گروه جهان|
وزیر خارجه ترکیه از احتمال همکاری‌های نظامی آنکارا با کشورهای خارج از چارچوب پیمان ناتو سخن گفته است. مولود چاووش اوغلو گفته کشورهای ناتو همچنان متحدان اصلی ترکیه هستند اما پس از حوادث کودتای 15 جولای این احتمال وجود دارد که ترکیه همکاری‌ها و توافق‌های نظامی ـ دفاعی خود را خارج از چارچوب ناتو با کشورهای دیگر گسترش دهد.
این اظهارات در حالی بیان می‌شود که پس از کودتای 15 جولای روابط دولت ترکیه با غرب دچار تنش شده است و در مقابل آنکارا و مسکو بر گسترش هرچه بیشتر روابط تاکید کرده‌اند. همچنین وی نارضایتی خود را از متحدان ترکیه در ناتو به دلیل اجرایی نکردن درخواست این کشور مبنی بر استقرار سیستم‌های دفاعی بیشتر در ترکیه اعلام کرده است.
در همین راستا پس از این اظهارات، ناتو در بیانیه‌یی بار دیگر بر حمایت خود از ترکیه و جایگاه این کشور در ناتو تاکید کرد. به نوشته این بیانیه، ناتو به کمک‌های خود به ترکیه ادامه داده و آنکارا می‌تواند بر حمایت ناتو حساب کند.
سفیر ترکیه در مسکو نیز پیش‌تر گفته بود ناتو هیچ حقی ندارد که به ترکیه بگوید با کدام کشور رابطه داشته باشد و با کدام نداشته نباشد. اومیت یاردیم با بیان اینکه آنکارا روابط خود را با مسکو، با وجود نقطه نظرات کشورهای غربی توسعه خواهد داد، گفته بود ناتو به هیچ‌وجه نمی‌تواند ارتباط ما با دیگر کشورها را محدود کند. الجزیره با اشاره به سفر اخیر اردوغان به روسیه می‌نویسد: آنکارا همچنان که در ماجرای کودتای نافرجام انگشت اتهام خود را به سوی فتح‌الله گولن نشانه رفته، سعی دارد تا وی را عامل اصلی ایجاد کدورت و اختلاف میان روسیه و ترکیه معرفی کند. مثلا برای نشان دادن حسن نیت خود، خلبانی‌هایی که در ماجرای سرنگون کردن جت روسی در 15 نوامبر دست داشتند را بازداشت کرده است و اینکه مهمت شیمشک، معاون نخست‌وزیر ترکیه و آرکادی دورکوویچ، معاون نخست‌وزیر روسیه، گفت‌وگوها درباره پروژه خط لوله «ترکیش استریم» را در مسکو از سر گرفتند.
آنکارا بازبینی در سیاست خارجی خود را پیش از کودتای نافرجام آغاز کرده بود از جمله احیای روابط با اسراییل و پیشنهادهای عملی به مصر برای رفع اختلافات. علاوه بر این، حدس و گمان‌هایی وجود داشت مبنی بر اینکه ترکیه دنبال برقراری ارتباط با دولت بشار اسد در دمشق است. شاید تاکید روسیه و ایران بر حمایت از دولت حزب عدالت و توسعه در تحولات پس از کودتا، احتمال از سرگیری رابطه (محتاطانه) میان آنکارا و دمشق را بیشتر هم کرده باشد. روسیه قطعا در این ماجرا دست بالا را داشته است. روسیه همچنان بزرگ‌ترین شریک تجاری ترکیه است. بخش‌های توریسم، کشاورزی و ساخت و ساز اقتصاد ترکیه که بسیار پررونق بودند به دلیل تحریم‌های روسیه به‌شدت آسیب دیدند. روسیه در پاسخ به سرنگون شدن هواپیمای نظامی‌اش توسط ترکیه در مرز سوریه تحریم‌های اقتصادی گسترده‌یی را علیه ترکیه اعمال کرد.
می‌توان گفت این جامعه بازرگانی ترکیه در روسیه بود که زمینه لازم را برای گفت‌وگوهای پشت پرده به‌منظور ترمیم روابط میان دو دولت فراهم کرد. تجار ترکیه‌یی تلاش داشتند تا نسخه‌یی را برای عادی‌سازی روابط دو کشور بدون تخریب وجهه ترکیه و با حفظ پرستیژ این کشور ارائه کنند. حالا هم گرچه به نظر می‌رسد، تصمیم روسیه برای رفع ممنوعیت پروازهای هوایی به ترکیه و اجرای تورهای گردشگری تصمیمی دیرهنگام برای نجات فصل گردشگری است اما حتی همین تصمیم دیرهنگام هم می‌تواند برای گردشگری شهرهایی که در سواحل دریای اژه و دریای مدیترانه هستند تاحدی تسکیندهنده باشد.
الجزیره می‌نویسد: به نظر می‌رسد اختلافات با غرب، ترکیه را به سوی روابط نزدیک‌تر با روسیه سوق داده است. در حال حاضر مقام‌های ترکیه از ایالات متحده به دلیل عدم همکاری در ماجرای استرداد فتح‌الله گولن گله‌مند هستند. بسیاری در ترکیه ایالات متحده را مقصر اصلی کودتا می‌دانند. اکثریت ترکیه‌یی‌ها همچنین بی‌میلی اتحادیه اروپا را برای حمایت از اردوغان در شرایط بحرانی سرزنش می‌کنند و از اینکه تمرکز اروپا روی سرکوب‌های پس از کودتاست، گله دارند.
سابقه تاریخی نشان می‌دهد هر زمانی که روابط ترکیه با متحدان غربی‌اش تیره می‌شود آنکارا به مسکو تمایل پیدا می‌کند. این اتفاق در سال 2003 و پس از جنگ عراق هم افتاد و همچنین در سال‌های 1997 و 1999 زمانی که اتحادیه اروپا از دعوت ترکیه برای گفت‌وگو درباره عضویت این کشور در اتحادیه اروپا سر باز زد، پس از حمله به قبرس در سال 1974 و غیره. شاید حالا یکی دیگر از این موارد را پشت سر می‌گذاریم اما یک نکته وجود دارد و آن اینکه ترکیه هنوز به حفاظت پیمان ناتو به عنوان سپری در برابر قدرت رو به رشد روسیه در نزدیکی مرزهای خود نیاز دارد. مساله‌یی که وزیر خارجه ترکیه به آن اشاره کرده و آشکارا از تمایل آنکارا برای یافتن جایگزینی برای ناتو سخن گفته است.
البته روسیه هم از بازسازی روابط حسنه با ترکیه منتفع می‌شود. به یک معنا سرنگون شدن جنگنده روسی برای پوتین یک فرصت مناسب بود. پوتین از این فرصت استفاده کرد تا رهبری ترکیه را به عنوان همدست تروریست‌هایی که از پشت به روسیه چاقو می‌زند کاملا اهریمنی جلوه دهد.
تغییر بازی در سوریه
تمرکز روی اردوغان توجه‌ها را از روسیه که قصد دارد در توافق با دمشق (علیه مواضع مخالفان) حملاتی را در سوریه انجام دهد، منحرف کرده است. اگرچه اوباما دیگر آن دشمن ترسناکی که رسانه‌های حامی کرملین در بحران 2014 اوکراین از او به تصویر کشیده بودند، نیست اما روسیه همیشه نگران نقش بازدارنده امریکا در سوریه بوده است. مسکو در ماه مارس با اعلام خروج نیروهای خود از سوریه، نیروهای هوایی‌اش را برای تشدید حملات علیه شورشیان در حلب بسیج کرده است. سقوط جنگنده روسی در یک آگوست بزرگ‌ترین زیان روسیه از زمان آغاز عملیات نظامی این کشور در سوریه بوده است.
با این حال روسیه برای موفقیت در سوریه به ترکیه نیاز دارد و در این میان همکاری با آنکارا برای مقابله داعش در اولویت قرار دارد. چرا که با وجود تمام اختلافنظرهای موجود میان دو کشور، روسیه و ترکیه خود را در یک قایق پیدا کرده‌اند. ترکیه و روسیه هر دو داعش را خطری جدی می‌دانند. اما اختلافات کم نیست. در حالت ایده‌آل، ترکیه تمایل دارد که روسیه دست از حمایت کردهای سوریه بردارد، اما اهرم لازم برای ترغیب روسیه به این کار را ندارد. دو کشور در زمینه اجرایی کردن پروژه‌های انرژی هم اختلاف نظرات اساسی و دشواری‌های جدی دارند. به همین دلیل می‌توان گفت که کاستن از تنش‌ها و احیای روابط برای روسیه و ترکیه بیشتر ماهیتی منطقه‌یی داشته است.
