رتبه 109 ایران از 140 کشور در شاخص کارایی بازار کالا ایران در شاخص «رواج مالکیت خارجی» رتبه آخر از 140 کشور دارد
گروه صنعت
با جهانی شدن اقتصاد و گسترش پیوندهای اقتصادی کشورها با یکدیگر، آمارها، داده‌ها و شاخص‌های مقایسه‌های بین کشوری اهمیتی بیش از پیش یافته است. بر همین اساس برخی سازمان‌های معتبر بین‌المللی اقدام به گردآوری و انتشار آمارها و شاخص‌های بین کشوری می‌کنند. اطلاع از آخرین وضعیت کشورمان در این شاخص‌ها می‌تواند نقشی بسزا در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی، سرمایه‌گذاران و فعالان تجاری و دیگر ذی‌نفعان داشته باشد. لذا جهت انتشار مستمر و فراگیر این‌گونه آمارها و شاخص‌ها در کشور، وزارت صنعت، معدن و تجارت، با انتشار گزارش‌هایی از آمارها و شاخص‌های یاد شده، ضمن کمک در راستای فراهم آوردن شفافیت در فضای کلان اقتصادی کشور، دسترسی فعالان اقتصادی را به این‌گونه نیازها تسهیل کرده است. در همین راستا، معاونت طرح و برنامه این وزارتخانه، با هدف شناسایی و بازنشر اقلام آماری و شاخص‌های مهم اقتصادی مرتبط با بخش صنعت، معدن و تجارت، تهیه گزارش «آمارها و شاخص‌های بین‌المللی» را در دستورکار خود قرار داده است. این گزارش که به‌صورت ادواری منتشر خواهد شد، شامل آمار و اقلام پایگاه‌های اطلاعاتی معتبر بین‌المللی است.
جایگاه ایران در شاخص کارایی بازار کالا
در این راستا، بررسی روند تغییرات رتبه ایران در شاخص کارایی بازار کالا، طی سال‌های 2010 لغایت 2015 نشان می‌دهد، رتبه ایران بین 98 تا 120 در نوسان بوده و رتبه 98 به عنوان بهترین رتبه در سال‌های 2010 و 2012 و رتبه 120 به عنوان بدترین رتبه در سال 2014 کسب شده است. در سال 2015 بهبود چشمگیری در این شاخص رخ داده و با 11 رتبه بهبودی نسبت به سال قبل از آن، رتبه کشورمان به 109 رسیده است. در میان زیرشاخص‌های 16 گانه کارایی بازار کالا و در سال 2015 بهترین وضعیت مربوط به زیرشاخص «اثربخشی سیاست‌های ضدانحصاری» بوده که رتبه 46 کسب شده است و مبین موفقیت دولت در اجرای سیاست‌های ضدانحصاری بوده است. از سوی دیگر در زیرشاخص‌های «تعرفه‌های تجاری» و «میزان رواج مالکیت خارجی» با کسب رتبه 140 (آخرین رتبه در میان کشورها) نامناسب‌ترین زیرشاخص را نشان می‌دهد، به نظر می‌رسد با رفع تحریم و رفع موانع غیرتعرفه‌یی فضای مناسب‌تری برای حضور سرمایه‌گذاری خارجی و رفع موانع تجاری فراهم شده و لذا در سال‌های آتی انتظار می‌رود رتبه بهتری کسب شود. اگرچه با توجه به رتبه ایران در زیرشاخص «اثر قوانین بر سرمایه‌گذاری خارجی» که در میان 140 کشور، رتبه
135 کسب شده، لزوم اصلاحات نهادی و قانونی برای ایجاد جاذبه کافی برای سرمایه‌گذاران خارجی ضروری است.
رتبه ایران براساس شاخص کارایی بازار کالا
به گزارش «تعادل»، رتبه ایران در کارایی بازار کالا طی دوره 2010 لغایت 2015 به این ترتیب است که شاخص کارایی بازار کالای ایران در سال 2015 از میان 140 کشور به رتبه 109 رسیده است در حالی که در سال 2014 از میان 144 کشور رتبه ایران 120 بوده است و این نشان‌دهنده بهبود رتبه‌یی ایران در سال 2015 نسبت به سال قبل از آن است. هر چند در سال 2013 رتبه ایران از میان144 کشور در جایگاه 98 بوده اما در سال 2011 رتبه ایران در شاخص کارایی بازار کالا از میان 1412 کشور 103 و در سال 2010 از میان 139 کشور در جایگاه 98 بوده است.
جایگاه ایران در شدت رقابت داخلی
در همین حال، رتبه ایران در زیر شاخص‌های کارایی بازار کالا در «شدت رقابت داخلی» به این ترتیب است که ایران در این شاخص از رتبه 112 سال 2010 که از میان 139 کشور بوده به رتبه 121 سال 2015 از میان 140 کشور رسیده است. در واقع ایران در زیر شاخص شدت رقابت داخلی در سال 2011 از میان 142 کشور در رتبه 106 قرار داشته و این جایگاه در سال 2012 در میان 144 کشور نیز ثابت بوده است اما در سال 2013 در میان 148 کشور به رتبه 121 رسیده است و در حالی که در سال 2014 از میان 144 کشور به رتبه 119 دست یافته است.
وجود بنگاه‌های مسلط بر بازار
از سوی دیگر در زیر شاخص بعدی یعنی در شاخص وجود بنگاه‌های مسلط بر بازار ایران جایگاه بهتری را نسبت به شاخص شدت رقابت داخلی دارد چنانچه در سال 2010 ایران از میان 139 کشور در رتبه 54، در سال 2011 از میان 142 کشور در رتبه 49، در سال 2012از میان 144 کشور در رتبه 47، در سال 2013 در رتبه 67 و در سال 2014 از میان 144 کشور در رتبه 72 قرار داشته است در حالی که در سال 2015 با افت در جایگاه به رتبه 75 از میان 140 کشور رسیده است.
اثربخشی سیاست‌های ضدانحصاری
اثر بخشی سیاست‌های ضد انحصاری بطور کلی وضعیت بدتری نسبت به شاخص وجود بنگاه‌های مسلط بر بازار دارد اما براساس گزارش‌های وزارت صمت شاخص اثر بخشی سیاست‌های ضد انحصاری در سال 2015 وضعیت خوبی داشته و نسبت به سال‌های قبل به جایگاه بهتری رسیده است چنانچه در سال 2015 از میان 140 کشور رتبه ایران 46 بوده است در حالی که در سال قبل از آن یعنی در سال 2014 رتبه ایران از میان 144 کشور 83 بوده و در سال قبل‌تر یعنی در سال 2013 در میان 148 کشور به رتبه 73 رسیده است. در همین حال در سال 2012 از میان 144 کشور در رتبه 60 و در سال 2011 از میان 142 کشور در رتبه 73 و در سال 2010 از میان 139 کشور در رتبه 59 قرار داشته است.
تاثیر مالیات بر انگیزه‌های سرمایه‌گذاری
در بررسی شاخص تاثیر مالیات بر انگیزه‌های سرمایه‌گذاری، گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان می‌دهد که ایران از رتبه 72 در سال 2010 به رتبه 84 در سال 2015 رسیده است. در واقع براساس این گزارش، ایران در سال 2010 از میان 139 کشور در شاخص تاثیر مالیات بر انگیزه‌های سرمایه‌گذاری در رتبه 72 بوده است که این موضوع در سال 2011 دچار افت شده و به رتبه 73 از میان 142 کشور رسیده است. در همین حال در سال 2012 که بهترین جایگاه را داشته است در رتبه 71 از میان 144 کشور قرار داشته است اما در سال 2013 این رتبه به 95 رسیده، یعنی 24 رتبه سقوط را تجربه کرده است. در حالی که در سال 2014 وضعیت بهتر شده و با 10 رتبه صعود به رتبه 85 از میان 144 کشور رسیده است که در نتیجه در سال 2015 با یک رتبه بهبود جایگاه 84 از میان 140 کشور دست یافته است.
نرخ مالیات کل (براساس درصد سود)
براساس گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت، رتبه ایران در نرخ مالیات کل طی 6 سال بدتر شده است. آنچه این گزارش نشان می‌دهد ایران در سال 2010 از میان 139 کشور در رتبه 80 و در سال 2011 از میان 142 کشور در رتبه 86، در سال 2012 از میان 144 کشور در رتبه 93، در سال 2013 از میان 148 کشور در رتبه 98، در سال 2014 از میان 144 کشور در رتبه 97 و در سال 2015 از میان 140 کشور در رتبه 96 قرار داشته است.
تعداد مراحل لازم شروع کسب و کار
این گزارش همچنین نشان می‌دهد که تعداد مراحل و رویه‌های لازم جهت شروع کسب و کار در سال 2010 و 2015 در جایگاه 57 قرار داشته است چنانچه براساس این گزارش، رتبه ایران در این زیر شاخص به این ترتیب است که در سال 2010 از میان 139 کشور در رتبه 57، در سال 2011 از میان 142 کشور در رتبه 34، در سال 2012 از میان 144 کشور در رتبه 47، در سال 2013 از میان 148 کشور در رتبه 74، در سال 2014 از میان 144 کشور در رتبه 93 قرار داشته است که در سال 2015 از میان 140 کشور به رتبه 57 بازگشته است.
تعداد روزهای مورد نیاز شروع کسب و کار
گزارش وزارت صنعت، رتبه ایران را در زیر شاخص تعداد روزهای مورد نیاز برای شروع کسب و کار به این ترتیب ارائه کرده است که براساس این گزارش، در سال 2010 از میان 139 کشور در رتبه 30، در سال 2011 از میان 142 کشور در رتبه 28، در سال 2012 از میان 144 کشور در رتبه 34، در سال 2013 از میان 148 کشور در رتبه 63، در سال 2014 از میان 79 کشور در رتبه 79 و در سال 2015 از میان 140 کشور ایران در رتبه 68 قرار داشته است.
هزینه‌های سیاست‌گذاری در حوزه کشاورزی
از سوی دیگر، براساس زیر شاخص هزینه‌های ناشی از سیاست‌گذاری در حوزه کشاورزی ایران در سال 2010 از میان 139 کشور رتبه 60 را داشته است در حالی که در سال 2011 از میان 142 کشور در رتبه 82، در سال 2012 از میان 144 کشور در رتبه 102، در سال 2013 از میان 148 کشور در رتبه 114، در سال 2014 از میان 144 کشور در رتبه 111 و در سال 2015 از میان 140 کشور در رتبه 104 قرارداشته است.
بررسی میزان رواج موانع تجاری
گزارش وزارت صنعت همچنین نشان می‌دهد رتبه ایران در زیر شاخص میزان رواج موانع تجاری روند بهتری را بین سال‌های 2010 تا 2015 طی کرده است چنانچه براساس این گزارش، ایران در سال 2010 از میان 139 کشور در رتبه 135 بوده است یعنی تنها از 4 کشور وضعیت بهتری را داشته است. در همین حال در سال‌های 2011، 2012، 2013 و 2014 به ترتیب در رتبه‌های 137، 125، 113 و 123 قرار داشته است در حالی در سال 2015 کمی وضعیت آن بهبود یافته از میان 140 کشور به رتبه 99 رسیده است.
تعرفه‌های تجاری و تسهیل تجارت
در همین حال رتبه ایران در زیر شاخص تعرفه‌های تجاری (براساس درصد از عوارض گمرکی) از رتبه 135 سال 2010 به 140 در سال 2015 رسیده است یعنی وضعیت تعرفه‌های تجاری ایران سختگیرانه‌تر از قبل شده است در واقع در سال 2015 ایران از میان 140 کشور در رتبه 140 یعنی در آخرین رتبه کشورها قرار داشته است این موضوع در مورد سال‌های دیگر نیز به همین ترتیب است. به‌طور مثال در سال 2014 از میان 144 کشور در رتبه 144، در سال 2013 از میان 148 کشور در رتبه 147، در سال 2012 از میان 144 کشور در رتبه 139 و در سال 2011 از میان 142 کشور در رتبه 140 قرار داشته است.
واکاوی میزان رواج مالکیت خارجی
در بررسی رتبه ایران در زیر شاخص میزان رواج مالکیت خارجی نشان می‌دهد که ایران طی سال‌های 2010 تا 2015 تقریبا هر سال در رتبه آخر قرار داشته است و تنها در سال 2011 از میان 142 کشور رتبه 141 را کسب کرده و در رتبه یکی مانده به آخر قرارداشته است.
اثر قوانین بر سرمایه‌گذاری خارجی
این گزارش نشان می‌دهد که اثر قوانین بر سرمایه‌گذاری خارجی مانند شاخص میزان رواج مالکیت خارجی چندان وضعیت مطلوبی ندارد اما براساس گزارش وزارت صنعت رتبه ایران در شاخص اثر قوانین بر سرمایه‌گذاری خارجی در سال 2010 از میان 139 کشور در رتبه 129 بوده است که به همین ترتیب در سال‌های 2011 از میان 142 کشور در رتبه 128، در سال 2012 از میان 144 کشور در رتبه 127، در سال 2013 از میان 148 کشور در رتبه 136، در سال 2014 از میان 144 کشور در رتبه 134 و در سال 2015 از میان 140 کشور در رتبه 135 قرار داشته است.
رتبه 117 پیچیدگی تشریفات گمرکی
براساس گزارش وزارت صنعت، ایران در سال‌های 2010 تا 2015 به ترتیب این رتبه‌ها را داشته است که در سال 2010 در رتبه 114، در سال 2011 در رتبه 104، در سال 2012 در رتبه 100، در سال 2013 در رتبه 103، در سال 2014 در رتبه 116، در سال 2015 در رتبه 117 قرار داشته است.
نسبت واردات به تولید ناخالص داخلی
در همین حال، براساس این گزارش، ایران در سال‌های 2010 تا 2015 در زیر شاخص نسبت واردات به تولید ناخالص داخلی نیز چندان وضعیت خوبی نداشته است چنانچه در سال 2010 از میان 139 کشور در رتبه 134، در سال 2011 از میان 142 کشور در رتبه 133، در سال 2012 از میان 144 کشور در رتبه 137، در سال 2013 از میان 148 کشور در رتبه 147، در سال 2014 از میان 144 کشور در رتبه 142 و در سال 2015 از میان 140 کشور در رتبه 137 قرار داشته است.
میزان مشتری‌مداری بنگاه‌ها
میزان مشتری مداری بنگاه‌ها در ایران نیز وضعیت مطلوبی ندارد چنانچه گزارش وزارت صنعت نشان می‌دهد که در سال 2010 از میان 139 کشور ایران در رتبه 114، در سال 2011 از میان 142 کشور در رتبه 115، در سال 2012 از میان 144 کشور در رتبه 114، در سال 2013 از میان 148 کشور در رتبه 122، در سال 2014 از میان 144 کشور در رتبه 119، در سال 2015 از میان 140 کشور در رتبه 116 قرار داشته است.
میزان آگاهی و پیچیدگی خریداران
در آخرین زیر شاخص کارایی بازار کالا، در سال‌های 2010 تا 2015 وضعیت میزان آگاهی و پیچیدگی خریداران بهتر شده است چنانچه در سال 2010 از میان 139 کشور در رتبه 64، در سال 2011 از میان 142 کشور در رتبه 58، در سال 2012 از میان 144 کشور در رتبه 48، در سال 2013 از میان 148 کشور در رتبه 56، در سال 2014 از میان 144 کشور در رتبه 58 قرار داشته است که در سال 2015 نسبت به سال 2014 وضعیت میزان آگاهی و پیچیدگی خریداران 8 رتبه بهبود یافته و به رتبه 50 رسیده است.
مقایسه وضعیت ایران با کشورهای منطقه
وضعیت ایران در شاخص کارایی بازار کالا در مقایسه با کشورهای منطقه نشان می‌دهد که ایران در سال 2010 از میان 139 کشور در جایگاه 98، در سال 2011 از میان 142 کشور در جایگاه 103 و در سال 2012 از میان 144 کشور در جایگاه 98 قرار دارد. به همین ترتیب رتبه ایران در سال 2013 از میان 148 کشور 110، در سال 2014 از میان 144 کشور 120 و در سال 2015 از میان 140 کشور رتبه 109 را در اختیار دارد.
در آمار منتشر شده رتبه کشورهای منطقه در شاخص کارایی بازار کالا نیز مشخص شده است که بر این اساس امارات متحده عربی با کسب رتبه 3 در صدر جدول و قطر با رتبه 5، بحرین با 18، عربستان با 29 و اردن با 39 در جایگاه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. علاوه بر این در این جدول ترکیه رتبه 45، گرجستان رتبه 48، قزاقستان رتبه 49، ارمنستان رتبه 50، عمان رتبه 52، لبنان رتبه 56، فلسطین اشغالی رتبه 57، آذربایجان رتبه 66، قرقیزستان رتبه 81، تاجیکستان رتبه 96 و کویت رتبه 98 را در اختیار دارند. کشورهای مصر با رتبه 115 و پاکستان با رتبه 116 در این جدول پس از ایران قرار گرفته‌اند.
مقایسه وضعیت ایران با کشورهای منتخب
ارزیابی وضعیت شاخص کارایی بازار کالا در سال 2015 در کشورهای منتخب نشان می‌دهد که مالزی با کسب رتبه 6 در جایگاه نخست قرار گرفته و پس از آن ژاپن با رتبه 11، امریکا با رتبه 16، آلمان با رتبه 23، کره‌جنوبی با رتبه 26، فرانسه با رتبه 35، چین با رتبه 58، ایتالیا با رتبه 71، هندوستان با رتبه 91 و روسیه با رتبه 92 در جایگاه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. ایران نیز با رتبه 109 در انتهای جدول پس از روسیه قرار دارد.
