گروه اقتصادکلان|هادی سلگی|
وزارت اقتصاد در گزارشی علاوه بر اعلام برآوردهای خود از نرخ رشد اقتصادی کشور، تحلیلهایش را از وضعیت عرضه و تقاضای نفتخام در سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ میلادی منتشر کرد. بر اساس این گزارش رشد اقتصادی ایران در سال 2016 به میزان 3.8 درصد و در سال 2.17 با افزایشی 2 دهم واحدی به 4درصد خواهد رسید. در میان نهادهای معتبری که تاکنون رشد اقتصادی ایران را پیشبینی کردهاند، وزارت اقتصاد پایینترین برآورد را در سال جاری و آینده میلادی ارائه کرده است که در ادامه به مقایسه آنها میپردازیم.
رشد اقتصادی مهمترین سنجهیی است که در پژوهشهای اقتصادسنجی برای اندازگیری میزان ارتقا و پیشرفت یک اقتصاد به کار گرفته میشود. معیار رشد اقتصادی در واقع درصد تغییرات تولید ناخالص داخلی در هر سال نسبت به سالهای گذشته است که هر نهاد آماری به سنجش و پیشبینی آن میپردازد. اخیرا برخی مهمترین نهادهای پژوهشی اقتصادی در سطوح داخل و بینالمللی برآوردهایی از نرخ رشد اقتصادی ارائه کردهاند که وجه مشترک آنها را میتوان خوشبینی فزاینده آنها از رشد اقتصاد ایران در سالهای 2016 و 2017 دانست. بهطوری که در پیشبینی جدید بانک جهانی که هفته گذشته منتشر شد، ایران بالاترین افزایش برآورد رشد اقتصادی را نسبت به برآورد قبلی خود در تمام کشورهای جهان داشته است. بنا بر گزارش بانک جهانی، تولید ناخالص داخلی ایران در سال 2015 به میزان 9/ 1درصد بوده و پیشبینی کرده در سال 2016 به 8/ 5درصد برسد. این در حالی است که در سال 2016 میانگین رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه 7/ 3درصد و در جهان 2.9درصد خواهد بود. در برآورد قبلی بانک جهانی پیشبینی شده بود نرخ متوسط رشد جهانی 3.3درصد خواهد بود ولی هفته اخیر پیشبینی خود را از رشد جهانی کاهش
داد. این نهاد بینالمللی در ژوئن سال 2015 نیز گزارشی دیگر از پیشبینی رشد اقتصادی جهان ارائه کرده بود. در آن گزارش رشد اقتصادی ایران برای سال 2015 به میزان یکدرصد برآورد شده بود. در پیشبینی قبلی برای رشد اقتصادی سال 2016 رقم 2درصد ثبت شده بود در حالی که در پیشبینی جدید رشد اقتصادی 8/ 5درصد پیشبینی شده است. در گزارش قبلی رشد اقتصادی ایران برای سال 2017 رقم 2درصد پیشبینی شده بود در حالی که این رقم در گزارش جدید به 7/ 6 درصد افزایش یافته است. این در حالی است که پیشبینیهای رشد اقتصادی در مقایسه با گزارش پیشین این بانک برای اغلب کشورها کاهش یافته است.
صندوق بینالمللی پولی یکی دیگر از نهادهای معتبر بینالمللی است که رشد اقتصادی ایران را برای سالهای 2015 و 2016 به ترتیب 0.4 و 4.5درصد اعلام کرده است. این نهاد اقتصادی در گزارش تازه خود برآورد کرده است که ایران در سال 2017 رشد اقتصادی 4.1درصدی خواهد داشت. بالاترین برآورد از رشد اقتصادی سال جاری را مرکز پژوهشهای مجلس ارائه کرده است. بر اساس گزارش این مرکز، رشد اقتصادی ایران در سال 1395 به میزان 6.6 درصد خواهد بود. نکته مهم در مورد رشد 6.6 درصدی برآوردی برای سال 1395 نقش پررنگ بخش نفت است، زیرا 3.9درصد از رشد 6.6درصدی سال 1395 مربوط به بخش نفت است. بنابراین باید سهم بزرگی از رشد 6.6درصدی اقتصاد ایران در سال 1395 را مبتنی بر گسترش تولید و صادرات نفت دانست. در گزارش بانک جهانی هم در توضیح دلایل افزایش پیشبینی از نرخ رشد اقتصادی ایران را لغو تحریمهای غرب علیه کشور، رشد و توسعه بخش نفت و افزایش صادرات نفتی ذکر کرده است.
صندوق بینالمللی پول نیز افزایش اخیر قیمتهای نفت را عامل اصلی تاثیرگذار بر دورنمای صادرکنندگان نفت در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (منا) دانسته و بهطور خاص رشد تولید ناخالص داخلی واقعی ایران را به دلیل همین افزایش سریعتر از حد انتظار تولید نفت و صادرات در دوران پساتحریم عنوان کرده است.
این در حالی است که برخی کارشناسان معتقدند که اهرم نفت در افزایش رشد اقتصادی کوتاهمدت خواهد بود. علی عربمازار یکی از اقتصاددانهایی است که در گفتوگو با «تعادل» میگوید: محاسبات نهادهای اقتصادی از اقتصاد ایران و نرخهای بالایی که برای رشد ایران در نظر گرفتهاند، کاملا حقیقی است و این بیشتر به دلیل افزایش صادرات نفت و خوشبینیهای پسابرجامی است اما این رشد در سال آینده ادامه نخواهد داشت چون تمام قدرت عناصر رشد در سال جاری آزاد میشود، بنابراین سال آینده این عوامل خنثی و نرخ رشد سال 96 توانایی مقایسه با امسال را نخواهد داشت. علاوه بر این صندوق بینالمللی پول هم به این مساله اشاره کرده است. این نهاد میگوید: انتظار میرود نه تنها قیمتهای نفت در سالهای آینده پایین بماند بلکه با وجود گسترش تولید هیدروکربن نیز انتظار میرود، فعالیت اقتصادی در منطقه خلیجفارس در سال جاری پایین بماند. تحکیم سیاست مالی و کاهش نقدینگی در بخش مالی، رشد غیرنفتی در منطقه خلیجفارس را در سال جاری نسبت به سال گذشته کمتر میکند. بر اساس تحلیلهای صندوق بینالمللی پول تولید نفت ایران به 3.6میلیون بشکه در روز افزایش یافته و در اقتصاد
غیرنفتی تاثیر مثبتی داشته است، با این همه پیشبینی میشود بهبود تولید نفت ایران در سال آینده به میزان چشمگیری کاهش پیدا کند زیرا تولید نفت ایران به سطح پیش از دوران تحریمها نزدیک میشود. رشدی که از برداشته شدن تحریمها انتظار میرفت، به تدریج محقق میشود زیرا سرمایهگذاران محتاط ماندهاند و بازگشت ایران به بازارهای مالی و اصلاحات داخلی به آهستگی انجام میشود.
برآوردهای جدید از رشد و نفت
در ادامه برآوردهای نهادهای مختلف از شاخصهای اقتصادی ایران، روز گذشته معاونت امور اقتصادی وزارت اقتصاد نیز وضعیت تولید و قیمت نفت و همینطور رشد اقتصادی ایران را برای سال جاری و آینده اعلام کرد. این گزارش پیرامون وضعیت قیمت بازار جهانی نفت اعلام کرد: قیمت نفت خام نایمکس در سپتامبر ۲۰۱۶ با ۴۳سنت افزایش به ۴۵دلار و ۲۳سنت در هر بشکه رسید. همچنین نفت برنت دریای شمال در این ماه به ازای هر بشکه ۴۷دلار و ۲۴سنت رسید که ۸سنت افزایش قیمت نشان میدهد. بر پایه این گزارش، در دوره مورد بررسی قیمت هر بشکه نفت خام اوپک ۴۲ دلار و ۸۹ سنت بود که ۲۱سنت در هر بشکه افزایش قیمت نشان میدهد.
اما نفت خام ایران در سپتامبر ۲۰۱۶ به ازای هر بشکه ۴۱دلار و ۳۹سنت بوده که ۷۸سنت رشد قیمت نشان میدهد. برای سال جاری میلادی و سال ۲۰۱۷ پیشبینی میزان متوسط عرضه نفت غیراوپک نشاندهنده تولید و عرضه ۵۶میلیون و ۳۰۰هزار بشکه نفت خام در روز برای سال جاری میلادی است.
همچنین برای سال ۲۰۱۷ میلادی پیشبینی افزایش تولید به میزان ۵۶میلیون و ۵۴۰هزار بشکه نفت خام در روز شده است. متوسط تولید نفت خام اوپک برای سپتامبر سال ۲۰۱۶میلادی به میزان ۳۳میلیون و ۳۹۰هزار بشکه در روز پیشبینی شد.
پیشبینی تولید مایعات گاز طبیعی اوپک در سال ۲۰۱۶ نیز حاکی از تولید روزانه ۶میلیون و ۲۸۰هزار بشکه است و این میزان برای سال آینده میلادی ۶میلیون و ۴۳۰هزار بشکه پیشبینی را نشان میدهد.
این گزارش حاکی از آن است که برای سال جاری میلادی روزانه ۹۴میلیون و ۴۰۰هزار بشکه تقاضای نفت خام پیشبینی شده که این میزان برای سال ۲۰۱۷میلادی به میزان روزانه ۹۵میلیون و ۵۶۰هزار بشکه است.
همچنین رشد اقتصادی برای ایران در سال ۲۰۱۶ میلادی به میزان ۳,۸درصد و برای سال آینده میلادی ۴درصد پیشبینی شده است. رشد اقتصادی جهان در سال جاری میلادی به میزان 2.9درصد و برای سال ۲۰۱۷ به میزان 3.1درصد است.
در گزارش وزارت اقتصاد پیشبینی وضعیت اقتصادی برخی کشورها مانند روسیه در سال ۲۰۱۶ به میزان منفی ۶دهم درصد و برای سال آینده میلادی به میزان مثبت ۷دهم درصد است. درباره چین رشد 6.5درصدی برای امسال و رشد 6.1درصدی در سال ۲۰۱۷ میلادی پیشبینی شده است. رشد اقتصادی برزیل در سال ۲۰۱۶میلادی منفی 3.4درصد و برای سال ۲۰۱۷ به میزان ۴دهم درصد مثبت میشود. هندوستان امسال 7.5درصد و در سال ۲۰۱۷ میلادی به میزان 7.2درصد رشد اقتصادی را تجربه خواهد کرد.