گروه تشکل‌ها|
با تعیین زمان انتخابات رییس اتاق بازرگانی بحث درباره برنامه‌های اتاق بازرگانی به شدت افزایش پیدا کرده است. در دوره ریاست جلال‌پور این انتقاد به شدت به اتاق وارد بود که بیش از آنکه به موضوع وضعیت داخلی اتاق بازرگانی بپردازد، مسائل سفرهای خارجی و روابط بین‌الملل را مد نظر قرار داده است. حال با این رویکرد باید نگاهی به وضعیت اتاق بازرگانی ایران به عنوان تشکل اصلی بخش خصوصی داشت.
کارمندان به تعداد نمایندگان
ساختار اتاق‌های بازرگانی به این شکل است که نمایندگانی از میان فعالان بخش خصوصی در هر استان یک اتاق بازرگانی استانی را تشکیل می‌دهند و در آن استان به فعالیت می‌پردازند. این اتاق به صورت مستقل درباره وضعیت کارهای استان تصمیم می‌گیرد و براساس تعداد عضوی که دارد، تعدادی کرسی در اتاق ایران کسب می‌کند. بر این اساس وظایف خدمات به اعضا کاملا بر عهده اتاق بازرگانی استان‌ها قرار دارد و اتاق ایران ارتباط بسیار کمی به صورت مستقیم با اعضا دارد.
با این وجود درحال حاضر حدود 350 نفر کارمند در اتاق ایران مشغول هستند. این درحالی است که بسیاری از کارهای اتاق بازرگانی برون‌سپاری شده است و افرادی خارج از مجموعه به این کارها می‌پردازند برای مثال بخش رتبه‌بندی و مباحثی دیگر به شکل برون‌سپاری و قراردادهای پیمانکاری درحال اجراست. از سوی دیگر بخش مهمی از وظایف اتاق به تشکل‌هایی واگذار شده است که هر کدام دارای کارمندانی مجزا از تعداد کارمندان فعلی هستند. همچنین بیش از 50 نفر از کارکنان در این اتاق فاقد تحصیلات دانشگاهی هستند. شاید تعداد کارمندان چندان زیاد به نظر نیاید اما این تعداد تنها کمی از تعداد کل نمایندگان اتاق بازرگانی کمتر است و به ازای هر 10نماینده اتاق بازرگانی حدود 8 کارمند وجود دارد. همچنین بحث امنیت شغلی این کارمندان مدت‌هاست که به یک مشکل اساسی بدل شده است. 74درصد این کارمندان به صورت قراردادی و 10درصد به صورت ساعتی به فعالیت می‌پردازند و تنها 16درصد کارمندان پارلمان بخش خصوصی استخدام رسمی هستند. این موضوع در میان شهرستان‌ها بسیار پیچیده‌تر است.
هزینه‌های سنگین در اتاق بازرگانی
از طرف دیگر هزینه‌های اتاق بازرگانی ایران نیز جزو شرایط پیچیده محسوب می‌شود. در سال گذشته بیش از 21میلیارد و 500 میلیون تومان بابت پرسنل اتاق بازرگانی ایران هزینه شد. همچنین برای هزینه‌های اداری 11میلیارد تومان، هزینه‌های سرمایه‌یی که بیشتر بابت ساختن ساختمان بود 33میلیارد تومان و بابت کمک و تسهیلات حدود 155میلیارد تومان پرداخت شد. با این حساب جمع هزینه‌های اتاق بازرگانی حدود 220میلیارد تومان برآورد می‌شود. همچنین در سال جاری پیش‌بینی می‌شود که حدود 261میلیارد تومان هزینه برای اتاق بازرگانی پرداخت شود که با در نظر نگرفتن موضوع کمک به تشکل‌ها و نهادها و ساختن ساختمان بیشترین هزینه به خاطر مسائل پرسنلی و اداری اتاق بازرگانی است.
بخش مهمی از مشکل فعلی اتاق بازرگانی ایران به ساختار پیچیده و ناکارآمد اتاق بازمی‌گردد. چارت سازمانی اتاق ایران به گونه‌یی است که بسیاری از افراد بدون داشتن حتی یک کارمند مدیر محسوب می‌شوند و ساختاری به شدت بروکراتیک و سنگین را در اتاق رقم زده است. این ساختار کاملا قائم به رییس است و هیچ فردی بدون داشتن اجازه از سوی رییس امکان فعالیت نخواهد داشت. با این وجود به خاطر افزایش تشکل‌ها به صورت دستوری وضعیت درحال پیچیده‌تر شدن است.
افزایش 100 درصدی تشکل‌ها
افزایش تعداد تشکل‌ها به خودی خود پدیده‌یی مثبت است. از سال 1390 که ماده 5 قانون بهبود فضای کسب و کار به تصویب رسید، تعداد تشکل‌ها درحال افزایش است و تشکل‌هایی که عضو اتاق بازرگانی ایران هستند از 175تشکل به 346تشکل افزایش یافته‌اند. از این تعداد 182تشکل ملی و 164تشکل استانی هستند همچنین اکثریت این تشکل‌ها صادراتی محسوب می‌شوند.
با این وجود کل اعضایی که تحت پوشش تشکل‌ها هستند تنها 16هزار نفر محسوب می‌شود. این درحالی است که بیش از 45هزار نفر در ایران دارای کارت بازرگانی یا عضویت هستند پس طبیعتا افراد زیادی بدون عضویت در تشکل تنها برای کارهای بازرگانی خود کارت بازرگانی دریافت کرده‌اند. در نظر داشته باشید که اغلب افراد دارای عضویت در بیش از یک تشکل هستند و این موضوع آمار را از این نیز پیچیده‌تر می‌کند.
در حقیقت اتاق بازرگانی با ایجاد نقشه راه تشکل تشکل‌ها سعی داشت مدلی مورد نظر خود را در تشکل‌ها ایجاد کند. بر این اساس تعداد فدراسیون‌ها در اتاق ایران تنها در سال گذشته 100درصد افزایش یافته است. این درحالی است که تعداد اعضای تشکلی ثابت باقی مانده و به عبارت ساده‌تر به جای افزایش تشکل‌گرایی ما شاهد افزایش تشکل‌های کاغذی و حضور چهره‌های تکراری در اتاق بازرگانی ایران هستیم. این درحالی است که بیشترین هزینه در اتاق بازرگانی صرف کمک و تسهیلات به همین تشکل‌های سوری می‌شود. تنها در سال 95 بیش از 174میلیارد تومان صرف کمک و تسهیلات خواهد شد که بخش مهمی از آن برای همین تشکل‌های نوپاست.
مخفی شدن پشت آمار هیات‌ها
زمانی که این آمار توسط رسانه‌ها اعلام می‌شود اکثر مسوولان اتاق بازرگانی پشت آمار هیات‌های تجاری مخفی می‌شوند. در حقیقت بیشترین تاکید اتاق در دوره هشتم تعداد هیات‌های ورودی و خروجی به ایران است. حقیقت این است که آمار این هیات‌ها چندان زیاد نیست و تنها کمبود هیات تجاری در زمان دولت سابق باعث ذوق‌زدگی فعالان بخش خصوصی از حضور تعداد معدود هیات شده است.
در سال 94 تنها 15هیات از ایران اعزام شده که سهم آسیا و اقیانوسیه 6 هیات، اروپا و امریکا
6 هیات و عربی آفریقایی 3 هیات بوده است. همچنین 91هیات به ایران سفر کرده‌اند که 45هیات از اروپا و امریکا، 36 هیات از آسیا و اقیانوسیه و 10هیات از کشورهای عربی و آفریقایی بوده‌اند. این آمار در مقایسه با کشورهای همسایه هم ناچیز محسوب می‌شود.
واقعیت این است که مشکل امروز اتاق بازرگانی ساختار پیچیده و سنگین آن است و این تا زمانی که این مشکل با جراحی اساسی حل نشود هیچ رییسی توان انجام فعالیتی مناسب را نخواهد داشت.
