گروه راه و شهرسازی|
گسترش حریم شهر، معضلات عدیده از جمله افزایش حاشیه نشینی را به دنبال دارد و حفاظت و صیانت از حریم کلان‌شهری به وسعت تهران نیز اقدام مشکلی است که نیازمند همکاری و هماهنگی تمامی دستگاه‌های
ذی‌ربط است. طی سال‌های گذشته به دلیل نبود مدیریت واحد همواره برتعداد مراکز جمعیتی و سکونت گاه‌های پیرامون شهر تهران افزوده شده و واحدهای تقسیماتی متعدد در حریم تهران ایجاد شده است.
محمد سالاری، رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر در گفت‌وگو با «تعادل» با بیان اینکه به دلیل مداخله‌های جدی در بارگذاری‌ها، فرصت‌های بسیار مهم تنفسگاهی و تفرجگاهی شهر تهران رو به نابودی می‌رود، اظهارکرد: اکنون بسیاری از اراضی جنگلی، زراعی و دامنه کوه‌ها تبدیل به مناطق مسکونی شده و ساختوسازها این مناطق را از شکل اولیه خود خارج کرده است.
نبود ساز و کار منسجم
وی افزود: دلیل این موضوع این است که هیچ ساز و کار منسجم و یکپارچه‌یی برای مدیریت حریم شهر تهران و حریم شهرهای اقماری نداریم. ساماندهی حریم شهر تهران یکی از راهبردهای طرح جامع است که قرار بوده تا سال 1390 مورد بررسی قرار گرفته و تصویب شود یعنی هم پهنه‌بندی و میزان بارگذاری و هم نحوه مدیریت آن مشخص شود. اما با گذشت 5 سال هنوز شورای عالی شهرسازی تصمیمی در این خصوص نگرفته است. البته ماه گذشته این شورا اظهار کرد که نحوه پهنه بندی‌ها چگونه باید باشد و در واقع بارگذاری‌های انجام شده را تثبیت کرد تا صیانت شود. اما اینکه چگونه صیانت شود و با چه مدیریتی هنوز بلاتکلیف است. سالاری با تاکید بر اینکه شهر تهران و 23 شهر دیگر در مدیریت حریم شهر تهران دخالت دارند و یک مدیریت مادر و یکپارچه در این زمینه وجود ندارد تصریح کرد: تجربه کشورهای موفق نشان می‌دهد شهرهایی که موضوع حریم را به شهر مادر سپرده‌اند در این زمینه موفق‌تر بوده‌اند. زیرا مدیریت شهرهای مادر نسبت به شهرهای دیگر مناسب‌تر است و از امکانات و ساز و کارهای بهتری برخوردارند.
روستاهایی که کلان‌شهر شده‌اند
رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر با یادآوری اینکه اکنون در اداره حریم شهر تهران دچار مشکلات عدیده‌یی هستیم، گفت: از جمله اینکه مدیران شهرهای اقماری بطور جدی در این موضوع دخالت می‌کنند. بسیاری از شهرهای اقماری کنونی، روستاهای کوچکی بودند که طی دهه‌های گذشته به مروز بر تعداد جمعیت‌شان افزوده شد و به مرور به شهر، شهرستان و برخی به کلان‌شهر تبدیل شده‌اند. وی با طرح این پرسش که چرا این اتفاق رخ داده است، اظهار کرد: دلیل این امر این است که مجموعه مدیریت این شهرهای کوچک، تهران را الگو قرار داده و به دنبال این هستند تا برای درآمدزایی ساخت‌وساز در محدوده مدیریتی خود را افزایش که کار اشتباهی است. بنابراین برای پیش‌گیری از چنین اتفاقاتی هم شورا و هم شهرداری‌ها باید در اجرای بارگذاری‌ها همکاری کنند. وی اظهار امیدواری کرد، به زودی شورای عالی شهرسازی، مجلس و دولت به نتیجه یکپارچه برای مدیریت حریم شهر تهران برسند.
تداوم افزایش جمعیت شهر تهران
وی با تاکید بر اینکه طی دهه‌های گذشته شاهد شکل‌گیری کانون‌های جمعیتی در حریم شهر تهران بوده‌ایم تصریح کرد: این افزایش جمعیت همچنان ادامه دارد و با توجه به اینکه طرح هادی این شهرها تکمیل شده است در نتیجه این جمعیت در حریم شهر تهران ساکن می‌شود. وی با بیان اینکه مشکلی در خصوص گسترش شهر تهران نداریم، عنوان کرد: اکنون محدوده شهر تهران فریز شده و حتی طی بازبینی که شورای عالی شهرسازی و معماری به تازگی با همکاری شهرداری تهران انجام داده است؛ محدوده شهر تهران نسبت به طرح جامع یک مقدار کمتر هم شد. خوشبختانه اکنون به لحاظ تخلفات ساختمانی و ساخت‌وساز در حریم شهر تهران چندان جای نگرانی وجود ندارد و اقدام‌های خوبی در صیانت از حریم تهران از سوی شهر مادر انجام می‌شود.
شهرهای اقماری مهم‌ترین مشکل حریم
وی تاکید کرد: همانطور که گفتم مشکل اساسی اکنون از سوی شهرهای اقماری است. شهرهای اقماری یک حریم با شهر مادر و یک حریم‌هایی بین خودشان دارند که در این حریم‌ها همچنان ساخت‌وساز انجام می‌شود و مشکل اساسی به مدیریت آنها برمی‌گردد. زیرا مدیریت یکپارچه تحریم در این خصوص تصمیم‌گیری نکرده است و هر شهری بنابر تشخیص شورا، شهرداری و فرمانداری خود در این حوزه رفتار می‌کند. وی اظهار کرد: اکنون مدیران شهرهای پیشرفته معتقدند برنامه‌ریزی شهری منحصر به محدوده قانونی شهر مادر جواب نمی‌دهد. یعنی هر تصمیمی که در شهر تهران گرفته می‌شود باید تبعات آن نسبت به کل شهر سنجیده شود. اگر الان در شهرهای اطراف مانند اسلامشهر، پردیس، پرند، بومهن و غیره تصمیماتی اتخاذ می‌شود تاثیر مستقیم بر کیفیت زندگی در شهر تهران دارد. برای مثال افزایش جمعیت در این شهرها منجر به کاهش سرانه در شهر مادر می‌شود. این را هم باید در نظر داشت که ساکنان شهرهای اقماری بیشتر وقت خود را در شهر مادر می‌گذرانند.
صیانت از حریم شهر وظیفه دولت است
اما مهدی تندگویان، عضو کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر معتقد است بحث صیانت از حریم شهر تهران بیش از آنکه به شهرداری ارتباط داشته باشد در حوزه وظایف دولت است. تندگویان در گفت‌وگو با «تعادل» با بیان اینکه دولت هیچ نیازی برای مهار شهر تهران احساس نمی‌کند، تصریح کرد: متاسفانه باید بگویم دولت هیچ گونه برنامه‌ریزی اساسی برای کاهش رشد بیمارگونه شهر تهران در نظر نگرفته و من هیچ چشم‌انداز مثبتی از کاهش جمعیت‌پذیری شهر تهران ندارم. وی با بیان اینکه طی سال‌های گذشته همواره بر جمعیت تهران افزوده شده است، گفت: این در حالی است که هیچ نوع زیرساختی به شهر اضافه نشده است. وقتی جمعیت‌پذیری شهر افزایش پیدا می‌کند دیگر، امکانات اقامت برای شهروندان آن شهر وجود نخواهد داشت چه به لحاظ خدمات زیرساختی و چه به لحاظ اقتصادی. یعنی کسانی که به شهر مراجعه می‌کنند از آن جا که توان مالی ماندن در شهر را ندارند به سمت حاشیه‌ها رانده می‌شوند و نتیجه آن فاجعه‌یی است که اکنون در جنوب تهران به وجود آمده است. وی با بیان اینکه به دلیل سیاست‌های اشتباه دولت اکنون شهرداری هزینه‌های گزافی بابت جمعیت‌پذیری شهر می‌پردازد که این هزینه‌ها به
شهروندان تحمیل می‌شود اظهارداشت: تا وقتی دولت جهت کاهش جمعیت‌پذیری شهر تهران برنامه عملیاتی تدوین و اجرایی نکند نه شورای شهر و نه شهرداری نمی‌توانند در این خصوص کاری انجام دهند. یعنی سیاست کلی نظام باید دراین زمینه تغییر کند.
تشویق مردم به مهاجرت
تندگویان ادامه داد: طی این سال‌ها نه تنها کاری برای مهار جمعیت‌پذیری تهران انجام نشده بلکه با ساخت شهرک‌های جدید در قالب مسکن مهر، جمعیت را افزایش داده و مردم را به ماندن در این شهر ترغیب کرده‌ایم. در واقع به جای اینکه مردم را به بازگشت به شهرهای خودشان تشویق کنیم ساختارهایی فراهم آورده‌ایم که اجازه مهاجرت را به آنها داده است. اینها سیاست‌های اشتباهی است که دولت مقصر آن است. دولت به هیچ عنوان هزینه‌های حضور خود در پایتخت را پرداخت نمی‌کند. این عضو کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر در پاسخ به اینکه شهرداری چه اقدام‌هایی در این باره انجام داده است اظهار کرد: کاری که شهرداری می‌تواند انجام دهد این است که به ساکنان حاشیه شهر خدمات ارائه نکند که این کار درستی نیست زیرا تبعات اجتماعی جبران‌ناپذیری دارد. شورا می‌تواند برای کاهش جمعیت شهرهای حاشیه‌یی از شهرداری بخواهد هیچ‌گونه خدماتی به آنها ارائه نکند اما تبعات آن تشکیل کپرنشین‌های اطراف تهران است که با هزارویک معضل اجتماعی و بهداشتی مواجهند. ما نمی‌توانیم و نباید حقوق مردم را برای یک زندگی حداقلی لغو کنیم.
تندگویان اصرار دارد که هر نوع مصوبه‌یی در شهرداری بدون کمک و حضور دولت بی‌فایده است و دولت باید مستقیما در این حوزه ورود پیدا کند.
نقش شهرداری در صیانت از حریم
وی در پاسخ به اینکه نقش شهرداری در حفظ حریم شهر تهران چیست تصریح کرد: گزارش به‌موقع، برخورد سریع و قاطع و عدم اجازه توسعه حریم شهر تهران از وظایف شهرداری در این زمینه است که این کار را که تا جایی که در توانش بوده انجام داده است اما متاسفانه به دلیل رانت‌هایی که در مناطق حریم وجود دارد در بعضی موارد سهل‌انگاری‌هایی در این خصوص صورت گرفته است. تندگویان در خصوص نتایج طرح راهبردی مدیریت و برنامه‌ریزی حریم پایتخت که سال گذشته از سوی شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ابلاغ شدگفت: این طرح هم‌اکنون دنبال می‌شود اما تاکنون دستاوردی نداشته است. وی دلیل این امر را رشد جمعیت شهر دانست و گفت: علاوه بر این، ضعف اقتصادشهر نیز در این موضوع بی‌اثر نیست. زیرا از یک طرف جمعیت شهر رشد می‌کند و از سوی دیگر اقتصاد به شکل بیمارگونه‌یی ضعیف می‌شود و شرایط اقتصادی مردم را به سمت حاشیه‌نشینی و در نتیجه توسعه حریم سوق می‌دهد.
تمرکز برساماندهی شهر
وی ادامه داد: باید به جای اینکه مدام بحث جابه‌جایی پایتخت را مطرح کنیم که با توجه به اعتبارات و بودجه‌های مورد نیاز و دردسرهایی که دارد یک طرح 100درصد نشدنی است، تمرکز خود را بر ساماندهی این شهر بگذاریم. به اعتقاد من اگر بتوان مجموعه دولت را از پایتخت خارج کنیم یا حتی یک منطقه جدید با دسترسی‌های مورد نیاز برای این منظور ایجاد کنیم بسیاری از مشکلات تهران با آسانی بیشتری قابل حل خواهد بود. به جای اینکه به پاک کردن صورت مساله باشیم باید آن را به گونه‌یی طرح کنیم که قابل حل شدن باشد. دولت باید هزینه‌های حضور خود را در شهر تهران پرداخت کند. اما اکنون فقط حضور دارد نه هزینه‌یی می‌پردازد و نه فکری برای ساماندهی این شهر می‌کند.
برخورد نامناسب با ساخت‌وساز غیرمجاز
وی با اشاره به ساخت‌وسازهایی که در حریم شهر تهران انجام می‌شود عنوان کرد: بخش عمده‌یی از این ساختوسازها به شکل غیرقانونی انجام می‌شود. مشکل اصلی هم اینجاست که ضوابط اجرایی مناسبی برای برخورد با ساخت‌وسازهای غیرقانونی نداریم. متاسفانه جمع‌آوری شهرک‌های مسکونی که یک‌شبه به وجود می‌آید به دلیل معضلات اجتماعی که به همراه دارد کار آسانی نیست. نه قوه قضاییه و نه نیروی انتظامی نمی‌توانند به خوبی به این موضوع ورود پیدا کنند و این شهرک‌ها همین طور رشد می‌کنند.
وی ادامه داد: این شهرک‌ها نیز نیازمند خدماتند که می‌توانند به شکل غیرقانونی از این خدمات استفاده کنند مانند برق دزدی یا اینکه شهرداری آنها را بپذیرد و ساماندهی کند.
