در شرایطی که برندهای جهانی دخانیات برسر بازار ایران رقابت می‌کنند، دخانیات ایران به دنبال تولید لوازم آرایشی است
تغییرات وسیع مدیریتی در شرکت دخانیات ایران کلید خورده است. درست چند هفته پس از آنکه برخی نمایندگان مجلس الحاق مجدد این شرکت را به وزارت صنعت، تصویب کرده‌اند تغییرات گسترده‌یی در بدنه ستادی به وقوع پیوسته که به باور برخی از مدیران قدیمی مجموعه، هدف از این تغییرات پاک کردن سابقه ذهنی مدیران از روند شکل‌گیری این شرکت طی 80سال گذشته بوده است. آنگونه که «تعادل» کسب اطلاع کرده مدیریت جدید شرکت دخانیات ایران که در بازرگانی نیازمندی‌های دام و طیور سابقه دولتی دارد، تغییر مدیران استانی شرکت دخانیات ایران را آغاز کرده بطوری که مدیر شرکت دخانیات استان گلستان تغییر یافته و پس از او نیز مدیر استانی دخانیات در زنجان نیز در آستانه تغییر قرار گرفته است.
برخی از کارکنان شرکت دخانیات در گفت‌وگو با «تعادل» بر این باورند که مدیریت جدید دخانیات به سرعت در حال تغییر مدیران ستادی است و به زودی شاهد تغییرات گسترده در سطح مدیران دخانیات استان‌ها خواهیم بود.
این افراد با اشاره به تغییرات صورت گرفته در خود شرکت دخانیات می‌گویند که در هفته‌های گذشته تغییراتی نیز در بدنه اصلی شرکت رخ داده بطوری که مدیر مالی و اداری این شرکت عوض شده و برخی از مدیران نزدیک به مدیرعامل کنونی دخانیات وارد این شرکت شده‌اند. از نظر آنان نتیجه این همه تغییرات چیزی جز اضافه شدن افراد غیر تخصصی به مجموعه شرکت دخانیات نبوده بطوری که این شرکت هنوز نسبت به افزایش تولید و تغییر تکنولوژی خود اقدامی نکرده است.
وضعیت حاکم بر شرکت دخانیات سبب شده تا تولید انواع محصولات دخانی در شرکت دخانیات نسبت به دو سال گذشته تغییری جدی نیابد چرا که در طول این مدت نه تکنولوژی جدیدی وارد کشور شده و نه اینکه سرمایه‌گذاری تازه‌یی در این صنعت صورت گرفته است.
از سویی دیگر شرکای تجاری نیز یک به یک در حال خداحافظی با دخانیات هستند و با توجه به سختگیری‌های مرکز دخانیات وزارت صنعت، شرکت دخانیات اجازه انعقاد قرارداد با شرکت‌های خارجی برای تولید سیگارهای جدید را ندارد. چنین وضعیتی سبب شده تا دخانیات نتواند به مانند گذشته بر بازار داخل نظارت داشته باشد و بتواند سهم محصولات تولید خود را در آن افزایش دهد، بنابراین سیگارهای قاچاق و وارداتی جای تولیدات داخلی را گرفته‌اند و نظر مشتریان جدید را نیز به خود جلب کرده‌اند.
23تغییر در مدیران ارشد دخانیات
آخرین پیگیری‌های صورت گرفته «تعادل» نشان می‌دهد که شرکت دخانیات ایران هفته گذشته با 23 تغییر مدیریتی مواجه شده که برخی از کارشناسان صنعت دخانیات بر این باورند تغییرات در راستای پاکسازی حافظه تاریخی این شرکت صورت گرفته است.
جایگزین‌های این 23 نفراز خارج مجموعه دخانیات به جای مدیران باسابقه وارد این شرکت شده‌اند. بر این اساس، معاون تولید، مدیر مجتمع گیلان، مدیر مجتمع تهران، مدیر مجتمع مازندران، مدیریت حوزه ریاست، معاون برنامه‌ریزی نظارت ارزیابی، مدیریت برنامه‌ریزی، مدیریت انفورماتیک، مدیریت منابع انسانی، مدیریت پشتیبانی، مدیریت امور انبارها، مدیریت امورمالی، مدیریت امور کشاورزی، مدیر مجتمع اصفهان، مدیر مجتمع کردستان، مدیریت امور حقوقی، مدیریت امور صادرات، مدیریت مطالعات و توسعه، مدیریت فنی و مهندسی، مدیریت امور پژوهشی، مدیریت بازرسی، حسابرسی و ارزشیابی، مدیریت حراست و مدیریت روابط عمومی و امور بین‌الملل تغییر یافته‌اند.
تغییرات صورت گرفته در راستای پاکسازی و گوشه‌نشین کردن متخصصین شرکت دخانیات ایران انجام شده است و سطح تغییرات و جایگرینی نیرو تا رییس اداره‌های استانی و کارشناسان هم ادامه دارد.
مدیران قبلی شرکت دخانیات ایران با افراد جدیدی که اکثرا از سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت استان‌ها جایگزین شده‌اند که غالبا در این صنعت تخصص ندارند.
رقابت برندهای خارجی برای کسب سهم بیشتر از بازار سیگار
در این میان اما دو شرکت JTI و BAT برای گرفتن سهم بیشتری از بازار سیگار ایران وارد رقابت شدید شده‌اند. پیگیری‌های «تعادل» نشان می‌دهد که مرکز دخانیات ایران طی ماه‌های اخیر مجوز واردات رسمی و تولید دو برند دانهیل و کمل را داده است که در این میان سیگار کمل تولید خود را در مجتمع توتون صنعت ابهر آغاز کرده و به عنوان یکی از
زیر‌مجموعه‌های JTI مشغول به کار شده است.
با تولید سیگار کمل در ابهر و واردات رسمی دانهیل عملا رقبای بزرگی برای سیگار کنت به وجود آمده و شرکت BAT به عنوان تولید‌کننده این سیگار هراس آن را دارد که بازار کنت را از دست بدهد. سیگار کمل در سه مدل مختلف تولید و به بازار ایران عرضه شده و دارای برچسب رسمی شرکت دخانیات ایران، تاریخ تولید و انقضا و قیمت مصرف‌کننده است.
با توجه به ورود بازیگران جدید به بازار سیگار کشور و تولید و واردات برخی از سیگارهای پر مصرف این امیدواری به وجود آمده تا از حجم قاچاق سیگار کاسته شود و برندهای مطرح با قیمتی رقابتی‌تر وارد بازار شوند و مصرف‌کنندگان نیز با خیال راحت‌تری به استفاده از سیگارهای پر مصرف، تحت نظارت دولت بپردازند.
با توجه به واردات و تولید رسمی برندهای بزرگ سیگار در ایران، شرکت دخانیات در بازار رقابتی شدیدی قرار گرفته و بیم آن را دارد که نتواند در این بازار محصولات خود را عرضه کرده و نظر مصرف‌کنندگان را به خود جلب کند.
با توجه به اینکه هم‌اکنون شرکت دخانیات درگیر تغییرات مدیریتی است و در این میان برندهای خارجی توانسته‌اند از غفلت این شرکت استفاده کرده و محصولات جدید خود را وارد بازار کنند و سهم بیشتری از سود این صنعت را به دست آورند.
تغییرات صورت گرفته سبب شده تا کارکنان و مدیران شرکت دخانیات محافظه‌کار‌تر از گذشته شوند چرا که کارکنان هراس آن را دارند که حاشیه‌نشین شوند و نیروهای دیگری جای آنان را بگیرند. در حال حاضر دخانیات شاهد تغییرات گسترده در سطح مدیران میانی است و اتفاق قابل توجهی در تولید رخ نداده و وضعیت به مانند سال گذشته است.
از این رو با چنین روندی بعید است تعداد تولید سیگار از 10 میلیارد نخ تا پایان سال جاری بالاتر رود از این رو می‌توان گفت بر اثر جابه‌جایی‌های گسترده این شرکت، افت تولیدی شدیدی ظرف سال‌های گذشته بر آن حاکم بوده است.
استراتژی وزارت صنعت در مقابل دخانیات
با انتزاع دخانیات از وزارت صنعت، حقوق حاکمیتی این شرکت نیز به اختیار وزارت متبوع درآمده بطوری که با تشکیل مرکز دخانیات ایران تاکنون شرکت‌های زیادی مجوز واردات یا تولید انواع سیگار را گرفته‌اند. در ماه‌های اخیر وزارت صنعت به کارخانه‌های تولید‌کننده سیگار الزام کرده تا درج قیمت و تاریخ انقضا روی پاکت‌های سیگار را رعایت کنند.
این ابلاغیه وزارت صنعت از حدود چهار ماه پیش در شرکت دخانیات و سایر شرکت‌های وارد‌کننده و تولید‌کننده سیگار عملیاتی شده است.
بر این اساس کلیه تولیدکنندگان و واردکنندگان سیگار در کشور موظفند تا قیمت هر پاکت سیگار را به همراه تاریخ تولید و انقضا را روی پاکت درج کرده تا مشتریان با آگاهی از این دو بتوانند خرید سالم‌تری را داشته باشند.
در این میان اما هنوز برچسب‌های دخانیات روی برخی سیگارهای وارداتی درج می‌شود. به عنوان مثال حدود چهار ماه است که شرکت امپریال توباکو انگلیس که متعلق به خاندان سلطنتی بریتانیاست مجوز واردات رسمی سیگارهای دانهیل را به ایران گرفته که این واردات هیچ ربطی به شرکت دخانیات ندارد.
اما چون مرکز دخانیات وزارت صنعت هنوز اقدام به چاپ برچسب‌های جدید نکرده و از برچسب شرکت دخانیات استفاده می‌کند تا سیگارهای وارداتی با نام وزارت صنعت یا دولت وارد بازار نشود. بنابراین سیاست وزارت صنعت هنوز در این رابطه مشخص نشده و مدیران شرکت دخانیات هم نسبت به این اقدام وزارت صنعت واکنشی نشان نداده‌اند.
سیگارهای دانهیل از کارخانه مستقر در کشور آذربایجان به کشور وارد می‌شود اما امپریال توباکو تمایل دارد تا سیگارهای خود را بطور مستقیم در ایران تولید کرده و در بازارهای کشورمان به فروش برساند که به دلیل ممنوعیت تولید برندهای جدید این موضوع فعلا منتفی به نظر می‌رسد.
به نظر می‌رسد وزارت صنعت تمایل زیادی به باز پس‌گیری شرکت دخانیات ندارد چرا که به راحتی می‌تواند با بازیگران بزرگ صنعت سیگار دنیا به مذاکره پرداخته و مجوز تولید به آنها بدهد اما در این میان صندوق بازنشستگی فولاد از بازگشت شرکت دخانیات به وزارت صنعت استقبال کرده است. در همین رابطه اکبر نوروزی، رییس هیات‌مدیره شرکت دخانیات و قائم‌مقام صندوق بازنشستگی فولاد به «تعادل» می‌گوید: انتزاع دخانیات از این صندوق آرزوی مدیران صندوق بازنشستگی فولاد است.
او می‌افزاید: برخی گمان می‌کنند که دولت قبل هر چه شرکت سودده بوده را به صندوق واگذار کرده و از شرکت دخانیات به عنوان یک لقمه چرب یاد می‌کنند در حالی که این شرکت بدون داشتن اختیارات حاکمیتی ارزش چندانی ندارد و به مانند یک بنگاه ناکارآمد دولتی است.
از نظر نوروزی شرکت دخانیات به عنوان یک بنگاه ضررده با ماشین‌آلات قدیمی و ساختاری دولتی به ما سپرده شد و در این مدت سعی کردیم با اصلاح ساختار این شرکت فرهنگ بخش خصوصی را در آن نهادینه کنیم اما با توجه به تفکر دولتی حاکم بر این مجموعه تا به حال توفیقی به دست نیاورده‌ایم.
او بر این باور است: حال که برخی نمایندگان مجلس طرح الحاق دوباره دخانیات به وزارت صنعت را داده‌اند که نیز از این طرح استقبال می‌کنیم چون از محل واگذاری دخانیات می‌توانیم به بخشی از مطالبات خود به صورت نقد دست یابیم.
نایب‌رییس هیات‌مدیره صندوق فولاد می‌افزاید: از دولت تقاضا داریم سایر شرکت‌های ضررده را نیز از ما باز پس گرفته و پول نقد آن را در اختیارمان قرار دهند تا بتوانیم صندوق را از کمبود منابع نجات دهیم.
او می‌گوید: شرکت دخانیات بدون داشتن اختیارات حاکمیتی ارزش سابق خود را ندارد و اگر قرار باشد به صورت خصوصی اداره شود نیازمند تعدیل نیروی شدید و نوسازی ماشین‌آلات و سرمایه‌گذاری‌های جدید است. شرکت دخانیات یا باید به صورت کاملا خصوصی اداره شود و از آزادی عمل بخش خصوصی برخوردار باشد یا اینکه بهتر است به خانه خود که همان وزارت صنعت است بازگردد و در سایه انحصار به حیاتش ادامه دهد.
اقدامات صورت گرفته برای احیای دخانیات
نوروزی به اقدامات صورت گرفته برای توسعه شرکت دخانیات در طول مدتی که خصوصی شده نیز اشاره می‌کند و از خرید دستگاه‌های جدید بسته‌بندی سیگار خبر در شرکت دخانیات ایران خبر می‌دهد و می‌گوید: با توجه به ورود ماشین آلات جدید به کشور انقلابی در بسته‌بندی سیگار کشور به وجود خواهد آمد. از آنجا که بسته‌بندی سیگار در کشور مورد غفلت قرار گرفته و محصولات جدید این صنعت با بسته‌بندی نا شکیلی وارد بازار می‌شد، هیات‌مدیره شرکت دخانیات تصمیم گرفت تا به خرید ماشین‌آلات جدید به ارزش 120میلیارد تومان برای بسته‌بندی انواع برندهای داخلی روی آورد و از آن پس بتواند سیگارهای ساخت داخل را در پاکت‌های جدید و با کیفیت قرار داده و قادر باشد از این لحاظ با محصولات مشابه خارجی به رقابت بپردازد.
او با اشاره به نوع درج پیام‌های بهداشتی در این بسته بندی‌های جدید می‌افزاید: تمام اسناد و مدارک و تحلیل‌ها نشان می‌دهد که استفاده از تصاویر نامطلوب در بد جلوه دادن مضرات سیگار، تاثیری در میزان مصرف نداشته بلکه آمارها مویدآن است که حتی پس از درج این آگهی‌ها بر تعداد سیگاری‌های کشور افزوده شده است.
نوروزی می‌گوید: تمام تلاش‌مان این است تا در بسته‌بندی‌های جدید بتوانیم پیام‌های بهداشتی را با شکل و شمایل بهتری ارائه دهیم تا پاکت‌های سیگار ایرانی قادر باشد دل مصرف‌کنندگان سیگار ایرانی را برباید و سبب شود تا آنها از استفاده سیگارهای خارجی و قاچاق روی گردانند.
او می‌افزاید: ما قصد نداریم به ترویج دخانیات در ایران بپردازیم اما بر این باوریم سیگار کالایی است که مشتری خاص خود را دارد و تجربه هم نشان داده از این تعداد مشتری نه تنها کم نشده بلکه به آن افزوده شده است.
نوروزی می‌گوید: در تلاشیم تا برندهای داخلی را احیا کرده و در بسته بندی‌های جدید وارد بازار کنیم تا مشتریان ایرانی سیگارهای تولید داخل را که از بهترین مواد اولیه و کم ضررترین توتون‌ها تهیه شده است را مصرف کند.
تغییر استراتژی تولید در دخانیات
رییس هیات‌مدیره صندوق بازنشستگی فولاد از تغییر استراتژی تولیدات شرکت دخانیات خبر می‌دهد و می‌افزاید: با توجه به توانمندی‌ها و ظرفیت‌های موجود در دخانیات به سمت تولیدات متنوع‌تر در حوزه‌های مختلف آرایشی و بهداشتی حرکت خواهیم کرد.
نوروزی می‌گوید: شرکت دخانیات ایران دارای ظرفیت‌ها و توانمندی‌های گسترده‌یی در سراسر کشور است که با سازماندهی آنها قصد داریم این شرکت را علاوه بر تولید انواع مواد دخانی در تولید محصولات آرایشی و بهداشتی وارد کنیم.
او می‌افزاید: برخی از تولیدکنندگان سیگار در دنیا سعی می‌کنند برند خود را در لوازم آرایشی نیز مطرح کنند از این رو ما نیز قصد داریم تا با تولید انواع لوازم آرایشی برخی برندهای خود را در بازار مطرح کنیم.
نوروزی می‌گوید: حرکت دخانیات به سمت سایر فعالیت‌های اقتصادی امر ناپسندی نیست چرا که به عنوان یک بنگاه اقتصادی ظرفیت‌های گسترده‌یی دارد و باید برای بالا بردن درآمد خود به سمت فعالیت‌های دیگر روی آورد.
او می‌افزاید: ظرفیت‌های دخانیات آنقدر وسیع است که می‌توان فعالیت‌های متنوعی را در آن تعریف کرد و این شرکت را به درآمدزایی رساند از این رو فکر نمی‌کنیم که حرکت به سمت تولید لوازم آرایشی که بازاری پر از مشتری است، اقدامی نادرست باشد چرا که ورود به این عرصه باعث افزایش منابع درآمدی جدید برای شرکت دخانیات خواهد شد و می‌تواند به رشد و توسعه این صنعت از محل استفاده بهینه از منابع داخلی کمک کند.
نوروزی می‌گوید: علاوه بر این، شبکه عظیم حمل و نقل در دخانیات به وجود آمده که با سازماندهی آنها قصد داریم علاوه بر توزیع و ترانزیت سیگار وارد توزیع سایر کالاهای سبک شویم و از این ظرفیت‌ها استفاده بیشتری ببریم.
او می‌افزاید: مدیران جدید شرکت دخانیات ایران پذیرفته‌اند که این بنگاه به مانند گذشته دارای اختیارات انحصاری نیست و نمی‌تواند فرماندهی بازار سیگار را برعهده گیرد از این رو قصد داریم تا با تولید سیگارهای جدید و با استفاده از مواد اولیه مرغوب به جذب مشتری بپردازیم و بتوانیم مصرف‌کنندگان به استفاده از سیگارهای داخلی تشویق کنیم.
حال جای سوال اینجاست که با توجه به اقداماتی که تاکنون صندوق بازنشستگی فولاد در دخانیات انجام داده و هزینه‌هایی که در این خصوص صرف کرده، وزارت صنعت آیا حاضر است این شرکت را به قیمت مناسب از صندوق باز پس گیرد و آیا اصولا پولی برای خرید دوباره این شرکت دارد؟
45درصد سهام دخانیات به فروش می‌رسد
در این رابطه معاون سازمان خصوصی‌سازی می‌گوید: دولت تصمیم گرفته تا 45درصد سهام دخانیات که در اختیار سهام عدالت است را آزادسازی کرده و از طریق سازمان خصوصی‌سازی به فروش برساند.
زهره عالی‌پور در گفت‌وگو با «تعادل» می‌افزاید: در حال حاضر 5درصد سهام دخانیات ترجیحی، 5درصد حاکمیتی و 45درصد سهام عدالت است که دولت قصد دارد این 55درصد سهم را در سال آینده به فروش برساند.
او می‌گوید: اخیرا پیشنهادهایی شده تا شرکت دخانیات دوباره به وزارت صنعت برگردد که این کار غیرقانونی است مگر اینکه وزیر صنعت بتواند مصوبه‌یی از هیات دولت دریافت کرده و سهامی را که چند سال پیش به صورت رد دیون به صندوق بازنشستگی فولاد واگذار کرده بود دوباره خریداری کرده و به وزارت متبوعش عودت کند.
عالی پور می‌افزاید: البته با توجه به اینکه از رد دیون این شرکت چند سالی می‌گذرد و ساختار آن نیز تغییر یافته و از دولتی به خصوصی (شبه‌دولتی) گذار کرده بعید است این شرکت دوباره به وزارت صنعت ملحق شود.
معاون سازمان خصوصی‌سازی می‌گوید: با توجه به پیشنهادهایی که در خصوص بازگشت دخانیات به وزارت صنعت از سوی برخی مسوولان مطرح شده تا زمانی که این پیشنهاد در دولت به تصویب نرسد سازمان خصوصی‌سازی مدافع این واگذاری خواهد بود و معتقد است که باید زیرنظر صندوق بازنشستگی فولاد به عنوان یکی از سهامداران اصلی باقی بماند.
او می‌افزاید: از نظر سازمان خصوصی‌سازی با توجه به اینکه وظایف حاکمیتی و حق هولوگرام از این شرکت گرفته شده، باید با دخانیات به عنوان یک بنگاه به مانند سایر بنگاه‌های واگذار شده رفتار کرد. در چنین شرایطی وزارت صنعت هم موظف است که فضای کسب و کار در صنعت دخانیات را از انحصار بیرون آورد و زمینه رقابت آن را فراهم کند.
او می‌گوید: چندی پیش قرار بود که بخشی از سهام دخانیات در بورس عرضه شود که به دلیل وضعیت مالی آن این اقدام صورت نگرفت.
