گروه گوناگون|
«تاریخ می‌کوشد پاره‌یی نیازمندی‌های مداوم و عمیق انسان متمدن و اجتماعی را تحقق بخشد. از همان اوان از وقتی گروه‌های آدمی خود را از یوغ بدویت رهانیدند یا با استبداد عرف و عادت در افتادند، رویدادهای برجسته و اسامی اشخاص مهم را یادداشت کردند.»این بخشی از پیش‌گفتار کتاب«استفاده و سوءاستفاده از تاریخ» اثر پیتر خیل، مورخ، نویسنده و سیاستمدار هلندی است. او که یکی از پایه‌گذاران نهضت نوین فلاندر است، تفسیری تازه از تاریخ هلند ارائه داده است. در این کتاب که به بررسی تاریخ کلاسیک پرداخته شده است، این نگاه مطرح شده که تاریخ در هر دوره‌‌یی با توجه به شرایط موجود نگاه شده و دستاویزی برای جایگاه اجتماعی و قدرت‌طلبی حاکمان وقت شده است. یکی از معضلات تاریخ‌نگاری هم از دید خیل، مرز باریک وقایع‌نامه و حماسه است. به همین دلیل تشخیص و تمیز واقعیت و خیال در تاریخ‌نگاری دشوار شده است. در این کتاب، خیل تغییراتی که در تاریخ‌نگاری سده هفدهم تا نوزدهم ایجاد شده را بررسی کرده است. مهم‌ترین نگاه و دغدغه خیل در این کتاب، همانطور که از نام آن پیداست، تکه‌تکه شدن تاریخ در ادوار مختلف، تحریف شدن و گره خوردن به اسطوره است که باعث
سوءاستفاده از تاریخ طی قرون مختلف شده است. از دیدگاه خیل، مطالعه و استفاده از تاریخ، تکیه بر مشاهده امور واقع تاریخ نیست. همانطور که در قسمتی از کتاب می‌گوید:«به نظر من این نظام‌های سترگ که تاریخ را به قصد سعادت یا شقاوت از مسیری دارای مراحل چندگانه گذر می‌دهند، مبتنی بر امور واقع تاریخ نیستند. از تاریخ سرچشمه نمی‌گیرند، بر تاریخ تحمیل می‌شوند. زاییده ذهن فیلسوف یا پیامبرند و مقهور شور و شوق ایمان...»
به عقیده نویسنده، مورخ امروزی باید هوشیار باشد و بتواند غلام حلقه به گوش واقعیت‌ها باشد و از امور واقع تفسیر متقن و علمی داشته باشد. در این کتاب، خیل انقلاب فرانسه را از نمونه‌های بارز سوءاستفاده از تاریخ می‌داند. او در این مورد می‌گوید:«... و اکنون به همان روشنی می‌توان دید که وقتی بر اثر شور و انگیختگی مفرط، جنبش از خود بی‌خود شد و نه تنها به سوءاستفاده از تاریخ بلکه به خود تاریخ هم حمله برد، فاجعه رخ داد. تلاش برای برپا داشتن ناگهانی بهشت فیلسوفان روی زمین ابتدا به جباریت دیکتاتوری اقلیت و بعد به استبداد نظامی منجر شد...»
در نهایت این نگاه پیتر خیل، او را به این باور رسانده است که آینده مبتنی بر گذشته و تاریخ است و همین باور او را به بررسی و جستن سرشت اصلی تاریخ کشانده است. در آخر این کتاب هم مناظره پیترخیل با آرنولد توین‌بی، استاد برجسته فلسفه تاریخ آمده است. این مناظره با سوال اینکه: آیا می‌توانیم الگوی گذشته را ترسیم کنیم درباره کتاب 12جلدی مطالعه‌یی در تاریخ است که در این کتاب، توین‌بی به بررسی سال‌های پیش و پس از جنگ جهانی دوم پرداخته است. کتاب«استفاده و سوءاستفاده از تاریخ» پیتر خیل با ترجمه حسن کامشاد از سوی انتشارات فرهنگ جاوید منتشر شده است.
