گروه انرژی نادی صبوری
درست یک ماه پس از بعدازظهر تاریخی الجزیره در 28سپتامبر، نشست نمایندگان اعضای اوپک درباره جزییات اجرایی کردن طرح توافق شده در نشست رسمی در الجزیره، بینتیجه مانده است. درحالی که در تاریخ 28سپتامبر، بیانیه و خبرهای منتشر شده از نشست، از این حکایت میکرد که اعضای سازمان با مستثنا شدن ایران، لیبی و نیجریه از فریز، موافقت کردهاند و بیژن زنگنه این موافقت را «برداشته شدن فشار از روی ایران» توصیف کرد. دیروز 29 اکتبر، صحبتها باز هم بر سر خواسته ایران برای معافیت از طرح و مانع بودن این خواسته برای اجرایی کردن طرح کاهش تولید نفت خام اوپک که از سال2008 تاکنون بیسابقه بوده، چرخ میزند. اظهارنظرهایی که در ایران با هیچ واکنش رسمی و غیررسمی روبهرو نشد و حتی شبکه اطلاعرسانی نفت و انرژی بهعنوان خبرگزاری رسمی وزارت نفت ایران، مسائل رخ داده در وین را بهطور کامل منتشر نکرده و تنها به خبرهایی کوتاه و چند خطی، بسنده کرد.
روز جمعه 28 اکتبر، درست یک ماه پس از 28سپتامبر، روزی که بدون برنامهریزی قبلی به نشست 170 اوپک در قالب نشستی اضطراری بدل شد، نمایندگان کشورهای عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام، جلسهیی 12ساعته را برای تعیین جزییات طرح کاهش تولید نفت خام سازمان، ترتیب دادند.
این جلسه بهدنبال توافقهای صورت گرفته در نشست 170 اوپک در الجزیره برگزار شد. در آن زمان و در ساعت24 به وقت تهران در روز چهارشنبه 7مهر، دبیرخانه اوپک اعلام کرد که سازمان برای تسریعبخشی به روند کاهشی برآمدگی ذخایر نفتی و ایجاد توازنی رو به جلو در بازار نفت، هدفی بین 32میلیون و 500هزار بشکه در روز تا 33میلیون بشکه در روز برای خود درنظر گرفته است. در بیانیه اوپک همچنین به این مساله اشاره شد که کارگروه عالیرتبه شامل نمایندگان اعضا در اوپک، تحت حمایت سازمان، وظیفه مطالعه و بررسی سطح تولید کشورهای عضو را برعهده خواهند داشت. این کارگروه همچنین وظیفه تعامل با تولیدکنندگان بزرگ غیراوپک برای پیوستن به پیشنهادهای سازمان را نیز برعهده دارد.
نشستی که از روز جمعه 7 آبان آغاز شده و دیروز نیز ادامه یافته است، شکل عینیت یافته اشارات بیانیه اوپک به تشکیل «کارگروهی عالیرتبه» برای مطالعه و بررسی سطح تولید کشورهای عضو سازمان است. تا به این جای کار، همهچیز طبق بیانیه پیش میرفت اما روز گذشته خبرهایی که ازسوی رویترز و والاستریت ژورنال منتشر شد، نشان میداد که شاید برخی مسائل مورد توافق قرار گرفته در نشست الجزیره، اکنون تبدیل به محل نزاع شوند.
ایران از ابتدای مطرح شدن فریز نفتی، همواره اعلام کرده بود بهدلیل اینکه در شرایط تحریم مجبور به کاهش تولید نفت خام خود شده است، اکنون تا رسیدن به سطح تولید خود در زمان قبل از تحریمها، حاضر به مشارکت در فریز نفتی نبوده و خواستار معافیت از این طرح است، همین خواسته تهران باعث شد جلسات فریز نفتی که اوایل سال شمسی جاری با تلاشهای زیاد قطر در دوحه برگزار شد، با کارشکنی عربستان به بهانه نبود ایران، بینتیجه بماند.
در ادامه اما ورق برگشت و با نزدیک شدن به فصل زمستان از یک سو و تحت فشار قرار گرفتن عربستان ازسوی دیگر بهدلیل کاهش شدید ذخایر ارزی، سعودیها که اکنون با خالد الفالح عقاید خود را عنوان میکردند، نسبت به اعمال سقف تولید برای اوپک و همکاری با کشورهای غیراوپک در این زمینه، انعطاف بیشتری نشان دهند. اظهارات خالد الفالح وزیر انرژی سعودیها در الجزیره، در این مورد که ایران، لیبی و نیجریه حق دارند تا جایی که بازار پذیرا باشد بر تولید خود اضافه کنند، همگان را نسبت به اجرایی شدن یک توافق درباره سطح تولید در اوپک، امیدوار کرد. در نهایت و پس از طی 4ساعت دشوار در الجزیره، اعضای اوپک به توافق رسیده و هدفی برای سقف تولید انتخاب کردند. توافقی که از همان ابتدا، عراق سر ناسازگاری با آن برداشته و اعلام کرد که آمار تولید نفت خام این کشور، از آماری که ازسوی منابع ثانویه اوپک اعلام شده، بیشتر است.
عراق در هفتههای پس از نشست، درنهایت اعلام کرد که خواستار معافیت از طرح فریز نفتی به واسطه درگیری با «داعش» و هزینههای این جنگ است و همچنین آمار تولید نفت خام اقلیم کردستان را نیز به آمار تولید خود اضافه کرد. این مساله درست چند روز قبل از آغاز نشست نمایندگان اوپک در وین رخ داده و بازار را تحتالشعاع خود قرار داد.
پیام خاموش ایران
اگر به گزارش ماهانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام در ماه اکتبر رجوع کنیم، مشاهده میکنیم که ایران برای نخستینبار در ماههای قبل، از اعلام آمار تولید نفت خام خود به صورت مستقیم به اوپک امتناع کرده و در جدول این قسمت را خالی گذاشته است. آمار تولید نفت خام اعلام شده ازسوی منابع ثانویه درمورد ایران در این ماه معادل 3میلیون و 665هزار بشکه در روز بود. ایران در ماه آگوست تولید نفت خود را 3میلیون و 630هزار بشکه اعلام کرده بود، نکته جالب توجه نیز در این است که در این ماه، منابع ثانویه تولید نفت خام ایران را بیشتر و معادل 3میلیون و 643هزار بشکه در روز عنوان کردند. با خالی بودن آمار اعلام شده ازسوی ایران در زمینه تولید نفت ماه سپتامبر، نشانههایی از اختلافنظر در این زمینه، در آستانه بررسی کارگروه اوپک از سطح تولید کشورها پدیدار شد. تا روز گذشته اما این اختلاف به صورت شفاف بیان نشده بود و تنها عراق بود که نسبت به آمار اعلام شده ازسوی منابع ثانویه اعتراض کرده بود.
وال استریت ژورنال دیروز در گزارشی که در تحلیل روز نخست جلسه نمایندگان اوپک در وین نوشت، ایران و عراق را در کنار یکدیگر، از مانعهای به نتیجه رسیدن اوپکیها در زمینه جزییات اجرایی کردن سقف تولید نفت خام سازمان معرفی کرد. این روزنامه به نقل از مقامات رسمی شرکتکننده در این نشست نوشت که ایران و عراق، آمارهای ارائه شده درباره تولید نفت خام خود را به چالش کشیده و از پذیرفتن آنها امتناع ورزیدهاند.
در گزارش والاستریت ژورنال عنوان شده بود که ایران تولید نفت خام خود را معادل 3میلیون و 800هزار بشکه در روز برآورد کرده و حاضر به پذیرش آمار 3میلیون و 650هزار بشکهیی ازسوی اوپک نیست. در این گزارش همچنین اشاره شده بود که ایران و عراق هر دو به واسطه مسائل داخلی، خواستار معاف شدن از کاهش تولید نفت خام هستند. این روزنامه امریکایی در ادامه البته به این مساله اشاره کرد که ایران اکنون سهم مشخصی از کاهش تولید نفت خام نداشته و مقامات اوپک پیش از این اعلام کردهاند که باید با شیوهیی متفاوت از بقیه درنظر گرفته شود؛ مسالهیی که حالا عراق نیز خواستار آن شده است.
روز دوم با حضور آذربایجان و مکزیک
درحالی که روز نخست مذاکرات میان نمایندگان اوپک، بینتیجه به پایان رسید، دیروز شنبه نشستی میان نمایندگان اوپک و نمایندگان کشورهای غیرعضو سازمان همچون مکزیک و آذربایجان آغاز شد. نشستی که تنها نظرات بیان شده درمورد آن پیش از آغاز، ازسوی ناطق علیاف وزیر انرژی آذربایجان بود. علیاف پیش از ورود به جلسه، خطاب به خبرنگاران حاضر در محل اعلام کرد که در هفته گذشته با مقامات نفتی ونزوئلا دیدار داشته و بر سر رسیدن قیمتها به سطح 60دلار در هر بشکه توافق کردهاند. البته توافق صورت گرفته ازسوی آذربایجان و ونزوئلا به این واسطه که آنها درصد چندان بالایی از تولید نفت خام دنیا را در دست ندارند، بار و وزنه چندانی در بازار نفت خام، به حساب نخواهد آمد. طبق آمارهای منتشر شده ازسوی منابع ثانویه اوپک، ونزوئلا در ماه گذشته میلادی معادل 2میلیون و 89هزار بشکه در روز تولید نفت داشته است.
2 جدول حاشیهساز
اما اختلافنظر میان منابع ثانویه و اعلام دقیق کشورها از تولید نفت خام خود، فقط به ایران و عراق محدود نمیشود. ایران به واسطه معافیتی که در نشست الجزیره از آن بهره برده است، کمتر از عراق در این زمینه نگرانی دارد. اما عربستان بهعنوان بزرگترین کشور تولیدکننده نفت خام سازمان نیز، در ماه گذشته میلادی تولید نفت خام خود را 159هزار بشکه بیشتر از آمار اعلام شده ازسوی منابع ثانویه عنوان کرده است. این اختلاف آمارها، در برخی کشورهای دیگر نیز دیده میشود. برای مثال ونزوئلا تولید نفت خام خود را 2میلیون و 334هزار بشکه در روز اعلام کرده درحالی که منابع ثانویه این آمار را 2میلیون و 89هزار بشکه در روز اعلام کردهاند. در مورد آمارهای اعلام شده ازسوی امارات، الجزایر، نیجریه و کویت نیز اختلافهای مشابهی وجود دارد. اختلافهایی که کار کارگروه اوپک برای بررسی سطح دقیق تولید نفت خام اعضا و مشخص شدن سهمیه تولید هر یک در نشست 30نوامبر را بیش از پیش دشوار میکند.