گروه جهان|منوچهر فخرزاد|
شام کاری اضطراری وزرای خارجی کشورهای اروپایی با محوریت بررسی پیروزی غیرمنتظره دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا و سیاست‌های احتمالی وی در برابر توافق هسته‌یی ایران و کشور متخاصم روسیه برگزار شد.
وال‌استریت ژورنال می‌نویسد، اروپایی‌ها در همکاری بسیار نزدیک با دولت باراک اوباما تلاش کردند تا در بحران اوکراین با اعمال تحریم‌های فلج‌کننده اقتصادی روسیه را تنبیه کنند. در توافق هسته‌یی ایران نیز طرف‌های اروپایی همکاری نزدیکی با دولت اوباما داشتند اما حالا با پیروزی دونالد ترامپ نه‌تنها سرنوشت این همکاری‌ها که آینده روابط ترانس ـ آتلانتیک در هاله‌یی از ابهام قرار گرفته است.
بر همین اساس، وزرای اروپایی یکشنبه در بروکسل و در غیاب اصحاب رسانه گردهم آمدند تا ببینند چطور باید با بسیاری از وعده‌های انقلابی ترامپ در سیاست خارجی روبه‌رو شوند؛ از کاستن نقش امریکا در تامین امنیت شرکای اروپایی گرفته تا پس زدن پیمان‌های تجاری و از همه بدتر علاقه ویژه‌اش به ولادیمیر پوتین.
پیش از شام کاری بروکسل، دیپلمات‌های اروپایی دقیقا نمی‌دانستند که در برابر پیروزی غیرمنتظره و خیره‌کننده ترامپ در انتخابات باید چه واکنشی نشان دهند. جیوانی گروی، کارشناس سیاسی اروپایی می‌گوید: «با پیروزی ترامپ همکاری میان اروپا و ایالات‌متحده غیرممکن نیست اما قطعا بسیار دشوار خواهد بود.» او می‌گوید: «اولویت نخست ترامپ مسائل داخلی امریکاست. او در مسائل بین‌المللی نگاهی بسیار کاربردی دارد و این دقیقا همان چیزی است که ممکن است روابط ترانس - آتلانتیک را تحت تاثیر قرار دهد. او تا زمانی برای اروپایی‌ها ارزش قائل خواهد بود که بتوانند اولویت‌های او را در نظر بگیرند.»
وال‌استریت ژورنال می‌نویسد، رهبران اروپایی نگران کنار کشیدن ایالات‌متحده از توافق هسته‌یی تهران و 6قدرت جهانی هستند. رییس‌جمهوری منتخب امریکا در رقابت‌های انتخاباتی بارها از لغو این قرارداد در صورت پیروزی سخن گفته بود. بر همین اساس اروپایی‌ها خود را آماده تنش‌هایی احتمالی بر سر اجرای برنامه جامع اقدام مشترک می‌کنند. فدریکا موگرینی، مسوول ارشد سیاست خارجی و دفاعی اتحادیه اروپا، پیش‌تر به سی‌ان‌ان گفته بود: «توافق با ایران توافقی دوجانبه میان امریکا و ایران نیست، این توافقی چندجانبه است که از راه مذاکره به دست آمده و خود من هم شخصا مسوولیت مستقیم در آن دارم و هم‌اکنون رییس کمیسیون مشترکی هستم که بر اجرای آن نظارت دارد تا اجرای این توافق از سوی همه طرف‌ها را تضمین کند. این توافق در قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل قرار گرفته است.»
نگرانی اروپا از علاقه ترامپ به پوتین
وال‌استریت ژورنال می‌نویسد، اروپایی‌ها برای نخستین‌بار در چند دهه گذشته با رییس‌جمهوری در امریکا روبه‌رو شده‌اند که تقریبا از سیاست‌های خارجی او هیچ اطلاعی ندارند. اما گذشته از توافق هسته‌یی ایران، مهم‌ترین چالش رهبران قاره سبز پاسخ به این پرسش است که رفتار ترامپ با ولادیمیر پوتین چگونه خواهد بود. اتحادیه اروپا پس از اینکه روسیه، کریمه را به خاک خود ضمیمه کرد تحریم‌های تجاری سفت و سختی علیه مسکو اعمال کرد. حالا دیپلمات‌های اروپایی می‌گویند که هرگونه ملایمت از جانب امریکا در روابط با روسیه کشورهای دیگر چون فرانسه، آلمان و ایتالیا را ترغیب خواهد کرد که به تحریم‌های علیه روسیه پایان دهند. گفته شده، رهبران این کشورها اخیرا گفت‌وگویی تلفنی با ترامپ داشتند که در آنها بر تمایل به همکاری مشترک تاکید شده است. همین موضوع باعث شد تا فدریکا موگرینی خواستار دیداری پیش از نشست رسمی وزیران خارجه شود. وال‌استریت ژورنال نوشته، هرگونه اقدام احتمالی ترامپ برای لغو یک‌طرفه توافق هسته‌یی ممکن است به اختلافاتی جدی در روابط واشنگتن و هم‌پیمانان اروپایی بینجامد؛ به‌طوری‌که اگر واشنگتن یک‌جانبه اقدام به کنار گذاشتن برجام کند،
ممکن است متحدان اروپایی به روند اعمال تحریم‌های بین‌المللی تازه علیه تهران نپیوندند. شماری از مقام‌های اروپایی این احتمال را مطرح کرده‌اند که ترامپ درواقع به دنبال تمرکز بیشتر بر نحوه اجرای برجام خواهد بود و نه کنار گذاشتن آن، هرچند در این مورد هم اطمینان و یقین وجود ندارد.
وزرای خارجه کشورهای اروپایی علاوه بر جلسه یکشنبه قرار است که دوشنبه نیز گردهم آمده و درباره موضوعاتی چون عضویت احتمالی ترکیه در اتحادیه اروپا، جنگ سوریه و لیبی و همکاری‌های دفاعی با ناتو گفت‌وگو کنند. خبرگزاری فرانسه گزارش داده، وزیران فرانسه و بریتانیا به دیدار یکشنبه شب نرفته‌اند. وزارت خارجه بریتانیا گفته، بوریس جانسون دلیلی برای دیداری دیگر، خارج از نشست اصلی برنامه‌ریزی شده برای دوشنبه نمی‌بیند: «در جریان انتخابات امریکا روندی دموکراتیک به وقوع پیوسته، اکنون دوره انتقالی است و ما با دولت فعلی و دولت بعدی همکاری خواهیم کرد.» در عین حال موضوع حمایت روسیه از دولت بشار اسد و تحریم‌های مربوط به عملیات نظامی و حملات در مناطقی مانند حلب نیز مطرح است. دونالد ترامپ در رقابت‌های انتخاباتی ضمن ستایش از ولادیمیر پوتین، احتمال همکاری میان دو طرف در سوریه را مطرح کرده است؛ همکاری‌هایی که در دوره ریاست‌جمهوری باراک اوباما به دلیل اختلاف عمیق واشنگتن و مسکو بر سر آینده دولت بشار اسد، نزدیکی چندانی پیدا نکرد.
ناتو و گزینه‌های پیش‌رو
اما نگرانی‌های اروپا به همین جا ختم نمی‌شود. آنچه رهبران قاره سبز را با شرایط پیچیده‌تری مواجه کرده، سخنان ترامپ درباره خروج احتمالی ایالات‌متحده از پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) است. ترامپ گفته که اروپایی‌ها باید سهم بیشتری در تامین امنیت خود داشته باشند، بنابراین باید پول بیشتری هزینه کنند.
اشپیگل می‌نویسد: «پیروزی ترامپ احتمالا هیچ نهادی را مانند ناتو نگران نکرده است. حالا در ناتو بیم آن می‌رود، ترامپ که این سازمان دفاعی را سازمانی اضافی خوانده بود چند هفته پس از آغاز ریاست‌جمهوری خود در نشست یادشده اصلا شرکت نکند. استراتژیست‌های ناتو می‌گویند، رییس‌جمهور جدید امریکا ممکن است وعده ایالات‌متحده برای استقرار دوره‌یی واحدهای نظامی امریکایی در شرق اروپا را پس بگیرد. سناریویی دیگر، در کل کاهش واحدهای امریکایی در اروپا را پیش‌بینی کرده است. در خوش‌بینانه‌ترین حالت نیز پیش‌بینی شده، ترامپ اصرار کند که اروپایی‌ها برای امنیت خود پول بیشتری هزینه کنند.»
دونالد ترامپ چهل و پنجمین رییس‌جمهوری امریکا از ژانویه پیش‌رو هدایت دولت امریکا را در دست می‌گیرد. او در حال حاضر مشغول انجام دیدار و گفت‌وگو با مشاوران خود برای انتخاب اعضای دولتش است.
