گروه بانک و بیمه | محسن شمشیری|
بانک‌های خصوصی باوجود حدود 32درصد سهم از جذب سپرده‌ها، بانک‌های خصوصی شده با 35درصد از سهم بازار سپرده‌ها، در مجموع حدود 60درصد تسهیلات کل نظام بانکی را پرداخت می‌کنند و بانک‌های دولتی شامل بانک‌های توسعه‌یی و بانک‌های تجاری دولتی با حدود 33درصد از بازار سپرده‌ها حدود 40درصد تسهیلات کل بانک‌ها را پرداخت می‌کنند.
به گزارش «تعادل»، بر این اساس، این پرسش وجود دارد که اولا کل سود نظام بانکی در سال‌های اخیر چقدر بوده ثانیا سهم هر یک از بانک‌های خصوصی، خصوصی شده و دولتی و توسعه‌یی از این سود چقدر است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که سود و درآمد آتی بانک‌ها از حدود 52هزار میلیارد تومان در خرداد93 به 70هزار میلیارد تومان در خرداد95 رسید و افزایش داشته اما رشد آن در یک‌سال خرداد94 تا خرداد95 نسبت به رشد خرداد93 تا خرداد94 کاهش 39درصدی داشته است. همچنین نسبت سود و درآمد آتی بانک‌ها به کل تسهیلات و بدهی بخش غیردولتی از 10.4درصد در خرداد93 به 10.28درصد در خرداد95 کاهش داشته است.
این نکات نشان می‌دهد که در مجموع سود بانک‌ها در محدوده 10درصدی نسبت به تسهیلات پرداختی، در مقایسه با کاهش تورم، با بهبود مواجه است زیرا تورم زیر 10درصدی فعلی در مقایسه با تورم بالای سال‌های قبل به معنای بهبود سود نسبی بانک‌هاست. اما در عین حال از میزان رشد سودآوری بانک‌ها به میزان قابل‌توجهی کاسته شده است.
کاهش 39درصدی رشد سود آتی بانک‌ها
نگاهی به آمار منتشر شده و ارقام عمده پولی و اعتباری در خرداد95 نشان می‌دهد که سود و درآمد سال‌های آتی بانک‌های کشور از رقم 517هزار میلیارد ریال در خرداد93 با 21.3درصد رشد به 63هزار میلیارد تومان در خرداد94 و با 12.9درصد رشد به 708هزار میلیارد ریال در خرداد95 رسیده است.
این موضوع نشان می‌دهد که در یک‌سال اخیر اگرچه کل سود بانک‌ها نسبت به یک‌سال قبل از آن افزایش داشته و با افزایش 8 هزار میلیارد تومانی مواجه بوده اما رشد سودآوری و درآمدهای آتی بانک‌ها از 21.3درصد به 12.9درصد افت کرده و با کاهش 39درصدی همراه بوده و تحت‌تاثیر 45درصد دارایی‌های منجمد و غیر‌قابل استفاده بانک‌ها، مطالبات معوق، بدهی دولت همچنین فشار بر بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات، سود سپرده‌های بالای سال‌های قبل و کاهش نرخ سود تسهیلات در یک سال اخیر، به‌تدریج از رشد سود و درآمد آتی بانک‌ها کاسته شده است. همچنین سهم بانک‌های خصوصی و خصوصی شده با 2درصد افزایش در 2سال اخیر مواجه شده و سهم بانک‌های تخصصی به میزان 1.8درصد و سهم بانک‌های دولتی تجاری به میزان 0.2درصد کاهش داشته است.
کاهش نسبت سود به مانده تسهیلات
همچنین باتوجه به مانده بدهی بخش غیردولتی به بانک‌ها که از 4969هزار میلیارد ریال در خرداد93 به 6885هزار میلیار ریال در خرداد95 رسیده، نشان می‌دهد که سهم سود و درآمد آتی بانک‌ها از مانده تسهیلات بانک‌ها یا بدهی بخش غیردولتی به بانک‌ها، از 10.4درصد در خرداد93 به 10.28درصد در خرداد95 رسیده و کاهش حدود 0.12درصدی داشته است. سهم بانک‌های غیردولتی و خصوصی و موسسات اعتباری شامل بانک‌های خصوصی و خصوصی شده از 58درصد در خرداد93 به 59.9درصد کل بدهی بخش غیردولتی و سود آتی بانک‌های کشور رسیده و حدود 2درصد افزایش یافته است. سهم بانک‌های دولتی و تجاری نیز 15.8درصد در خرداد93 بوده که به 15.6درصد در خرداد95 رسیده و 0.2درصد کاهش یافته است.
همچنین سهم بانک‌های تخصصی از 26.3درصد در خرداد93 به 24.5درصد رسیده و حدود 1.8درصد کاهش یافته است. به عبارت دیگر، سهم بانک‌های خصوصی و خصوصی شده با 2درصد افزایش، باعث کاهش سهم 2درصدی بانک‌های دولتی و تخصصی از بازار تسهیلات کشور شده است.
اکنون بانک‌های خصوصی و خصوصی شده با سهم حدود 60درصدی، بانک‌های دولتی با سهم 15.6درصدی و بانک‌های تخصصی با سهم 24.5درصدی، در بازار تسهیلات بانکی سهم دارند.
افزایش سهم از بازار، عامل سودآوری
نتیجه تحقیق از 17بانک دولتی و خصوصی در
91-1387 نشان می‌دهد که ضریب سودآوری بانک‌های خصوصی بیش از دولتی‌ها بوده است و کارایی دارایی‌ها، گردش پول، تعداد شعب و پرسنل در بانک‌های خصوصی بیش از بانک‌های دولتی و توسعه‌یی است.
بر این اساس می‌توان دریافت که با توجه به سهم 60 درصدی بانک‌های خصوصی از میزان تسهیلات و سپرده‌های شبکه بانکی کشور، سودآوری بانک‌های خصوصی به مراتب بیش از بانک‌های خصوصی و بانک‌های توسعه‌یی است. البته بانک‌های توسعه‌یی به میزان دو برابر جذب سپرده‌های خود، تسهیلات پرداخت کرده‌اند و متکی به سرمایه بانک‌ها و حمایت‌های دولتی هستند اما با این وجود به خاطر نقش توسعه‌یی خود همچنین پرداخت تسهیلات بلندمدت و با نرخ پایین به همان میزان که از بازار تسهیلات سهم دارند در سود کل نظام بانکی سهم ندارند. به دنبال آزادسازی و خصوصی‌سازی بانک‌ها در دو دهه اخیر افزایش سهم بانک‌های خصوصی از بازار تا 60درصد تسهیلات و سپرده‌ها، افزایش تعداد شعب و خدمات بانکداری الکترونیک، تعداد کارت‌ها، کارت خوان‌ها و... باعث رشد سودآوری بانک‌های خصوصی در سال‌های اخیر شده است. صورت‌های مالی حسابرسی شده 17بانک ملی، ملت، مسکن، کشاورزی، تجارت، صادرات، اقتصاد نوین، رفاه کارگران، پارسیان، پاسارگاد، سامان، سپه، سرمایه، سینا، صنعت و معدن، کارآفرین و پست بانک که توسط بانک مرکزی ایران در دوره 91-1387 منتشر شده، نشان می‌دهد که ضریب سودآوری بانک‌های خصوصی
بیش از بانک‌های دولتی است و یکی از این عوامل مدیریت جامع هزینه‌ها در بانک‌های خصوصی نسبت به دولتی است. از این رو پیگیری آزادسازی اقتصادی در نظام بانکی و پیگیری خصوصی‌سازی رقابت محور باید در اولویت قرار گیرد تا موفقیت هر چه بیشتر نظام بانکی و در نتیجه اقتصاد کشور را تضمین کند. از عوامل بیرونی که می‌تواند در سودآوری بانک تاثیر بگذارد، سهم بازار هر بانک از کل شبکه بانکی کشور است. یک تغییر در سهم بازار می‌تواند در سود بالقوه بانک موثر باشد. معیار دارایی و سپرده هر بانک از کل دارایی و سپرده بانک‌ها می‌تواند به عنوان معیار سهم بازار بانک‌ها بیان شود. در این رابطه، بررسی وضعیت 16بانک خصوصی کشور از نظر میزان منابع، سهم از بازار و جذب سپرده‌ها و پرداخت تسهیلات و خدمات به مشتریان در سال 1394 نشان می‌دهد که چهار بانک پارسیان، پاسارگاد، آینده و اقتصاد نوین 54 درصد سهم بازار بانک‌های خصوصی کشور را به خود اختصاص داده و هر یک به تنهایی توانسته‌اند، سهمی بیش از 10درصد از این بازار داشته باشند.
16 بانک خصوصی شامل بانک‌های پارسیان، پاسارگاد، آینده، اقتصاد نوین، شهر، سامان، انصار، دی، سینا، سرمایه، کارآفرین، گردشگری، ایران زمین، حکمت ایرانیان، خاورمیانه و موسسه توسعه پرداخته، نشان می‌دهد که بعد از بانک پارسیان، دو بانک پاسارگاد با 14درصد و آینده با 14درصد از سهم بازار در رتبه دوم و سوم بانک‌های خصوصی قرار دارند. همچنین اقتصاد نوین به عنوان نخستین بانک‌های خصوصی در سال‌های بعد از انقلاب با سهم 10درصدی در رتبه چهارم سهم از بازار بانک‌های خصوصی کشور قرار دارد.
کارشناسان بانکی معتقدند که بانک‌های خصوصی در 15سال گذشته توانسته‌اند سهم خود را از زیر یک درصد کل تسهیلات و سپرده‌های بانکی به 32درصد افزایش دهند. درحال حاضر با وجود آنکه بانک‌های خصوصی حدود 7درصد تعداد شعب و پرسنل نظام بانکی را دارند اما حدود یک سوم کل عملیات جذب سپرده، پرداخت تسهیلات و ارائه خدمات بانکی را به خود اختصاص داده‌اند و بهره‌وری آنها از نظر پرسنل و شعب بالاتر از بانک‌های دولتی و خصوصی شده است.
در 15سال اخیر به تدریج سهم بانک‌های دولتی ازجمله بانک‌های ملی، سپه، کشاورزی، صنعت و معدن و مسکن از کل بازار پولی و بانکی کشور به حدود 33درصد، سهم بانک‌های سابقا دولتی که خصوصی شده‌اند شامل صادرات، ملت، تجارت و رفاه نیز به حدود 35درصد و سهم بانک‌های خصوصی از بازار پولی و بانکی کشور نیز به حدود 32درصد رسیده و بر این اساس سهم بانک‌های دولتی، خصوصی شده و خصوصی تقریبا به هم نزدیک شده و به نوعی تعادل و هم‌وزنی نانوشته نزدیک شده است.
بانک‌های پارسیان، اقتصاد نوین، پاسارگاد و آینده به خاطر توان مالی بالا، تعداد شعب قابل توجه، پرسنل متخصص و حرفه‌یی همراه با آموزش مستمر، حضور در بازار‌های بین‌المللی و ارائه خدمات متنوع بانکی در جذب مشتریان بانک‌ها، سرمایه‌گذاران، فعالان اقتصادی، بازاریان و اقشار مختلف جامعه موفق بوده و از ابتدا با سرویس‌دهی متفاوت و با کیفیت خدمات مطلوب خود، جایگاه موثری بین بانک‌های کشور داشته‌اند. همچنین سرمایه قابل توجه این بانک‌ها در جذب مشتری و حضور موثر در بازار بانکی و پولی کشور نقش داشته است.
7 درصد شعب و پرسنل متعلق به خصوصی‌ها
آمار سال‌های 89 تا 92 نشان می‌دهد با وجود 18هزار شعبه بانکی که در کشور راه‌اندازی شده است حدود 1230شعبه متعلق به بانک‌های خصوصی بوده که حدود 7درصد از شعب فعال در کشور را نشان می‌دهد؛ به عبارت دیگر با وجود سهم 30درصدی بانک‌های خصوصی از تسهیلات و سپرده‌های بانکی، سهم آنها از نظر تعداد شعب حدود 7درصد بوده و نشان‌دهنده بهره‌وری بالای هر شعبه بانک خصوصی نسبت به بانک‌های دولتی است. همچنین از مجموع حدود 200هزار نفر پرسنل نظام بانکی کشور حدود 14600نفر را کارکنان بانک‌های خصوصی تشکیل می‌دهند که حدود 7درصد از پرسنل شاغل در نظام بانکی کشور هستند.
