گروه اقتصاد کلان
در حالی که جدیدترین گزارش مرکز آمار ایران از وضعیت شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرفی خانوار شهری در آبان‌ماه ادامه روند کاهشی تورم را تایید می‌کند، این کاهش تورم اما با افزایش سطح رفاه خانوار شهری و غنی‌تر شدن سبد مصرفی خانوار توأم نبوده است. خانوار شهری برای ایجاد تناسب در هزینه و درآمد خود، تغییراتی در ترکیب اقلام مصرفی خود انجام داده که در نهایت منقبض‌تر شدن سفره خانوار را به همراه داشته است و گزارش بانک مرکزی از بودجه خانوار در سال 94 نیز به‌خوبی موید همین مطلب است، به‌طوری‌که میزان افزایش هزینه‌های خانوارها به اندازه نیمی از میزان تورم ثبت شده در این سال بوده است. («تعادل» در دو گزارش روزهای قبل خود به تفصیل به این موضوع پرداخته است.) کاهش شاخص برخی اقلام نظیر گوشت قرمز، گوشت سفید، ماهی و میوه‌ها و سبزیجات برای چندمین ماه متوالی این امر را تایید می‌کند که تغییراتی در ترکیب سبد مصرفی خانوار رخ داده است. این موضوع نقدی است که در کنار عملکرد خوب دولت یازدهم در مهار تورم، می‌توان به تیم اقتصادی دولت روحانی وارد کرد. درحالی‌که تیم اقتصادی دولت کوشیده است با نگاهی مهندسی روند کاهش تورم را در اقتصاد دنبال کند،
بافت‌های اجتماعی را در این کاهش تورم نادیده گرفته است. به این ترتیب در حالی کاهش تورم تا سطح تک‌رقمی حاصل شد و همچنان استمرار یافت اما این کاهش تورم، با افزایش رفاه خانوار شهری همراه نبود. به عبارت دیگر، کاهش 40 درصدی قدرت خرید خانوار که در پی رکود اقتصادی و تورم رخ داده بود، به آنها بازنگشته است. در شرایطی که دولت توانسته است انضباط مالی خوبی برقرار کند و روند کاهشی تورم را استمرار بخشد، این کاهش تورم با افزایش کیفیت سبد خانوار شهری همراه نشده است. همین موضوع است که نقطه تفاوت میان رشد اقتصادی و توسعه را به میان می‌آورد؛ افزایش رفاه عمومی که دولت یازدهم با وجود توانمندی در تحقق رشد اقتصادی، کاهش تورم و ایجاد انضباط مالی از آن غافل بوده است.
تورم همچنان در مدار کاهشی
جدیدترین گزارش مرکز آمار ایران، تورم 7.5درصدی را برای کالاها و خدمات مصرفی خانوارهای شهری در آبان‌ماه به تصویر کشید؛ رقمی که کاهش 0.4 واحد درصدی را نسبت به مهرماه نشان می‌داد. در همین حال تورم نقطه به نقطه هم پس از افزایشی که در مردادماه تجربه کرده بود، برای سومین ماه متوالی روی شیب منفی به حرکت خود ادامه داد. تورم نقطه به نقطه در تیرماه امسال 6.5 درصد بود که با 0.9 واحد درصد افزایش در مردادماه به 7.4 درصد رسید. این افزایش تورم نقطه به نقطه که گمانه‌زنی‌ها برای افزایش تورم 12 ماهه را تقویت می‌کرد، در شهریورماه به 6.7 درصد رسید. در همین حال، گزارش مرکز آمار ایران از تورم نقطه به نقطه در مهرماه و آبان‌ماه هم ارقام 6.6 درصد و 6.1 درصد را نشان داد که شیب منفی تورم نقطه به نقطه را برای سومین ماه متوالی تصدیق و احتمال افزایش تورم را تضعیف کرد. در این میان تورم 12 ماهه همچنان به روند کاهشی خود ادامه می‌دهد و درحالی‌که تورم مهرماه 7.9 درصد اعلام شده بود، تورم آبان‌ماه با 0.4 واحد درصد کاهش نسبت به مهرماه، به 7.5 درصد رسید.
در این میان در گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها، در آبان‌ماه تورم 6.8 درصدی ثبت شده که این رقم نسبت به ماه گذشته تغییری نداشته است. در همین حال تورم کالاهای غیرخوراکی و خدمات در آبان‌ماه به 7.8 درصد رسیده که کاهش 0.6 واحد درصدی را نسبت به مهرماه نشان می‌دهد. تورم نقطه به نقطه گروه خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات در آبان‌ماه 8.4 درصد اعلام شده که نسبت به مهرماه بدون تغییر بوده است. همچنین تورم نقطه به نقطه در گروه کالاهای غیرخوراکی و خدمات در آبان‌ماه 5.2 درصد اعلام شده که کاهش 0.5 واحد درصدی را نسبت به مهرماه نشان می‌دهد.
در گروه خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات، بیشترین تورم برای سبزیجات به ثبت رسیده است. تورم این بخش در آبان‌ماه 14.1 درصد بوده است. همچنین تورم نقطه به نقطه در این بخش 12.1 درصد اعلام شده است. پس از آن، گروه ماهی‌ها و صدفداران و همچنین شکر و شیرینی و شکلات با تورم 8.8 درصدی بیشترین تورم اقلام خوراکی را در آبان‌ماه به ثبت رسانده‌اند. تورم 8.8 درصدی ماهی در آبان‌ماه در حالی است که شاخص این بخش در آبان‌ماه نسبت به مهرماه کاهش نیم درصدی را تجربه کرده است. همچنین تورم نقطه به نقطه در این بخش 5.8 درصد به ثبت رسیده است. در بخش شکر، شیرینی و شکلات هم تورم نقطه به نقطه 7.6 درصد اعلام شده و شاخص کل در این بخش نسبت به مهرماه 0.4 درصد افزایش داشته است. در میان اقلام خوراکی مصرفی خانوار شهری، تورم نان و غلات هم در آبان‌ماه 7.6 درصد به ثبت رسیده و تورم نقطه به نقطه در این بخش 8.9 درصد بوده است. همچنین رقم شاخص کل در این بخش در آبان‌ماه نسبت به مهرماه 0.5 درصد افزایش داشته است. در میان سایر اقلام خوراکی مصرفی خانوار شهری، تورم گوشت قرمز 6.2 درصد اعلام شده است. در همین حال، تورم نقطه به نقطه در این بخش در آبان‌ماه 8.3
درصد بوده است. شاخص کل نیز نسبت به مهرماه 0.4 درصد کاهش داشته است. در میان اقلام مختلف خوراکی مصرفی خانوار شهری، تنها بخش میوه و خشکبار تورم منفی را در آبان‌ماه تجربه کرده است. تورم در این بخش در ماه گذشته منفی 1.2 درصد بوده است. در همین حال، تورم نقطه به نقطه در این بخش کاهش 2.8 درصدی را نشان می‌دهد. شاخص کل هم در بخش میوه و خشکبار کاهش4.2 درصد را در آبان‌ماه تجربه کرده است.
سناریوی تغییر ترکیب سبد خوراکی خانوار
در میان اقلام مختلف خوراکی خانوار شهری، در سه بخش شاخص کل در آبان‌ماه نسبت به مهرماه کاهش نشان داده است. شاخص کل در بخش گوشت قرمز در آبان‌ماه 238.0 اعلام شده است که کاهش 0.4 درصدی را نشان می‌دهد. اقلام دیگری که کاهش شاخص کل را در آبان‌ماه تجربه کرده‌اند ماهی‌ها و صدفداران و میوه و خشکبار است که شاخص کل در این دو بخش به ترتیب 328.9 و 272.3 بوده است. این نخستین‌بار نیست که این اقلام کاهش شاخص کل را تجربه کرده‌اند و این روند در ماه‌های گذشته هم مشاهده شده بود که در تحلیلی مقدماتی این کاهش شاخص کل را می‌توان به کمرنگ‌تر شدن این اقلام در سبد مصرفی خانوار شهری و جایگزین شدن آنها با اقلامی دیگر نسبت داد. به این ترتیب به‌رغم روند کاهشی تورم کالاهای خوراکی و آشامیدنی خانوار شهری، بررسی چیدمان اقلام خوراکی در سبد مصرفی خانوار و ارزیابی کیفی آنها هم موضوعی حائز اهمیت است. بررسی سطح کیفی ترکیب اقلام مصرفی خانوار شهری می‌تواند سیمای خوبی از قدرت خرید خانوار ارائه دهد که این امر مشخص می‌کند کاهش تورم این اقلام با افزایش قدرت خرید خانوارها همراه بوده است یا خیر.
آموزش و بهداشت همچنان صدرنشین تورم
مرکز آمار ایران تورم کالاهای غیرخوراکی و خدمات را در آبان‌ماه 7.8 درصد اعلام کرده که کاهش 0.6 واحد درصدی را نسبت به مهرماه نشان می‌دهد. شاخص کل در این بخش 220.6 بوده که این رقم نسبت به مهرماه افزایش 0.3 درصدی را نشان می‌دهد. در همین حال، تورم نقطه به نقطه در اقلام غیرخوراکی و خدمات 5.2 درصد اعلام شده که کاهش 0.7 واحد درصدی را نسبت به مهرماه نشان می‌دهد. در میان اقلام غیرخوراکی و خدمات، بیشترین تورم مربوط به آب، برق و سوخت است که در این بخش تورم 17.9 درصدی در آبان‌ماه به ثبت رسیده است. شاخص کل در این بخش 259.9 بوده که افزایش 0.7 درصدی را نسبت به مهرماه نشان می‌دهد.
همچنین تورم نقطه به نقطه در این بخش 3.7 درصد اعلام شده است. پس از این بخش، بیشترین تورم در گروه کالاهای غیرخوراکی و خدمات مربوط به آموزش است که تورم 14.1 درصدی برای این بخش در آبان‌ماه به ثبت رسیده است. شاخص کل در بخش آموزش در آبان‌ماه 199.6 اعلام شده که نسبت به مهرماه افزایش 1.2 درصدی را نشان می‌دهد.
همچنین تورم نقطه به نقطه در بخش آموزش در ماه گذشته 10.8 درصد اعلام شده است. پس از آموزش، تورم بهداشت با رقم 10.1 درصدی در جایگاه سوم در میان اقلام غیرخوراکی و خدمات مصرفی خانوار شهری قرار گرفته است. شاخص کل در بخش بهداشت و درمان در آبان‌ماه 259.9 بوده که نسبت به مهرماه افزایش 0.2 درصدی را نشان می‌دهد. همچنین تورم نقطه به نقطه در بخش بهداشت و درمان، 9.1 درصد اعلام شده است. در میان اقلام غیرخوراکی و خدمات مصرفی خانوار شهری، تورم مسکن 7 درصد و تورم اجاره 6.9 درصد اعلام شده است. همچنین شاخص کل در این دو بخش در آبان‌ماه به ترتیب 197.2 و 196.4 بوده است. علاوه بر این، تورم تفریح و فرهنگ در آبان‌ماه 5.2 درصد اعلام شده است و شاخص کل هم در این بخش در ماه گذشته به 251 رسیده که افزایش 0.3 درصدی را نسبت به مهرماه نشان می‌دهد.
سیمای کلی شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرفی خانوار شهری در آبان‌ماه گرچه کاهش تورم را تایید می‌کند، اما با ریز شدن در ترکیب تورم در اقلام مختلف به سادگی می‌توان دریافت که این کاهش تورم با گستردگی سفره خانوارها و افزایش سطح کیفی آنها همراه نبوده است. موضوعی که می‌تواند هشداری برای دست‌اندرکاران اقتصادی باشد، کاهش سطح کیفی سبد مصرفی خانوار است که می‌تواند در اقشار آسیب‌پذیر نشانی از مختل شدن روند تغذیه آنها باشد. شاید بهتر باشد دولت در کنار سیاست‌های کلان اقتصادی، نیم‌نگاهی هم به رفاه عمومی داشته باشد و این اهداف را در کنار بالا بردن سطح کیفی سبد مصرفی خانوار دنبال کند.
