گروه جهان
ترکیه سرانجام نخستین درخواست رسمی خود برای بازگرداندن فتح‌الله گولن، روحانی در تبعید ترکیه‌یی به جرم رهبری کودتای نافرجام 15جولای به امریکا ارسال کرد. این خبر که پیش از خبرگزاری‌ها در شبکه تلویزیونی دولتی ان‌تی‌وی منتشر شد، حاکی از آن بود که وزارت دادگستری ترکیه درخواست رسمی‌شان را به همتایان خود در امریکا ارسال کردند. در این درخواست تاکید شده که گولن«فرماندهی مستقیم کودتای خونینی را علیه دولت رجب اردوغان بر عهده داشت که دست آخر جان 300 تن را گرفت.»
به گزارش ایندیپندنت، از دو ماه پیش تاکنون دولتمردان ترکیه به دنبال حامیان فتح‌الله گولن هستند. این کودتای چند ساعته که سرانجامی نداشت در شب 15جولای توسط سربازان سرکش ارتش ترکیه با حمله تانک‌ها، جنگنده‌های جت، تخریب ساختمان پارلمان ترکیه و تصرف پل‌های ارتباطی در استانبول انجام شد. از آن زمان تاکنون تعقیب طرفداران گولن در خاک ترکیه درحال انجام است.
از زمان کودتا تا به امروز موجی از اخراج‌ها و تصفیه نیروها در ترکیه درحال انجام است. این موج گریبان تعداد زیادی از سربازان، مقامات دولتی، معلمان و روزنامه‌نگاران مستقل را گرفته است.
بحث استرداد گولن به دولت ترکیه نیز بلافاصله پس از شکست کودتا مطرح شد. رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه در نشست گروه 20 در چین در دیدار با باراک اوباما، رییس‌جمهور امریکا صراحتا این موضوع را مطرح کرد. به گفته یکی از مقامات ارشد دولت امریکا در نشست گروه 20 اوباما در این دیدار تاکید کرد که موضوع استرداد گولن یک موضوع سیاسی نیست تا تاثیری در روابط دو کشور باشد و می‌توان آن را به راحتی از مجراهای قانونی پیگیری کرد.
مقامات امریکایی تاکنون به دلیل نبود مدارک کافی مبنی بر دست داشتن گولن و طرفدارانش در این کودتای نافرجام از هر گونه اظهارنظری درباره استرداد او خودداری کرده‌اند. در رابطه با برخورد امریکایی‌ها اردوغان در دیدار با جو بایدن، معاون رییس‌جمهوری امریکا گفته است:«امتناع از دستگیری گولن نقض توافق استرداد میان دو کشور است. این نوع از افراد حداقل باید بازداشت، دستگیر با تحت نظارت قرار بگیرند. با این حال این فرد همچنان آزادانه درحال کارگردانی امور پشت پرده علیه دولت ترکیه است.»
رویترز در این باره می‌نویسد، هر گونه دستگیری نشان‌دهنده گامی از سوی امریکا برای استرداد این ترکیه‌یی مقیم پنسیلوانیاست. این درحالی است که وکلا معتقدند هر تلاشی در این راستا ممکن است سال‌ها طول بکشد. با فرض اینکه دستگاه قضایی امریکا مدارک ترکیه را برای این استرداد قبول کند و نامه پیگیری‌اش را به وزارت امورخارجه استرداد کند اما همچنان موانعی قانونی همچون ملاحظات مربوط به قوانین انسان‌دوستانه پا برجا باقی خواهد ماند.
گولن علیه اردوغان
تا پیش از درخواست استرداد رسمی همه چیز حکایت از آن داشت که ترکیه آن چنان که نشان می‌دهد برای دستگیری این روحانی ساکن پنسیلوانیای امریکا راغب نیست. اما اظهارنظر چند روز گذشته گولن موجب شد تا مقامات دادگستری ترکیه درباره نحوه برخوردشان تجدیدنظر کنند. روزنامه دیلی‌صباح چندی پیش خبری از گولن نقل کرد که حاکی از خط و نشان جدید او برای دولت ترکیه بود. گولن در این پیام گفته بود:«در مغز انسان شمار زیادی سلول وجود دارد. براساس شمارش دانشمندان تا 10میلیارد سلول در مغز وجود دارد. فعالیت این 10میلیارد سلول در مغز نیازمند تفکر و تدبر است. به علت اینکه خداوند اینها را در مغز قرار داده است و این همه سرباز در مغز وجود دارد، می‌توان با آن به خیلی چیزها دست یافت اما فکر می‌کنم که اینها نیز به خواب رفته‌اند. به علت اینکه هیچ تلاش و کوششی نمی‌کنند. به نظر من اینطور است.»
برخی این اظهارنظرهای گولن را تهدید ضمنی برای دولت ترکیه و نشان از وجود هسته‌های خفته وابسته به وی در کشور ترکیه تعبیر کرده‌اند. همزمان روزنامه دیلی‌صباح چاپ ترکیه با استناد به این پیام گولن نوشت:«فتح‌الله گولن، رهبر فرقه گولنیست‌های ترکیه گفت، سربازانش منتظر صدور دستور هستند تا وارد عمل شوند. این سخنان نشان می‌دهد ترکیه ممکن است به زودی با تهدید دیگری علیه دولت منتخب این کشور روبه‌رو باشد.»
پس از وقوع کودتای نافرجام، این روحانی در تبعید دست داشتن در هر جنبشی علیه دولت ترکیه را رد کرد و تمامی جبهه‌گیری‌ها علیه خودش و طرفدارانش را بهانه‌گیری دولت برای حذف صدای مخالف خود معرفی کرد. اما تفسیر پیام جدید او در روزنامه دیلی‌صباح حاکی از نشانه‌یی است که او به صورت ضمنی فعالیت‌های ضددولتی ترکیه را تایید می‌کند.
فتح‌الله گولن از سال 1999میلادی تاکنون در تبعیدی خودخواسته در ایالت پنسیلوانیای امریکا زندگی می‌کند. این واعظ و نویسنده از مشهورترین و مهم‌ترین مروجان علوم اخلاقی و الهیات ترکیه است که در سیاست‌های کشورش نیز تاثیر بسزایی داشته است. در سال 2002 زمانی که اردوغان قدرت را در دست گرفت، گولن نیز با طرفداری از او قدرت حزب حاکم عدالت و توسعه را دوچندان کرد. اما این طرفداری دوام زیادی نداشت. از سال 2008 اختلافات میان دو جناح قدرت بالا گرفت و از سال 2013 جنگ قدرت میان اردوغان و گولن برای همگان علنی شد.
با پایان سال 2013 با مطرح شدن پرونده فساد و رشوه‌گیری و تحقیقات درباره مسوولان دولتی در ١٧و ٢٥دسامبر و شکست گارد قدیمی سکولار در بدنه سیاسی ترکیه که دشمن مشترک گولن و اردغان بودند این دو نفر آشکارا در مقابل یکدیگر قرار گرفتند. قدم نخست برای دشمنی را اردوغان با بستن مدارس وابسته به گولن در خاک ترکیه برداشت. جنبش گولن یا همان جنبش«حزمت» به دلیل موفقیت‌های گسترده در حوزه آموزشی مشهور است و گفته می‌شود که سازمان فارغ‌التحصیلان را تشویق می‌کند که در نهادهای دولتی ترکیه مشغول به کار شوند. تعداد مدارس گولن در داخل ترکیه 300مدرسه و در کل دنیا بیش از 1000مدرسه تخمین زده می‌شود که در کشورهای مختلف در پنج قاره گسترده شده‌اند و به صورت منعطف و ارگانیک با موسس مجموعه، فتح‌الله گولن در ارتباط هستند. این جنبش به دلیل متمرکز بودنش بر ابزارهای نرم مثل رسانه، آموزش و نخبگان از سوی یکی از پژوهشگران امور ترکیه به «فراماسونری اسلام‌گرایی» معروف شده است. اقدامات ترکیه علیه مدارس و نهادهای گولن فقط پیامد کودتای نافرجام اخیر نیست. کمی بعد پاکسازی جریان‌های گولنیست به ارتش ترکیه رسید. حالا با توجه به پاکسازی‌های گسترده در خاک ترکیه زنگ‌های خطر برای دموکراسی به صدا درآمده است. بعضی از تحلیلگران بر این باورند که اردوغان به عنوان رهبری بزرگ به پشتوانه حمایت‌های مردمی درحال برداشتن قدم‌هایی است که کشورش را به سمت کودتایی عمیق‌تر سوق می‌دهد.
