گروه اقتصاد کلان
نیمه‌های سال 93 بود که با رفتن طرحی تحت عنوان «طرح الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت» به مجلس مالیات‌ستانی از نهادها و بنیادهای انقلاب اسلامی به‌شکل جدی مطرح شد و پس از آن هم مقام معظم رهبری اجازه لازم در این خصوص را صادر کردند و وزیر اقتصاد نیز اعلام کرد با پهن کردن تور مالیاتی می‌خواهیم از تمام کسانی که تاکنون از پرداخت مالیات طفره می‌رفته‌اند، مالیات اخذ کنیم. اما آمارها گویای آن است که دولت نتوانسته این سیاست خود را اجرا کند. در حالی که نهادها و بنیادهای انقلاب اسلامی در 6ماهه ابتدایی سال گذشته 20میلیارد تومان مالیات پرداخت کرده بودند، امسال این رقم به نصف آن تقلیل پیدا کرده و نسبت به رقم مصوب امسال کسری 80درصدی به همراه داشته است.
به گزارش «تعادل»، طبق جداول منتشر شده بانک مرکزی، کل درآمدهای دولت از محل مالیات در 6ماهه اول امسال به میزان 43هزار و 310میلیارد تومان بوده که نشان‌دهنده تحقق 82درصدی عملکرد درآمدهای مالیاتی نسبت به مصوب است. در بودجه سال 95 مصوب شده بود که دولت در 6ماهه اول سال از طریق مالیات به میزان 52هزار و 910هزار‌میلیارد درآمد کسب کند. آمارها نشان می‌دهد که دولت در مالیات‌گیری از مسیر مستقیم عملکرد موفقی داشته، به‌طوری که میزان 96درصد پیش‌بینی‌ها در این زمینه به ثمر نشسته است. همان‌طور که عملکردها در این ردیف درآمدی بودجه موفقیت‌آمیز بوده، درخصوص مالیات غیرمستقیم آمارها از تحقق 68.9درصدی خبر می‌دهند. طبق محاسبات و جداول آماری، مهم‌ترین عامل در کاهش عملکرد مالیات غیرمستقیم، مالیات بر واردات بوده که عملکرد 36درصدی نسبت به میزان مصوب داشته است.
تحقق 96 درصدی مالیات مستقیم
جمع مالیات‌های مستقیم کسب شده در این 6ماهه به میزان 24هزار و 430میلیارد تومان بوده که در مقایسه با مقدار مصوب شده در بودجه تنها 4درصد آن محقق نشده است. این امر نشان می‌دهد که دولت در این زمینه بسیار موفق عمل کرده و نسبت به 6ماهه اول سال قبل به میزان 26.9درصد افزایش کسب درآمد از طریق مالیات‌های مستقیم داشته است.
مالیات‌های مستقیم انواع مختلفی دارد که شامل اشخاص حقوقی، مالیات بر درآمدها و مالیات بر ثروت می‌شود که هر یک از اینها نیز از شاخه‌های مختلفی اخذ می‌شود.
مطابق آمارهای بانک مرکزی، عملکرد مالیات بر اشخاص حقوقی در 6ماهه اول امسال به میزان 15هزار و 960میلیارد تومان و میزان مصوب در بودجه 17هزار و 110میلیارد تومان بوده است. این منبع سهمی 36.9درصدی از کل درآمدهای مالیاتی دولت (مستقیم و غیرمستقیم) داشته است. همان‌طور که گفته شد مالیات بر اشخاص حقوقی یکی از انواع سه‌گانه مالیات‌های مستقیم است که خود در ردیف‌های درآمدی بودجه در 6طبقه تقسیم‌بندی شده‌اند که هر یک از آنها سهم متفاوتی از کل درآمدهای دولت داشته‌اند؛ مالیات علی‌الحساب اشخاص حقوقی دولتی با سهم 6.5درصدی، معوقه اشخاص حقوقی دولت با سهم 6.7درصد، نهادها و بنیادهای انقلاب اسلامی با سهم صفر درصد، اشخاص حقوقی غیردولتی با سهم 23.6درصد، مالیات علی‌الحساب شرکت‌های دولتی در حال واگذاری با سهم صفر و سایر نیز سهمی صفر درصد دارد. طبق آمارهای 6ماهه بودجه، دولت در 6ماهه اول امسال توانسته از ردیف مالیات علی‌الحساب اشخاص حقوقی دولت به میزان 2هزار و 800میلیارد تومان درآمد کسب کند. عملکرد در این ردیف خوب بوده چون در بودجه پیش‌بینی شده بود که از این محل 2هزار و 920میلیارد تومان باشد. میزان مالیات معوقه اشخاص حقوقی دولتی
هم 2هزار و 920هزار‌میلیارد تومان بوده است. نهادها و بنیادهای انقلاب اسلامی که در بودجه کل سال جاری مصوب کرده بودند به میزان 100میلیارد تومان مالیات بپردازند تا نیم سال اول تنها 10میلیارد پرداخت کرده‌اند. در حالی که قرار بوده در این زمان 50میلیارد تومان آن را تسلیم دولت کنند. در مدت مشابه سال گذشته این نهادها 20میلیارد تومان مالیات پرداخت کرده بودند. در واقع با وجود تلاش‌های دولت مبنی بر کشاندن این نهادها به زیر چتر مالیات، درآمد دولت از محل در مقایسه با سال گذشته به نصف رسیده است.
درخصوص مالیات اشخاص حقوقی غیردولتی که بیشترین سهم را بعد از مالیات بر کالاها و خدمات در کل درآمدهای مالیاتی دارند عملکرد 6ماهه به میزان 10هزار و 230میلیارد تومان بوده است. مصوب 6ماهه این ردیف درآمدی 11هزار و 590میلیارد تومان بوده است. درنهایت دو ردیف آخر مالیاتی از اشخاص حقوقی که شامل علی‌الحساب شرکت‌های دولتی در حال واگذاری و سایر می‌شود، صفر بوده است. البته میزان مالیات یک ساله و 6ماهه هم برای این دو در بودجه، صفر درنظر گرفته شده است.
براساس آمارها عملکرد مالیات‌ستانی از درآمدها در 6ماهه امسال به میزان 7هزار و 24میلیارد تومان بوده است. میزان مصوب در بودجه هم در این ردیف درآمدی 7هزار و 17میلیارد تومان بوده است. مالیات بر درآمد سهمی 16.7درصدی از درآمدهای مالیاتی دولت در 6ماهه نخست امسال داشته و شامل مالیات حقوق کارکنان بخش عمومی، حقوق کارکنان بخش خصوصی، مشاغل، مستغلات، متفرقه درآمد و موضوع ماده 119 قانون برنامه پنجم توسعه است که عملکرد آنها به ترتیب 2هزار و 450میلیارد تومان، 2هزار و 180میلیارد تومان، 2هزار و 240میلیارد تومان، 370میلیارد تومان، صفر و صفر بوده است.
در جداول منتشر شده میزان مالیات اخذ شده از ثروت هم در این 6ماهه برابر با یک‌هزار و 240میلیارد تومان بوده که سهمی 2.9درصدی از کل درآمدهای مالیاتی دولت داشته است. مالیات بر ثروت هم شامل بخش می‌شود که عملکرد 6ماهه متفاوتی داشته‌اند. مالیات بر ارث به میزان 210میلیارد تومان، مالیات نقل و انتقال سرقفلی 330میلیارد تومان، نقل و انتقال سهام 270میلیارد تومان، نقل و انتقال املاک 190هزار‌میلیارد تومان و درنهایت حق تمبر و اوراق بهادار است که میزان تحقق آن 220میلیارد تومان بوده است.
عملکرد دولت در مالیات‌های غیرمستقیم
علاوه بر مالیات‌های مستقیم که تاکنون آمارهای آن از نظر گذشت، درآمدهای مالیاتی شامل مالیات‌های غیرمستقیم نیز می‌شود که براساس محاسبات در 6ماهه اول امسال به میزان 18هزار و 870میلیارد تومان از این ردیف درآمدی کسب شده است که سهمی 43.6درصدی از کل درآمدهای مالیاتی دولت را به خود اختصاص داده است. براساس مصوبه بودجه قرار بوده به میزان 27هزار و 350میلیارد تومان از این محل کسب شود. این نشان می‌دهد که دولت در زمینه مالیات‌های مستقیم عملکرد بهتری داشته است.
مالیات‌های غیرمسقیم هم شامل دو ردیف مالیات بر واردات و مالیات بر کالاها و خدمات می‌شود. عملکرد شش ماهه مالیات بر واردات به میزان 3هزار و 160میلیارد تومان بوده که تنها 36درصد آن تحقق یافته است. بر اساس مصوبه قرار بوده در 6 ماهه اول از این محل به میزان 8هزار و 630هزار تومان کسب شود اما در نهایت 36درصد این میزان تحقق یافته است.
در خصوص مالیات بر کالاها و خدمات که بیشترین سهم از درآمدهای مالیاتی دولت دارد، میزان تحقق در 6 ماه اول به میزان 14هزار و 830هزار‌میلیارد تومان بوده که نشان می‌دهد 78درصد آن چیزی که مصوب شده بود، تحقق یافته است. در بودجه مصوب شده بود که دولت از این محل درآمدی 18هزار و 730میلیاردی داشته باشد. مالیات بر کالا شامل مالیات بر فروش فرآورده‌های نفتی، دو‌درصد مالیات بر سایر کالاها، مالیات بر ارزش افزوده، عوارض خروج مسافر از مرزهای کشور، فروش سیگار، نقل و انتقال اتومبیل و شماره‌گذاری خودرو می‌شود. در خصوص مالیات بر ارزش افزوده که بعد از مالیات بر کالاها و خدمات و حقوق غیردولتی‌ها بیشترین سهم را از کل درآمدها دارد به میزان 9هزار و 600میلیارد تومان کسب درآمد در 6ماه اول داشته است. درصورتی که مصوب شده بود که دولت در این مدت از این طریق 12هزار و 670میلیارد تومان درآمد داشته باشد.
