یکی از تهدیدهای شهرهای بزرگ دنیای امروز، مشکلات و آسیب‌های زیست محیطی است. روش‌های صحیح جمع‌آوری و دفع زباله، مشکل تامین آب آشامیدنی سالم، شبکه‌های جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب‌ها، استقرار نادرست فعالیت‌های مزاحم، آلودگی‌های ناشی از وسایل نقلیه و... نمونه‌هایی از رایج‌ترین مشکلات زیست محیطی شهرها به شمار می‌آیند که هر یک به تنهایی می‌توانند سلامت شهرنشینان را به مخاطره اندازند. شهر تهران نیز از این قاعده مستثنا نیست و با مشکلات فراوانی روبه‌رو است که یکی از مهم‌ترین آنها آلودگی‌های زیست محیطی است. سازمان‌هایی که مسوولیت مدیریت محیط زیست شهر را بر عهده دارند متعددند و ناهماهنگی بین آنها از عوامل بروز مشکلات زیست محیطی شهر تهران به حساب می‌آید.
در این بین وظیفه شهرداری، مدیریت فضای شهری در راستای حفظ و توسعه محیط زیست مناطق مختلف است. اینکه ادعا شود این نهاد نقش پررنگی در آلودگی محیط زیست تهران دارد در راستای فرار از مسوولیت‌پذیری است. سازمان محیط زیست استان تهران نقش مستقیم در توسعه و بهبود محیط زیست شهر دارد و اینکه رییس این سازمان مدعی نقش شهرداری در آلودگی شهر شده است چیزی از این واقعیت که خود آنها مسوول مستقیم محیط زیست شهر تهران هستند، نمی‌کاهد.
معاونت خدمات شهری شهرداری که خود زیرمجموعه‌های گوناگونی از قبیل فضای سبز زیباسازی و... دارد و نیز اداره محیط زیست این سازمان همگی در جهت تامین سلامت و ایمنی شهر فعالیت می‌کنند. بی‌اغراق باید گفت تاکنون فعالیت‌های خوبی توسط این نهاد در جهت رفع آلودگی‌ها انجام شده که ممانعت استفاده از سوخت‌های فسیلی مانند سوخت خودروها و اصلاح سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی از مهم‌ترین آنها به شمار می‌رود. علاوه بر این ایجاد فضای سبز در محدوده مناطق شهری و تمام آنچه در ارتباط با کاهش و کنترل ترافیک انجام شده همگی در جهت توسعه و بهبود محیط زیست شهر بوده است.
جمع‌آوری، انتقال، امحا و ساماندهی پسماندها از دیگر وظایف شهرداری است که طی سال‌های اخیر توسط شهرداری انجام شده و در این خصوص فرهنگ‌سازی لازم را برای جداسازی پسماندهای خشک و تر بین شهروندان ایجاد کرده است. البته بنا نیست از شهرداری تعریف و تمجید کنیم و قطعا کاستی‌هایی در این نهاد وجود دارد. اما اینکه گفته شود شهرداری خودش عامل ایجاد آلودگی به شمار می‌رود، بی‌انصافی است.
یکی از ایراداتی که در این زمینه به شهرداری وارد می‌کنند، صدور جواز‌های بی‌ضابطه و بلندمرتبه‌سازی در نقاط مختلف شهر است. صریح باید بگویم اینکه ساختمان‌های بلندمرتبه در آلودگی هوای نقش دارند، عوام فریبی است. واقعیت این است که با افزایش هر روزه جمعیت تهران و مهاجرت از شهر و روستاها، تهران باید بزرگ می‌شد چه به شکل عمودی یا افقی. اکنون این شهر آنقدر بزرگ شده است که از یک طرف به کوه‌های البرز و از طرفی به حاشیه بیابان‌های قم کشیده شده است. بنابراین رشد عمودی شهر اجتناب‌ناپذیر است. باید از کسانی که در این مورد شهرداری را متهم می‌کنند، پرسید آیا قانونی وجود دارد که جلو مهاجرت به تهران را بگیرد. همچنین باید توجه داشت که صدور مجوز از سوی شهرداری براساس طرح تفضیلی شهر تهران انجام می‌شود. طرح تفضیلی هم توسط وزارت راه و شهرسازی به تصویب رسیده و شهرداری فقط مجری اجرای آن به شمار می‌رود. از سوی دیگر بسیاری از مسائلی که به اشتباه به شهرداری نسبت داده می‌شود در واقع جزو برنامه‌ها و سیاست‌های کلان دولت است.
البته باید این را مد نظر داشت که به طور کلی در کشور هنگام شهرسازی تغییرات اقلیمی ناشی از توسعه شهرها مورد توجه قرار نمی‌گیرد و پیامدهای ناشی از گسترش عمودی و افقی شهرها رعایت نمی‌شود. بلندمرتبه‌سازی اگر به شکل بی‌رویه باشد در عبور جریان هوا مشکل ایجاد می‌کند در غیر این صورت منجر به خنک شدن هوا شده و آلودگی را به سمت بالا سوق می‌دهد. با یک بررسی ساده در محیط پیرامون درمی‌یابیم که در طی دو، سه دهه گذشته ابرشهر تهران به طرز دهشتناکی، در دو جهت افقی و عمودی گسترش داشته است. این پدیده مشکل‌آفرین باعث شده مناطقی که تا گذشته‌یی نه چندان دور سرشار از گیاهان گوناگون و انبوه رستنی‌ها بوده است، امروزه از بتون و آسفالت تیره‌رنگ پوشیده شود. این مطلب تاثیر شگرف و بسزایی روی هوای مناطق گوناگون شهر از دیدگاه خرد هواشناسی (هواشناسی در مقیاس کوچک) می‌گذارد. یکی از پیامدهای آشکار آن افزایش درجه حرارت در نقاطی است که به ویژه ساختمان‌های بیشتر و متراکم‌تری دارد. به این پدیده جزیره گرمایی می‌گویند. این موضوع باعث افزایش مصرف آب در تابستان می‌شود و تقریبا شبیه پدیده وارونگی در زمستان است.
متاسفانه سازمان محیط زیست توجه چندانی به مناطق شهری ندارد و بیشتر به دنبال محیط‌های طبیعی، جنگل‌ها و حیات‌وحش است. بنابراین با توجه به مشکلات زیست محیطی درون‌شهرها از سازمان محیط زیست انتظار می‌رود، توجه بیشتری به این مناطق داشته باشد.
هر چند شرایط ویژه جغرافیایی تهران و شرایط فصلی و تغییرات آب و هوایی علت اصلی تجمع آلودگی در فضای تهران محسوب می‌شود اما آنچه اهمیت دارد این است که این آلودگی در همین محیط تولید می‌شود و از شهرهای دیگر به تهران نمی‌رسد و در چنین حالی خودکرده را تدبیر نیست و تنها خود ساکنان این شهر باید آستین همت بالا زده و برای مقابله جدی حرکت کنند و هر یک علاوه بر همت خود از دستگاه‌های اجرایی نظارتی و در نهایت از دولت بخواهند که برای مقابله با آلودگی هوای تهران کوتاهی نکنند.
همچنین باید این واقعیت را قبول کنیم که سازمان‌های مسوول با یکدیگر هماهنگ نیستند و انتظار این است تا به جای انتقاد از یکدیگر و سلب مسوولیت از خود به دنبال هماهنگی و همکاری باشند تا کارها براساس خردجمعی انجام شود. باید در زمینه آلودگی هوای تهران توفان فکری ایجاد کنیم تا همه سازمان‌ها و نهاد‌ها خود را مسوول بدانند و گامی در جهت رفع آن بردارند.
