسری کارهای مطالعاتی نیز در این خصوص انجام شده اما به نظر من کافی نیست و نیاز به تکمیل دارد. اگر به این نتیجه برسیم که تعداد مناطق تهران باید به 15منطقه برسد، قطعا تعداد مناطق شهرداری باید کاهش پیدا کند و خود این نکته قابل توجهی است که نشان می‌دهد، انجام این مهم نیاز به برنامه‌ریزی‌های گسترده دارد زیرا علاوه بر اینکه مشکل کارمندان شهرداری را خواهیم داشت تعداد نواحی و تعداد محلات نیز دستخوش تغییر می‌شود.
امانی با تاکید بر اینکه برای تغییر در تقسیم‌بندی مناطق شهرداری تهران باید مسائل مختلفی همچون جمعیت و مسائل قومی و ملیتی در نظر گرفته شود، گفت: این بحث از دهه 70 مطرح بوده است و در دوره‌های مختلف مکرر توسط شورا اعلام شده است؛ اما تاکنون به سرانجامی نرسیده است. شهرداری تهران با این حال مخالفتی ندارد اما بی‌تردید تغییر در مناطق شهرداری تهران باید از ابعاد مختلفی همچون ابعاد فرهنگی، اجتماعی، جمعیتی و جغرافیایی مورد مطالعه قرار بگیرد.
وی تاکید کرد: این موضوع نیاز به مطالعات عمیق و گسترده به لحاظ اجتماعی و اقتصادی دارد و با توجه به اینکه در صورت تحقق این موضوع ساختار شهرداری تهران نیز تغییر می‌کند نباید درآن عجله کرد و باید پیوست‌های متعدد برای آن تدوین شود.
وی تاکید کرد: ما در شهرداری به این نتیجه رسیده‌ایم که تغییر مناطق الزامی است ولی همانطور که گفتم نباید در اجرای آن عجله کرد. چنانچه بتوانیم مدیریت یکپارچه شهری را شکل دهیم و هم سازمان‌های خدماتی تعدادشان را در شهر مشخص کنند ایده آل می‌شود.
معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری شهرداری تهران در پاسخ به اینکه کدام مناطق باید در اولویت این طرح قرار گیرند اظهار کرد: طبیعتا اولویت ما مناطقی است که طول و عرض جغرافیایی شان کمتر است و نیز از تعداد جمیعت کمتری برخوردارند. همچنین مناطقی که گستره آنها بیش از حد واندازه یک منطقه است مانند منطقه 4و 15.
امانی در پاسخ به اینکه فرماندار تهران ادغام مناطق را غیر کارشناس خوانده است، عنوان کرد: برای اجرای هر طرحی در این زمینه بی‌تردید نیازمند زمانبندی نیز هستیم؛ چراکه این کار تبعات زیادی دارد و شاکله محلات را در هم می‌زند، از این رو، باید این کار حساب شده انجام شود. هنوز کار خاصی صورت نگرفته و همه اینها در حد حرف و یکسری کارهای مطالعاتی است و هنوز موردی به عنوان لایحه و طرح در شورا و شهرداری مطرح نشده است. باید دید مذاکرات و نتایج بررسی‌ها به کجا کشیده می‌شود.
تجربه سایر کشورها
مسعود تقوایی، کارشناس برنامه‌ریزی و استاد دانشگاه اصفهان نیز با بیان اینکه در دنیا منطقه‌بندی شهری بر اساس شاخص‌های مختلفی انجام می‌شود؛ تصریح کرد: یکی از انواع منطقه‌بندی رایج در شهرهای بزرگ، منطقه‌بندی ارتفاعی است. بر اساس این نوع طبقه‌بندی مناطقی که ارتفاع یکسانی دارند در یک محدوده قرار می‌گیرند.
وی ادامه داد: آنچه در شهر تهران انجام شده است بیشتر طبقه‌بندی بر اساس تقسیمات اداری برای تسهیل مدیریت شهر است و در هیچ کدام از منطقه بندی‌های علمی امروز جای نمی‌گیرد.
این کارشناس برنامه‌ریزی شهری بهترین نوع منطقه برای تهران را تقسیم‌بندی بر اساس میزان برخورداری عنوان کرد و گفت: بر این اساس شهر به 5 منطقه بسیار برخوردار، برخوردار، محروم و بسیار محروم تقسیم می‌شود. در این نوع طبقه‌بندی امکاناتی که برای مناطق محروم در نظر گرفته می‌شود، با دیگر مناطق متفاوت است و نتیجه این می‌شود که در یک بازه زمانی مثلا 5 ساله شرایط مناطق محروم تغییر می‌کند.
تقوایی در پاسخ به اینکه ادغام یا کاهش مناطق چه تبعاتی برای شهر خواهد داشت، تصریح کرد: این موضوع ارتباط مستقیم با شرایط مناطق دارد. برای مثال، یک منطقه بزرگ که شرایط اقتصادی و اجتماعی مناسبی ندارد و اعتیاد و بزه در آن بسیار است را با کوچک کردن راحت‌تر می‌توان اداره کرد. از سوی دیگر ممکن است قسمت‌های جدا شده از منطقه جزو بهترین بخش‌های باشد و جدایی آن مشکلات بسیاری برای اهالی به وجود می‌آورد. برای مثال بعد از این استان خراسان به سه استان خراسان جنوبی خراسان شمالی و رضوی تقسیم شد، اکثر امکانات در خراسان رضوی متمرکز شد. این اتفاق ممکن است برای مناطق تهران نیز بیفتد.
وی ادامه داد: باید شاخص‌های گوناگونی برای منطقه‌بندی در نظر گرفت. برای مثال می‌توان محدوده‌های بافت فرسوده را در یک منطقه قرار داد و به شکل اخص به آنها رسیدگی کرد.
به گفته وی، در این نوع طبقه‌بندی درآمدهای ناشی از مناطق برخوردار در مناطق محروم مورد استفاده قرار می‌گیرد تا این مناطق به مرور از حالت محرومیت خارج شوند.
وی ادامه داد: در مجموع تغییر مناطق برای شهر بزرگی همچون تهران حل مساله نیست، اما می‌تواند گام اولیه برای حل مشکلات مناطق باشد.
محمد سالاری، رییس کمیسیون شهرسازی شورای شهر تهران نیز معتقد است، کاهش و ادغام مناطق شهر تهران نیاز به مطالعات گسترده‌یی دارد و مدیریت شهری باید مشاوران زیادی برای مطالعه این پروژه در نظر بگیرد تا تمام ابعاد این ادغام و کاهش اعم از فرهنگی، اجتماعی و... مورد بررسی قرار گیرد.
وی با بیان اینکه بسیاری از کارشناسان در خصوص کاهش تعداد مناطق شهری تهران نظرات مثبت و منفی دارند، گفت: اما قبول این نکته لازم است که مساحت، گستردگی و جمعیت مناطق با یکدیگر بسیار بسیار متفاوت است و باید اصلاح شود به‌گونه‌یی که منطقه چهار یک دهم مساحت تهران را دارد اما مناطق 9 و 10 حتی به اندازه یک ناحیه منطقه 4 نیز نیستند اما هر دو منطقه با یک سازوکار اداره می‌شوند و هر سه این مناطق دارای معاونت‌ها و ادارات یکسانی هستند. بنابراین این نکته که باید برخی مناطق را تجمیع کنیم تا تفاوت‌ها زیاد نشود نکته مثبتی است اما انجام این مهم نیاز به انجام مطالعات بیشتر دارد.
رییس کمیسیون شهرسازی شورای شهر تهران با بیان اینکه احمد دنیامالی، رییس کمیسیون حمل و نقل شورا گزارشی در قالب ارائه پیشنهادات مطرح کرد اما متاسفانه هیات رییسه شورا اعلام کرده که این مطالعات قبلا انجام شده و نیازی به پیشنهاد جدید نیست، گفت: این رویکرد که هیات رییسه با خلاقیت و ایده‌های نو برخورد می‌کند درست نیست.
سالاری افزود: در گذشته مناطق 21 و 22 جزو نقشه شهری نبودند اما به ناچار با گسترش مناطق همجوار مدیریت شهری برای جلوگیری از بارگذاری‌های بیش از حد در یک منطقه مجبور به ایجاد مناطق جدید شد و حالا کم کردن مناطق فعلی نیازمند انجام مطالعات دقیق است تا همه ابعاد آن مورد بررسی قرار گیرد.
همچنین پروانه مافی نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس شورای اسلامی در واکنش به اظهارات رییس شورای شهر تهران مبنی بر ادغام پنج منطقه پایتخت با تاکید بر اینکه ارائه این پیشنهاد باید مبتنی بر نظرات کارشناسی باشد، گفت: تهران با جمعیت میلیونی، بسیار نیازمند مدیریت مشخص است؛ درواقع برای اداره پایتخت نیاز به تفکیک بیشتر مناطق و محلات است تا نه تنها اداره شهر توسط شهردار منطقه یا ناحیه راحت‌تر باشد بلکه خدمات بیشتر و با کیفیت‌تری به مردم ارائه شود.
نایب‌رییس کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در مجلس شورای اسلامی، تاکید کرد: «کوچک کردن مناطق به جهت تقسیمات شهرداری ضرورت بیشتری دارد چراکه این اقدام ارائه خدمات را سهل‌الوصول‌تر و بهنگام‌تر خواهد ساخت.»
به گفته این نماینده مجلس اما مساله اصلی این ادغام، کاهش یا افزایش تعداد کارمندان و تغییرات نیروهای شاغل در مناطق است که با کاهش مناطق اتفاق خواهد افتاد. موضوعی که یکی از مسائل پرحاشیه و پرچالش شهرداری خواهد بود.
