نرخ سود بانکی در انتظار تصمیم شورای پول و اعتبار
گروه بانک و بیمه محسن شمشیری
به دنبال کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی به 15درصد در سال 95 که با درخواست مدیران بانک‌های کشور صورت گرفت، عده‌یی از کارشناسان نسبت به احتمال خروج سپرده‌ها از بانک‌ها ابراز نگرانی کرده و خبرگزاری مهر روز یک‌شنبه، از نامهنگاری مدیران عامل بانک‌ها با رییس کل بانک مرکزی و درخواست آنها برای شناورسازی نرخ سود بانکی خبر داده است تا از این طریق بانک‌ها بتوانند از خروج سپرده‌ها جلوگیری کرده و سپرده‌های خود را حفظ کنند.
به گزارش «تعادل» اما در واکنش به خبر نامهنگاری مدیران بانک‌ها با رییس کل بانک مرکزی، مدیران عامل بانک‌های پارسیان و اقتصادنوین این خبر را تکذیب کردند.
تکذیب پرویزیان و معتمدی
کورش پرویزیان مدیرعامل بانک پارسیان و رییس کانون بانک‌های خصوصی کشور، در پاسخ به پرسش خبرنگار تعادل این خبر را تکذیب کرد و گفت: این خبر صحت ندارد و چنین درخواستی مطرح نشده و شورای پول و اعتبار در جلسات پیش روی خود در مورد نرخ سود بانکی تصمیم خواهد گرفت.
حسن معتمدی مدیرعامل بانک اقتصادنوین نیز در گفت‌وگو با فارس اعلام کرد: کانون بانک‌های خصوصی نامهنگاری با بانک مرکزی نداشته است و آمار منابع بانکی خبرخروج سپرده‌ها را تایید نمی‌کند و سپرده‌های بانک اقتصادنوین پس از کاهش نرخ سود کاهش نیافته است. مدیرعامل بانک اقتصادنوین از نامه بانک‌ها به بانک مرکزی در خصوص روند خروج سپرده و تقاضای شناورسازی نرخ سود ابراز بی‌اطلاعی کرد و گفت: در جریان نامه بانک‌ها به رییس کل بانک مرکزی درخصوص خروج سپرده از بانک‌ها متاثر از کاهش نرخ سود بانکی نیستم.
اگر قرار بر نوشتن چنین نامه‌یی بود بنده حتما در جریان آن قرار می‌گرفتم اما از سوی کانون بانک‌های خصوصی چنین موضوعی به من اطلاع داده نشده است.
مدیرعامل بانک اقتصاد نوین در پاسخ به این پرسش که آیا در این مدت که نرخ سود سپرده به 15درصد کاهش یافته است، کاهشی در منابع بانک اقتصاد نوین رخ داده است، گفت: خیر، ممکن است به صورت موردی نوسان‌های جزیی در منابع رخ بدهد که این نوسانات طبیعی است و مشکلی درباره کاهش منابع بانکی و سپرده‌ها نداشته‌ایم.
بانک مرکزی خروج سپرده‌ها را تکذیب کرد
مدیرکل نظارت بر بانک‌ها و موسسات مالی بانک مرکزی با بیان اینکه کاهش نرخ سود بانکی درخواست بانک‌ها بود، گفت: هنوز گزارشی از خروج سپرده‌ها از شبکه بانکی دریافت نشده است.
عباس کمره‌ای در گفت‌وگو با فارس، در پاسخ به این سوال که آیا بانک‌ها نسبت به کاهش منابع پس از تعدیل نرخ سود، در نامه‌یی به بانک مرکزی گلایه کرده‌اند، اظهار داشت: خیر، بانک‌ها قبل از مصوبه شورای پول و اعتبار برای کاهش نرخ سود، در نامه‌یی به بانک مرکزی خواستار کاهش نرخ سود شده بودند.
وی افزود: با توجه به کاهش نرخ تورم و افزایش فاصله تورم با نرخ سود و درخواست کانون بانک‌های خصوصی و شورای هماهنگی بانک‌های دولتی، شورای پول و اعتبار نرخ‌های سود سپرده و تسهیلات را کاهش دادند.
مدیرکل نظارت بر بانک‌ها و موسسات مالی بانک مرکزی تاکید کرد: بانک‌ها درباره نرخ سود در این مدت نامه‌یی به بانک مرکزی ارسال نکرده‌اند، یا حداقل بنده در جریان آن نیستم.
کمره‌ای با بیان اینکه از مصوبه کاهش نرخ سود بیش از 2 ماه نگذشته است، تصریح کرد: در این مدت هیچ گزارشی مبنی بر خروج سپرده از بانک‌ها و موسسات اعتباری دریافت نشده است.
کمره‌ای ادامه داد: با همکاری سایر نهادهای نظارتی قدرت موسسات غیرمجاز کاهش داشته و مدیریت بازار پول بهبود یافته است، به همین دلیل کاهش نرخ سود در این مدت موجب کاهش منابع بانک‌ها و موسسات مجاز نشده است. همچنین موسسات غیرمجاز به میزان قابل توجهی ساماندهی شده‌اند. به گزارش «تعادل» شورای پول و اعتبار در جلسه روز گذشته خود، با چند دستور کار از جمله بررسی نرخ سود بانکی، نحوه افتتاح حساب سپرده ریالی برای اشخاص غیر ایرانی و اصلاح آیین‌نامه صرافی‌ها به بررسی موضوع نرخ سود بانکی نیز پرداخت که تا لحظه انتشار این گزارش، هنوز خبری از تصمیم شورای پول و اعتبار منتشر نشده است.
اما به اعتقاد کارشناسان، با توجه به سیاست تزریق منابع بانکی دولت و رشد تسهیلات، وام ازدواج، حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط و... در سال جاری بعید است که شورای پول و اعتبار و بانک مرکزی دنبال شناورسازی یا افزایش نرخ سود بانکی باشند و قطعا سیاست انبساطی و ارزان‌سازی هزینه تمام شده پول برای تولید و اقتصاد مورد توجه خواهد بود.
بی‌اطلاعی مراجع رسمی
جست‌وجوی اخبار و رویدادهای بانکی و پولی نیز نشان می‌دهد که تاکنون هیچ مرجع رسمی، موضوع خروج سپرده‌ها از بانک‌ها را تایید نکرده و آمار و ارقامی در این زمینه منتشر نشده است و تنها آمار مستندی که موجبات نگرانی برخی کارشناسان را ایجاد کرده، اشاره به آمار بانک مرکزی از عملکرد دو ماه اول سال جاری در گزارش اردیبهشت ماه 95 شبکه بانکی است که به رشد بالای 6درصدی سپرده‌های کوتاهمدت در دو ماه اول سال جاری در مقایسه با رشد 2.1درصدی نقدینگی و رشد 2.2 درصدی سپرده بلندمدت اشاره دارد.
براین اساس، برخی کارشناسان معتقدند که اگر این روند ادامه یابد و رشد سپرده‌های کوتاهمدت بیش از سپرده‌های بلندمدت و نقدینگی رشد کند، به معنای آن است که در صورت نرخ سود بالاتر در موسسات غیرمجاز، رونق مسکن، بورس یا بازار دارایی‌های ارز و طلا و... احتمال خروج سپرده‌ها از بانک‌ها مطرح خواهد شد.
اما در عین حال، برخی صاحب‌نظران معتقدند که به دنبال کاهش نرخ سود بانکی، تحرک نسبی در تولید، رشد اقتصادی 4.4درصدی بهار 95 و تداوم آن در ماه‌های دیگر سال جاری، اجرای برجام، بهبود درآمد نفت، افزایش تسهیلات بانک‌ها طبیعی است که بخشی از سپرده‌گذاران تصمیم گرفته‌اند که پول خود را در سپرده کوتاهمدت نگه دارند تا در صورت نیاز به سرمایه‌گذاری در سایر بخش‌های اقتصادی، از منابع خود استفاده کنند و این موضوع به معنای خروج سپرده‌ها از بانک‌ها نیست بلکه به معنای ترجیحات جدیدی است که صاحبان منابع مالی دارند.
نسبت سپرده کوتاهمدت به بلندمدت
در سال‌های 91، 92 و 94 رشد سپرده کوتاهمدت بیش از رشد نقدینگی بوده اما در سال 93 به دلیل بالا بودن نرخ سود، رشد سپرده کوتاهمدت حتی کمتر از نقدینگی بوده و سپرده‌گذاران به خاطر رکود بازارو نرخ سود بالای سپرده بلندمدت ترجیح داده‌اند که پول خود را در بانک گذاشته و سود دریافت کنند.
برابر گزارش بانک مرکزی، طی سال‌های اخیر ماندگاری سپرده‌ها همواره در حال کاهش بوده به‌طوری که ماندگاری سپرده‌های مدت‌دار از 27 ماه در پایان سال 1384 به 20 ماه در پایان سال 1386 کاهش یافته است.
نسبت سپرده‌های کوتاهمدت به بلندمدت از 83.5 درصد در سال 84 به 123درصد در چهار ماهه 1387 رسید که نشان‌دهنده تمایل سپرده گذاران به سرمایه‌گذاری در بازار دارایی‌ها و بورس و... بوده است. این نسبت در اردیبهشت 93 به 94درصد رسید و در اردیبهشت 95 به 85.6 درصد کاهش یافته است که نشان‌دهنده ثبات بیشتر منابع و سپرده‌ها در بانک‌هاست.
براین اساس می‌توان نتیجه گرفت که در روند سال‌های اخیر در مقایسه با آغاز دولت قبلی، تغییر چندانی در ترکیب سپرده کوتاهمدت و بلندمدت رخ نداده است. برخی کارشناسان با اشاره به رشد بالای 37.4 درصدی سپرده کوتاهمدت در سال 94 و رشد 46.4 درصدی آن در یک‌سال منتهی به اردیبهشت 95 که در د‌وماه اول سال 95 به تنهایی 6.1درصد رشد کرده معتقدند که کاهش نرخ سود بانکی باعث رشد سپرده کوتاهمدت شده و می‌تواند با آثار تورمی، رشد تقاضا در بازار و خروج سپرده‌ها همراه شود. اما در عین حال عده‌یی دیگر با اشاره به رشد اقتصادی 4.4 درصدی بهار 95 می‌گویند که رشد اقتصادی این نگرانی را برطرف و نقدینگی را جذب خواهد کرد و باعث تحرک در شاخص‌های بانکی می‌شود اما باعث خروج سپرده ها از بانک‌ها نخواهد شد.
اکنون حجم سپرده کوتاهمدت از 239هزار میلیارد در اردیبهشت 93 به 370هزار میلیارد در اسفند 94 و 392هزار میلیارد تومان در اردیبهشت 95 افزایش داشته که می‌تواند در بخش تولید و خدمات به کار گرفته شود و باعث رشد اقتصادی، رونق تولید شود و لذا نباید نسبت به آثار رشد سپرده کوتاهمدت نگران باشیم و آن را مساوی خروج سپرده‌ها ارزیابی کنیم.
این در حالی است که سپرده بلندمدت از 255 در اردیبهشت 93 به 448 در اسفند 94 و 458هزار میلیارد تومان در اردیبهشت 95 رسید‌ه است و این موضوع باعث گران و سخت‌تر شدن جذب منابع بانکی شده و بانک‌ها کمتر می‌توانند روی منابع بلندمدت خود حساب باز کنند. در نتیجه باید راهکارهایی پیگیری شود تا سپرده‌های بلندمدت بانک‌ها همچنان از رشد پایدار و مثبت برخوردار باشند.
بی‌نظمی بانک‌ها در اعمال کاهش نرخ سود
با توجه به کاهش نرخ سود بانکی در ماه‌های گذشته، بی‌نظمی بانک‌ها در اعمال مصوبه شورا و تداوم نرخ‌شکنی برخی بانک‌ها و موسسات در بازار، شورای پول و اعتبار دیروز درباره نرخ سود بانکی، نحوه افتتاح حساب سپرده ریالی برای اشخاص غیر ایرانی و اصلاح آیین‌نامه صرافی‌ها تشکیل جلسه داد. برخی کارشناسان با توجه به تک‌رقمی شدن نرخ تورم احتمال کاهش بیشتر نرخ سود را دور از انتظار نمی‌دانند اما در عین حال عده‌یی دیگر از مدیران بانکی می‌گویند که در شرایط کنونی که نرخ‌ها رعایت نمی‌شود و برخی سرمایه‌گذاری‌ها در خود بانک‌ها نرخ بالاتری دارد، نمی‌توان انتظار کاهش نرخ سود را داشت.
در برخی بانک‌ها اوراقی با نام صندوق سرمایه‌گذاری و... منتشر می‌شود که سود‌های 18 و 19درصد را به مشتری پیشنهاد می‌دهد. براین اساس، روشن است که از حجم سپرده بلندمدت کاسته و بر میزان سپرده کوتاهمدت و سرمایه‌گذاری در خرید اوراق، بورس، سهام و... افزوده است.
نرخ بهره واقعی 6.3 درصد
وزیر اقتصاد و رییس کل بانک مرکزی پیش از این اعلام کرده بودند با توجه به تک رقمی شدن نرخ تورم، نرخ سود بانکی باید به این عدد نزدیک شود. بر اساس تازه‌ترین آمارهای رسمی هم‌اکنون نرخ بهره واقعی، یعنی فاصله نرخ تورم و سود سپرده‌های بانکی بیش از 6 درصد است و لذا زمینه کاهش نرخ سود اسمی را فراهم کرده است تا فاصله نرخ تورم و نرخ سود اسمی را به 2 تا 5 درصد کاهش دهد.
مرکز آمار ایران به عنوان مرجع رسمی اعلام آمارهای اقتصادی نرخ تورم مردادماه را 8.7 درصد اعلام کرد که با توجه به نرخ سود 15درصدی به معنای نرخ بهره واقعی 6.3 درصدی است.
دولت امیدوار است با کاهش نرخ سود سرمایه‌های جاخوش کرده در بانک‌ها برای کسب سود بالا، بی‌دردسر و بدون مالیات از بانک‌ها خارج و وارد فضای کسب و کار شود و اقتصاد را از زیر سایه سنگین رکود خارج کند.
نامهنگاری برای نجات از ورشکستگی
روز دوشنبه اول شهریور 95، خبرگزاری مهر به نقل از منابع آگاه از نامهنگاری برخی بانک‌ها با بانک مرکزی در خصوص شدت گرفتن خروج سپرده از بانک‌ها پس از کاهش نرخ سود به 15 درصد خبر داد و تقاضای بانک‌ها برای شناورسازی نرخ سود بانکی را اعلام کرد.
اما با توجه به تکذیب، کانون بانک‌های خصوصی، چنین خبری صحت ندارد و بعید است که بانک‌های دولتی و تجاری بدون هماهنگی با بانک‌های خصوصی، چنین درخواستی را مطرح کرده باشند و تنها می‌توان گمانه‌زنی کرد که در برخی جلسات کارشناسی، چنین درخواست‌هایی مطرح شده باشد اما از درخواست رسمی در این زمینه هنوز خبری نیست و حال باید دید که شورای پول و اعتبار به این اظهارنظرها چه واکنشی نشان خواهد داد. خبرگزاری مهر نوشته است: دولت چند ماهی است تصمیم گرفته تا نرخ سود تسهیلات و سپرده‌ها را کاهش داده و آن را با یک خیز آرام به نرخ تورم نزدیک کند؛ همان چیزی که مدت‌هاست فعالان اقتصادی دنبال آن هستند و معتقدند حال که نرخ تورم به سمت کاهش و تک‌رقمی شدن پیش رفته است، باید نرخ سود هم به تناسب تورم، سیر نزولی را در پیش بگیرد و بانک‌ها و دولت، شرایط را برای نزدیک شدن به این نرخ مهیا کنند. از سوی دیگر، تعیین دستوری نرخ هم همواره مورد چالش بوده و بانک مرکزی نیز خط‌مشی خود را تعیین غیردستوری نرخ سود بانکی اعلام کرده است.
هم‌اکنون اما با کاهش پلکانی نرخ سود بانکی و زمزمه‌های کاهش مجدد آن، برخی سپرده‌گذاران نگران شده‌اند که مبادا کاهش مجدد، پس‌اندازهای آنها را در این فضای نامساعد کسب و کار دچار مشکل کرده و با نرخ سود کمتری مواجه کند؛ به خصوص اینکه اکنون، هیچ مسیری مطمئن‌تر از سپرده بانکی برای سرمایه‌های خرد نیست و مردم طبقه متوسط، راهی جز سپردن منابع مالی خود که شاید پس‌انداز یک عمرشان باشد، به جایی مطمئن‌تر از بانک‌ها ندارند. یک مقام مسوول در گفت‌وگو با مهر گفت: به‌دلیل کاهش نرخ سود، اخیرا فقط از یکی از بانک‌های خصوصی حدود 7هزار میلیارد تومان سپرده خارج شده است.
وی افزود: مدیران برخی بانک‌ها اخیرا در نامه‌یی به رییس کل بانک مرکزی نسبت به کاهش نرخ سود اعتراض کرده و عنوان کرده‌اند که این کار باعث خروج گسترده سپرده‌های مردم از بانک‌ها شده است. او اظهار کرد: بانک‌ها در نامه‌شان به سیف عنوان کرده‌اند که جریان خروج سپرده از بانک‌ها دو خطر جدی در پی دارد؛ یکی خطر ورشکستگی بانک‌ها و دیگر اینکه این سپرده‌ها پس از خروج از بانک‌ها به بازارهای همچون طلا و ارز و مسکن سرازیر شده و تورم شدیدی را در این بخش‌ها ایجاد می‌کنند.
وی ادامه داد: بانک‌ها در این نامه از رییس کل بانک مرکزی خواسته‌اند تا بانک‌های خصوصی امکان یابند در مورد نرخ سود خودشان تصمیم‌گیری کنند. این در حالی است که به تازگی بهمن عبدالهی، عضو شورای پول و اعتبار نیز در گفت‌وگو با مهر، درباره کاهش دوباره نرخ تورم طبق اعلام بانک مرکزی و مرکز آمار و طرح دوباره کاهش نرخ سود بانکی متناسب با نرخ تورم گفت: شورای پول و اعتبار به دنبال این است که نرخ سود تسهیلات بانکی را کاهش بدهد. بر این اساس، آخرین تصمیمی که شورای پول و اعتبار در زمینه کاهش نرخ سود بانکی گرفته مربوط به یک‌ماه پیش است و با توجه به اینکه نرخ تورم دوباره کاهش یافته و در نرخ نقطه به نقطه حدود ۷درصد شده، به نظر می‌رسد که جا دارد دوباره نرخ سود تسهیلات بانکی کاهش یابد.
وی خاطرنشان کرد: این برنامه دوباره در دستور کار شورای پول و اعتبار است و احتمالا ظرف یک‌ماه آینده دوباره تجدیدنظری در نرخ سود بانکی صورت خواهد گرفت؛ در این میان فعالان اقتصادی بخش تعاون قطعا موافق این موضوع هستند که نرخ سود تسهیلات بانکی توسط شورای پول و اعتبار مورد بازنگری دوباره قرار بگیرد و با توجه به مشکلاتی که تعاونی‌ها در موضوع تامین منابع مالی دارند و گران بودن منابع مالی که در اختیار آنها قرار می‌گیرد، هر قدر این نرخ کاهش یابد، قطعا باعث رونق بیشتری در فعالیت‌های اقتصادی بخش تعاون خواهد شد. بیستم تیرماه و یک روز پس از آغاز اجرایی شدن نرخ‌های جدید سود در بانک‌ها، دکتر حسن روحانی رییس‌جمهور خواستار کاهش دوباره نرخ سود بانک‌ها شد و گفت: در کنار آن روند تورم کاهنده ادامه یافته و بانک‌ها نیز این فرصت را می‌یابند تا تسهیلات بیشتر با نرخ کارمزد کمتر را در اختیار مشتریان خود قرار دهند و البته روند کاهش نرخ کارمزد باید تداوم یابد.
اول مردادماه نیز ولی‌الله سیف، رییس کل بانک مرکزی با اعلام اینکه کاهش نرخ سود بانکی باز هم ادامه خواهد داشت، تصریح کرد: بانک مرکزی حساسیت ویژه‌یی در خصوص نرخ سود بانکی داشته و تا به حال روند خوبی را در این زمینه طی کرده، اما هدف نهایی ما کاهش نرخ سود بانکی تا مرز نرخ تورم است.
وی ادامه داد: کاهش نرخ سود بانکی تا حد فعلی رها نخواهد شد و هدف بانک مرکزی کاهش و رساندن این نرخ به مرز یک رقمی و همسو با نرخ تورم است. سیف با تاکید بر اینکه نرخ سود سپرده‌های بانکی و همچنین نرخ سود تسهیلات هر دو کاهش خواهند یافت، اظهارداشت: در حال حاضر، نرخ سود سپرده‌ها ۱۵درصد و تسهیلات ۱۸درصد است.
