گروه تشکلها|
امروز نخستین جلسه هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران بدون حضور رییس برگزار میشود. شاید هیچ کس در جلسه قبلی هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران تصور نمیکرد یک ماه بعد دیگر رییس اتاق بازرگانی بر کرسی ریاست ننشیند. امروز قرار است درباره تاریخ و نحوه انتخابات بحث و گفتوگو شود اما بعضی مسائل اساسی درباره اتاق بازرگانی است که هیچ محل بحثی در جو انتخاباتی فعلی ندارد. مسائلی هم چون رفتن وضعیت دبیرکل و کارکنان اتاق بازرگانی بعد از انتخابات و احتمال عوض شدن اتوبوسی کارکنان تنها بخشی از مشکلاتی است که احتمالا به زودی گریبانگیر اتاق بازرگانی خواهد شد ولی تمامی توجه هیات نمایندگان در شرایط فعلی به تعیین زمان انتخابات و خط کشیهایی است که در اتاق بازرگانی صورت میگیرد.
صحبتهای جلسه آخر جلالپور
نگاهی به صحبتهای جلسه آخر محسن جلالپور به خوبی نشان میدهد که وی از بسیاری از اتفاقاتی که در روزهای بعد به ویژه پس از استعفایش رخ داد خبر داشت. در جلسه آخر هیات نمایندگان جلالپور با اشاره به موضوع حقوقهای نجومی گفته بود: آنچه به عنوان فیشها و حقوق در کشور کلید خورده آغاز سلسله مطالبات شفافیت در عرصههای مختلف است که حرفی معقول و خواستهیی منطقی است. در بحث حقوقها فقدان رابطه جبرانی و عملکرد و نبود شفافیت و عدم وجود قوانین و دستورالعملهای یکسان چنین بینظمی و اختلالی را به وجود آورده است.
جلالپور تاکید داشت من در اتاق اصرار بر این مطلب داشته و دارم، اصرار دارم حقوق مدیران و پرسنل اتاقها، تشکلها و نهادهای مدنی بخش خصوصی هم کاملاً شفاف بوده و هم ارتباط دریافتی و عملکرد کاملاً منطق داشته باشد. به گفته وی هر چند بودجه کل اتاقهای کشور به اندازه بودجه یک اداره کل استان و حتی یک بنگاه معمولی از اعضای اتاق نیست ولی باید بپذیریم که صرف مسوولانه این بودجه یکی از راههای اصلی جلب اعتماد اعضای اتاق بوده و نحوه هزینه کرد و نظام جبرانی ما بایستی الگوی از بهره وری و کارآمدی ارائه دهد تا بتوان به عنوان شاهد در دیگر فضاهای کشور از آن نام برد.
حال با کنار رفتن جلال وضعیت اتاق بازرگانی پیچیدهتر از قبل شده است. صفآرایی گروهها در مقابل یکدیگر در عمل باعث مشکلاتی برای فعالان بخش خصوصی شده است و تمام نگاهها به سمت انتخاب رییس بعدی است بدون آنکه به موضوعاتی مانند وضعیت عملکرد اتاق در دوران جدید توجه شود.
وضعیت دبیرکل اتاق بازرگانی چیست؟
یکی از نکات اساسی که هیچگاه در انتخابات اتاقهای بازرگانی مورد توجه قرار نمیگیرد مساله انتخاب دبیرکل است. براساس قانون و آیین نامههای اتاق بازرگانی اصلیترین اختیارات در اتاق بر عهده دبیرکل است. در حقیقت مدیر اصلی اتاق بازرگانی که این تشکل را اداره خواهد کرد دبیرکل اتاق است و وظیفه رییس تنها نظارت بر کار دبیرکل است. این یک روال جاری است که دبیرکلهای اتاقهای بازرگانی پس از انتخابات تغییر میکنند. در واقع به خاطر اختیارات فراوانی در دبیرکل دارد هر رییس ترجیح میدهد دبیرکلی هماهنگ با خود را انتخاب کند.
این در شرایطی است که دبیرکل فعلی تنها یک سال است که به این سمت انتخاب شده و بعد از یک سال اندکی با شرایط اتاق بازرگانی آشنا شده است. احمد فیاضبخش که در 53سالگی به دبیرکلی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران رسید پیش از این سابقه مدیرعاملی شرکت سرمایهگذاری تامین اجتماعی موسوم به شستا را داشت و در نهادهای مهمی همچون سازمان اقتصادی کوثر، شرکت سرمایهگذاری سیمان، سرمایهگذاری بوعلی، بانک ملی و نهادهای مهم دیگری مدیریت کرده بود. با این وجود وی خود نیز اذعان داشت که شناخت وی از اتاق بازرگانی اندک بود و اکنون پس از یک سال تجربه صحبتهایی درباره کنار رفتن وی از دبیرکلی به علت تغییر رییس مطرح است.
با وجود اینکه تغییر دبیرکل حق رییس اتاق بازرگانی است اما تقاضای فعالان بخش خصوصی این است که هر فردی که برای ریاست کاندیدا میشود برنامه مشخص خود را اعلام کند و برای اجرای این برنامه پیش از رایگیری نام دبیرکل خود را نیز بیان دارد.
وضعیت کارمندان اتاق به چه شکل خواهد شد؟
مساله بعدی بحث مدیران و کارمندان اتاق بازرگانی است که به خاطر مساله فیشهای حقوقی هجمههای زیادی به آنها صورت گرفته است. پس از خرداد 94، جلالپور عملا دست به تغییرات فراوانی در ترکیب کارمندان زد. بر این اساس شاهد تغییر در چند معاونت کلیدی مانند بینالملل و بخش حقوقی بودیم. همچنین اختیار بسیار بیشتری به معاون تشکلها که رابطه خوبی از قبل از ریاست با جلالپور داشت داده شد. همچنین در بخش شهرستانها تغییرات معنی داری رخ داد. اما شاید مهمترین نکته استفاده از مشاورین خاص بود. جلالپور از محمد کریمیپور به عنوان مشاور ارشد خود حتی در کارهای اجرایی نیز استفاده میکرد و همین موضوع باعث اختلافاتی میان کریمیپور و اعضای هیات رییسه شد.
در حال حاضر مدیران اتاق که در یک سال گذشته به این تشکل آمدهاند یا از نزدیکان جلالپور محسوب میشوند یا رابطه خوبی با دبیرکل فعلی دارند. حال سوال این است که رییس جدید تصمیم دارد باز در این تیم تغییر ایجاد کند یا 2 سال و نیم آینده نیز با همان تیم سابق کار ادامه پیدا خواهد کرد؟ آیا اصولا اتاق آمادگی تغییراتی دیگر در بدنه خود را دارد یا اینکه این تغییرات باعث پیچیدهتر شدن اوضاع در پارلمان بخش خصوصی خواهد شد؟
کاندیداهای فاقد برنامه
بر اساس یک رسم اشتباه کاندیداهای ریاست در اتاق بازرگانی معمولا بدون هیچ برنامهیی در انتخابات شرکت میکنند. حتی اگر برنامهیی در دورههای قبلی توسط افرادی ارائه شده است معمولا نه دارای چارچوب برنامهیی است و نه استراتژیها در آن مشخص شده است. برنامههایی که بعضی از اعضای هیات رییسه در ادوار قبل ارائه دادهاند بیشتر مجموعهیی از اهداف کیفی است که به صورت تیتروار بیان میشود و در آن هیچ استراتژی مطرح نمیشود.
اما امروز یکی از مشکلات اساسی اتاق بازرگانی بحث ساختار و چارت سازمانی اتاق است. انتقادات فعلی به اتاق بازرگانی نه در زمینه میزان حقوق بلکه در بحث کارایی حقوقهایی است که پرداخت میشود. اتفاقا مشکل نه در مورد افراد بلکه درباره وضعیت استفاده از توانایی آنها است.
در آخرین روزهای مدیریت محسن جلالپور بحثهای زیادی درباره تغییر در چارت سازمانی اتاق بازرگانی مطرح و حداقل 2 طرح اولیه در این رابطه نوشته شد. جلالپور پذیرفته بود که اولا سیستم اتاق بازرگانی کند و فاقد کارایی است و ثانیاً چارتهای فعلی همگی بر اساس یک سازمان دولتی نوشته شده است. بسیاری از فعالان بخش خصوصی از وضعیت خدمات دهی اتاق بازرگانی ایران گلایه دارند چرا که حتی انتقال یک نامه از طبقهیی به طبقه دیگر اتاق بازرگانی ممکن است چند هفته به طول بینجامد. بر همین اساس ساختارهای متفاوتی مدنظر قرار گرفت.
اتاق بازرگانی و اصولا تشکلهای بخش خصوصی نه دارای منابع مالی دولت هستند و نه اصولا باید ساختار سنگینی مانند نهادهای دولتی را تجربه کنند. از دوران محمد نهاوندیان اما اتاق بازرگانی به شکل یک سازمان دولتی یا وزارتخانه اداره میشود. به همین دلیل احتیاج به تغییر در آن ساختار کاملا احساس میشود. شاید هیات نمایندگان دوره هشتم به جای ورود به بحث مرز بندیها بهتر باشد از هیات رییسه جدید بخواهد که برنامههای خود در این رابطه را کاملا روشن کند. جلالپور خود معترف بود که مهمترین ضعف وی در دوران ریاست حل نشدن مشکلات بخش خصوصی بود پس لازم است ساختار اتاق به شکلی درآید که مشکلات بخش خصوصی را حل کند.
در کنار این موضوع ارائه یک الگوی مناسب برای سایر تشکلها نیز مطرح است. اتاق ایران یکی از معدود تشکلهایی است که از نظر نیرو و توان مالی در حدی قرار دارد که میتواند یک چارت سازمانی مناسب برای حل مشکلات بخش خصوی را طراحی کند و این چارت سازمانی میتواند الگویی برای حل مشکلات بقیه فعالان بخش خصوصی نیز باشد.