گروه جهان منوچهر فخرزاد |
سفر رجب طیب اردوغان به ترکیه و دیدارش با ولادیمیر پوتین در سن پترزبورگ پس از اختلاف شدیدی که میان آنها بر سر سقوط جنگنده روسی در سوریه پیدا شد و به قطع روابط اقتصادی و سیاسی میان آنها انجامید، دیداری مهم و تعیینکننده برای احیای روابط میان دو کشور و نیز مصالحه و توافق بر سر سوریه است. درحالی که برای هر دو کشور این دیدار بسیار مهم است و نخستین دیدار اردوغان پس از کودتای نافرجام 15جولای است، رسانههای امریکایی این دیدار را نمایش رهبران دو کشور برای اینکه به غرب نشان دهند که تنها نیستند و دوستان دیگری هم دارند، تلقی میکنند.
نیویورک تایمز در گزارشی نوشته است که «پرزیدنت ولادیمیر پوتین و همتای ترکش، رجب طیب اردوغان که تمایل زیادی دارند تا نشان دهند، روابط مخدوش شده آنها با غرب دچار انزوایشان نکرده است احتمالا در دیدار دیروزشان در سن پترزبورگ بر سر اختلافشان بر سر سوریه با یکدیگر گفتوگو کنند.»
در این گزارش آمده است که «دیدار اردوغان از روسیه که نخستین دیدار خارجی وی پس از کودتای ناموفق ماه گذشته محسوب میشود، نشان میدهد که چه اندازه روابط ترکیه با ایالات متحده و نیز کشورهای اروپایی فرسایش پیدا کرده است. مقامات ترک این تصور را دارند که متحدان غربیشان نمیتوانند دوستانی برای روزهای دشوار آنها باشند و این موضوع در کودتای 15جولای خود را نشان داده است. مقامات ترکیه همچنین از این موضوع دلخور هستند که پایتختهای غربی پس از کودتا صرفا بر اقدامات اردوغان در اخراج و دستگیری هزاران نفر از ارتش و آموزش و پرورش و روزنامهنگاران تمرکز کردند و آن را نشانهیی از تمایل اردوغان به اقتدارگرایی گرفتند بدون آنکه حمایت و کمکی به این کشور پیشنهاد کنند علاوه بر این از بازگرداندن فتحالله گولن نیز خودداری کردند».
در این گزارش با اشاره به اینکه دو طرف همین ماه مه کلی توهین رد و بدل کرده بودند و شبکه تلویزیونی دولتی روسی، اردوغان را «دروغگو» خوانده بود و از آن سو رهبران ترکیه، روسیه را متهم کردند که در پروژه ترور شخصیت درگیر هستند، نوشته است «با این همه کرملین هرگز نخواست که فرصت روابط ترک خورده در اتحاد ناتو را از دست بدهد و پس از کودتای ترکیه پیوسته حمایت خودش را از اردوغان اعلام کرده است. بنابراین نشست سن پترزبورگ از جهاتی یک پیشرفت چشمگیر برای دو کشور محسوب میشود زیرا هر دو طرف میخواهند نشان دهند که آنها دوستان دیگری هم دارند.» روسیه و ترکیه دو موضع متفاوت در مورد سوریه دارند درحالی که اردوغان همواره تاکید میکرده که بشار اسد، رییسجمهوری سوریه باید قبل از اینکه هر گونه توافق صلحی آغاز شود از قدرت برکنار شود، روسیه بر ماندن اسد بر قدرت تاکید کرده و وضعیت فعلی بشار اسد در سوریه نشان داده که ترکیه چه اندازه در محاسبات خود اشتباه کرده است. از سوی دیگر تمامی مشکلاتی که ترکیه درحال حاضر دارد ناشی از سیاستهای ترکیه در سوریه است و اجازه رفت و آمد آزاد صدها تن از تروریستهای خارجی که برای جنگ علیه بشار اسد از مرز این
کشور به درون این کشور میرفتند. با این وجود، گذشته از اینکه اردوغان چه اندازه بخواهد با نزدیک شدن به پوتین به غرب هشدار دهد، وی علاقهمند است تا بحران سوریه را با توجه به علایق و منافع کشورهای همسایه و ذینفع به ویژه روسیه حل کند. این تغییر در سیاست ترکیه از هماکنون آغاز شده است. به همین دلیل بخش مهمی از گفتوگوهای طرفین مربوط به سوریه خواهد بود زیرا نزدیک شدن سیاست دو کشور در سوریه میتواند در شرایط کنونی به حل مسائل دیگر دو طرف هم کمک کند مانند از سرگیری روابط و همکاریهای اقتصادی.
به نوشته نیویورک تایمز، اردوغان احتمالا از روسیه درخواست دارد تا از بمباران مناطق مرزی ترکیه و سوریه خودداری کند که موجب روانه شدن تعداد بیشتری از آوارگان به ترکیه میشود همچنین برای ترکیه حمایت کمتر روسیه از کردها هم اهمیت دارد. روسیه هماکنون نیز از اصرار بر حضور نماینده کردها در گفتوگوهای صلح سوریه دست کشیده است. روسیه هم علاقهمند است که ترکیه کنترل بیشتری بر مرزهای خود اعمال کند تا از ورود گروههای شبه نظامی مسلح به سوریه جلوگیری کند. همچنین روسیه بسیار نگران توانایی سازمان شورشیان سوری بر فشار آوردن به اسد و نیز حمله آنها به منطقه لاتاکیا که مهمترین پایگاه هوایی روسها در آنجا قرار دارد، است.
ابراهیم کالین، سخنگوی اردوغان در گفتوگو با خبرگزاری دولتی تاس گفته است، ما علاقهمندیم در همکاری با روسیه، انتقال سیاسی در سوریه را هر چه زودتر میسر و ممکن کنیم. هر چند آقای کالین گفته است ممکن نیست که بتوان بر سر انتقال سیاسی در سوریه درحالی که اسد بر سر کار است، توافق کرد به نظر میرسد اردوغان خود برای توافقی با حضور اسد در قدرت آماده است.
تحلیلگران معتقدند، پیش از اینکه روابط ترکیه و روسیه بر سر سقوط جنگنده روسی تقریبا قطع شود، اختلاف بر سر ماندن یا رفتن اسد به این معنا که ترکیه بر سر موضع خود در مورد رفتن اسد باشد، طبیعی قلمداد میشد. اما درحال حاضر چنین اختلافی میتواند مانع جدی بر سر راه از سرگیری و افزایش همکاریهای اقتصادی دو کشور باشد که در شرایط کنونی ترکیه بسیار به آن احتیاج دارد.
هر دو طرف علاقهمند به از سرگیری روابط اقتصادیشان هستند که سالانه به 30میلیارد دلار بالغ میشد و هر دو کشور قبل از اختلاف بر سر سقوط جنگنده توافق کرده بودند که حجم این همکاریها را به 100میلیارد دلار افزایش دهند و ترکیه در شرایط حاضر احتمالا این همکاریها را به قیمت عقبنشینی از مواضع خود در سوریه به دست خواهد آورد.